Tímarit Máls og menningar - 05.06.2001, Page 14

Hæfileikaríkir listamenn koma fólki stundum á
óvart. Verk þeirra geta jafnvel komið því í opna
skjöldu. Þegar listaverk hefur sterk áhrif á fólk
getur verið vandi að átta sig á því hvers vegna.
Slíkir eru töfrar listarinnar. Listræn tækni, svo sem
stíll, form og bygging, er greinanleg þeim sem búa
yfir þekkingu til þess. Og hæfni í meðferð slíkrar
tæknikunnáttu getur skilað sér í áhrifamiklum
listaverkum. En meistaralega gerð listaverk
byggjast þó ekki á tæknikunnáttunni einni saman.
Því hæfileikaríkir listamenn blanda saman innsæi
og tæknikunnáttu í listsköpun sinni. Og í þessari
blöndu eru töfrar listarinnar fólgnir.
Ljósmyndin Baldur eftir Ara Magg var valin ljós-
mynd ársins 2000 af Blaðaljósmyndarafélagi
Íslands. Ljósmynd Ara, Í stormi lífsins, var auk
þess valin tískuljósmynd ársins og hann fékk
jafnframt viðurkenningu fyrir portrett ársins.
Ljósmyndin Baldur vakti svo sterk viðbrögð
Ásgríms Sverrissonar kvikmyndagerðarmanns að
hann sá ástæðu til að skrifa um það heila tímarits-
grein. Greinin birtist í síðasta hefti tmm (1. hefti
2001) undir yfirskriftinni Myndir þýða eitthvað.
Niðurstaða Ásgríms virðist vera sú að í fyrsta
lagi megi ekki líta út eins og dæmigerður „aríi“. Í
öðru lagi að banna skuli ljósmyndir af fólki sem
hefur dæmigert norrænt útlit. Og í þriðja lagi að
banna skuli að beita fagurfræði í ljósmyndum, sem
minni á mótíf nasista.
Búmerang Ásgríms Sverrissonar
Ásgrímur oftúlkar ekki einungis sögulegar tilvísanir
í myndmáli ljósmyndarinnar Baldurs, heldur er
gagnrýni hans bæði ruddafengin og ósanngjörn.
Hún er auk þess órökstudd. Listamanninum er ekki
sýnd sú lágmarkskurteisi að tæpa á því sem vel er
gert í þessari ljósmynd. Ekki orð um tækni, stíl,
lýsingu eða listrænt gildi. Lunginn úr grein Ásgríms
er aftur á móti lofsöngur um Leni Riefenstahl.
Hann virðist jafn hrifinn af henni og hann hefur
mikla óbeit á því í verkum Ara Magg sem honum
finnst minna á verk hennar. Í þessu felst sér-
kennileg þversögn. Ásgrímur er ekki spar á lofið í
garð Leni Riefenstahl: „Enginn getur dregið í efa
listamannshæfileika hennar sem reyndar eru svo
einstakir að hún á helst heima í hópi endurreisnar-
málaranna hvað varðar sýn hennar á manns-
líkamann.“
Hann snýr sér svo að ljósmynd Ara Magg:
„Þarna er um að ræða auglýsingamynd vegna upp-
setningar á tónverkinu Baldri eftir Jón Leifs. Á
henni sjást tveir föngulegir ljóshærðir karlmenn
niður að brjóstkassa og beinist myndavélin mót
þungbúnum himni.“ „Ekkert er við ljós-
myndina að athuga, nema síður sé...,“ segir
Ásgrímur, hvað svo sem það merkir. En svo
koma fullyrðingarnar: „... að undanskildu
einu atriði: því sögulega samhengi sem hún
vísar í. Fagurfræði hennar kemur beina leið
úr skóla Leni Riefenstahl, þeirrar merku
kvikmyndagerðarkonu, hverrar verk eru
órjúfanlega tengd hinum þýska nasisma og
drauminum um þúsund ára ríkið.“
„Útkoman er plakat fyrir merkan menningar-
viðburð sem dreift var um alla borg síðasta
sumar. Ljósmynd sem er eins og klippt út úr
Olympíu eða Sigri viljans, þessum tveimur
meistaralega gerðu heimildarmyndum sem
skópu orðstír Riefenstahl og myndgerðu
nasismann.“
Svo fer Ásgrímur að velta því fyrir sér hvort
Ari Magg hafi stolið einhverju frá öðrum: „Nú
er í sjálfu sér ekkert að því að fá lánað; „ef þú
þarft að stela, steldu þá frá þeim bestu“,
segir máltækið og kannski er það tilfellið hér.“
„Klúður ársins“
Ásgrímur er uppteknari af listamanninum en
verkum hans. Hann varpar fram eigin
vangaveltum um það sem hugsanlega
Óvönduð gagnrýni er eins og búmerang
Svar við gagnrýni á sigurljósmynd Ara Magg
Ragnar Halldórsson
tmm júní 22x27 Ó 5.6.2001 19:56 Page 14