Þjóðmál - 01.06.2014, Side 72

Þjóðmál SUmAR 2014 71
en ekki stórfelldur munur . Styrjaldarótti
hefur lengi fylgt manninum og þrátt fyrir
atómsprengjuna höfum við nú lifað lengsta
friðarskeið aldarinnar og það hlýtur að gera
mann bjartsýnan á framtíðina . Ég held
það hafi einmitt verið atómsprengjan sem
haldið hefur heimsfriðinn frá seinna stríði .
Ég er harður á því, að ef engin hefði verið
atómbomban, þá hefði orðið stríð milli
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna snemma á
5 . áratugnum .
Miller hugsar sig um .
En þá vaknar nútímamaðurinn náttúrlega
upp við voðalegt vandamál: Hvað á hann
að gera við siðmenningu sína nú þegar
stórstyrjaldir eru kannski úr sögunni! Ég hef
ekki trú á að það verði stórastyrjöld . Samt
gæti vonleysi kommúnistaríkja heimafyrir
magnast svo að þau teldu það borga sig
að fara í stríð . En ég efast um það . Eins og
málin horfa nú, eru það Suðaustur-Asía
og latneska Amríka sem eru suðupottar
jarðarkringlunnar — og líka náttúrlega
Mið-Austurlönd . En ég held að Evrópa
skakklappist þetta áfram eins og hún hefur
gert hingað til .
Eiga leikskáld að vera þjóðfélags gagn-rýnendur?
Já . Ef leikhúsið á að lifa, þá verður að vera
þjóðfélagsádeila í leikritum . Öll bestu leik-
skáld eru þjóðfélagsgagnrýnendur . Það er
svo allt frá grísku meisturunum: Allir voru
þeir að skrifa heimildir um þjóðfélagið, en
ekki einhverjar einkasamræður úti í horni .
Hvað finnst þér um bandarískt leikhúslíf
á níunda áratugnum?
Það er erfitt að segja nokkuð um það . Í
heildina er það mjög súrrealískt, finnst mér:
það er fullt af leik og stíllinn er háðskur
— og það er skemmtilegt . Margt ungt og
efnilegt fólk er að koma fram á sjónarsviðið
og kannski fáum við að sjá eitthvað
merkilegt næstu tíu árin eða svo . Annars er
ég ekki svo mikið inni í þessu orðið; ég get
ekki um þetta dæmt, því að ég sé ekki nema
brot af því sem er að gerast .
Glíma mannsins við lífið er mjög áberandi
í leikritum þínum?
Já, lífið fylgir manninum til grafar, það
verður ekki undan því komist . Maðurinn
stendur alltaf frammi fyrir þessari spurn-
ingu: Hvernig á ég að lifa lífinu og hvernig
á ég að lifa því mannlega . Leikrit mín glíma
flest við þennan vanda — og það segir dálítið
um nútímann, að þau skuli aldrei hafa verið
vinsælli en einmitt nú . Ástæðan hlýtur að
vera sú, að þau veki sömu spurningar með
fólki og helst eru að vefjast fyrir því .
Hvað um sjálfan þig — ert þú á flótta
undan þínu eigin lífi?
Nei, sem betur fer hef ég komist nokkuð
auðveldlega í sátt við lífið . En það búa, því
miður, ekki allir við mínar aðstæður . Ég
hef getað fengist við það sem hugurinn
stóð alltaf til og ég hef lifað athyglisverðu
lífi . Samt er það nú svo, þegar allt kemur
til alls, að lífið hefur verið mér lítið nema
vinna . Ég hef unnið mikið um dagana og
sannleikurinn er sá, að maðurinn finnur
helst lífshamingjuna í vinnu sinni . Ég er
sæll á meðan ég get unnið . Ég er alltaf að
bisa við að klára húsið sem ég gróf fyrir
ungur maður . En þeirri byggingu lýkur
aldrei; ég er alltaf að skapa ný herbergi . Það
er mitt líf .
Það er kominn tími fyrir leikskáld að hitta útgefanda sinn . Á leiðinni út í
mannhafið segir Arthur Miller:
Ég finn iðulega til einangrunar gangandi
um þessa borg sem ég ann svo mjög, og það
er langtum magnaðri einangrun en ég hef
nokkru sinni fundið einsamall í sveit inni .
Ein angrunin á rætur sínar í tilfinninga lífi nu
— ekki landafræði .
lesbók Morgunblaðsins,
10 . september 1983 .