Tímarit Máls og menningar - 05.06.2001, Side 24

stóra og sligaða bússi, en ég sá að hópurinn stóð
svo þétt að enginn gat dottið, enda víst stutt að fara
upp í hæðirnar.
Rétt sem þetta belgmikla ökutæki sligaðist af
stað, var þar kominn kunningi minn með jiddísku
ömmuna og útskýrði fyrir mér hvað ég ætti nú að
gera fram að sexgenginu. Sem einn trúr og
upprennandi reddari fór ég að öllu eftir því, settist
við borðkrílið hjá mér, opnaði kladdann og færði öll
númerin í fremsta dálkinn, en leit líka á hitt blaðið
með nöfnunum, ýmislega skrifuðum, svo að vísast
hefðu ekki allir skilið skírnarnafn sitt eftir þeirri
letrun: Varla Poraren, naumast Porfur, alls ekki
Exelfar! En hvað um það? Sjálfur hét ég Byron.
Upp frá þessu tóku dagarnir á sig nokkuð stabílt
munstur, fimmgengið, sexgengið, sækja hópinn á
bússinum klukkan hálf sjö, fyrir matinn, og úthluta
öllum böddsunum á ný. Matarbragginn stóð neðst,
næstum því við sjávarmálið, tvískiptur stór braggi,
eldhúsið í öðrum enda, en tvö langborð í aðal-
salnum, annað handa ameríkönum, hitt handa okkur
Hvalbúðarhúðlendingunum. Maturinn var mikill og
frábærlega góður, en féll ekki að venju trossins og
saltgrásleppunnar, svo mikið var fnæst og umlað.
Bornir voru fram stórir pottar með þeim gómsæta
rétti sem kokkarnir kölluðu sjálfir stjú, ýmist af
nautakjöti eða af kanínum. Þann sæla rétt kölluðu
sjóararnir af Skaganum og bændur úr Skorradal
óðara „kattaláfujafning“, en eftirréttinn, abríkósur,
sem borinn var fram í gríðarstórum niðursuðu-
dósum, nefndu þeir af sama búraskapnum
„kýrpussur“. Með sterku teinu á eftir var borin fram
þykk og dísæt dósamjólk, svo ekkert þurfti sykrið,
og nefndist hún jafnsnarlega „svínamjólk“. Allar
þessar klúru nefningar varð ég að heyra á hverju
kvöldi þegar ég sótti gengin upp í hæðina.
„Kvöldsálm“ kölluðu þeir ósómann og sungu alveg
upp í falsettu. Að vísu er hann varla prenthæfur, en
sýnir þó betur en annað hvernig landinn brást við
þegar hann fékk loks ætan mat eftir roð og saltar
ruður í sex hundruð sumur:
Það síðastnefnda í „sálminum“ tók til þeirra indælu
baunastöngla sem fylgdu gúllasinu, rjúkandi heitir í
stórum skálum.
Borgað var út eftir númerunum sem ég færði í
kladdann, og var kaupið sagt vel drýgra en
Dagsbrúnartaxtinn fyrir sunnan. Verulega kom mér
á óvart í fyrstu útborgun minni, að tímarnir hjá mér
voru 24 á dag vegna næturálags af fimm- og
sexgenginu. Um það hafði sjálfastur McDonald
mælt fyrir, þótt hann væri svosem sjaldnast
mælandi. Nema einu sinni, og því heiðursbragði
hans gleymi ég aldrei:
Dag einn var varlega drepið á dyrnar í Reddara-
bragganum, og þegar ég fór fram stóð þar fullorðinn
maður, ákaflega hvítur á hörund og uppþembdur að
sjá, sagðist heita Ingvar og vera vita óvinnufær út af
langvarandi sullaveiki, spurði hvort nokkur von væri
til þess að fá samt eitthvað að gera.
Ég bar út stólinn minn og sagði honum að sitja
þar meðan ég athugaði málið. Fór ég svo til Mc-
Donalds og sagði honum frá þessum þembda og
langsjúka manni sem leitaði ásjár.
Þá var það sem það gerðist, að McDonald bætti
þá stundina ekki á sig, heldur fór inn í geymsluna í
braggaendanum og kom fram með kúst, braut af
honum hausinn og sagði mér að finna nagla, klippa
af honum hausinn og reka upp í endann á skaftinu;
finna síðan góðan poka og fá manninum
hvorttveggja og láta hann ganga um svæðið og
stinga upp rusl í pokann. Þá skildist mér að
McDonald var mikill verkfræðingur! Síðan labbaði
Ingvar með kústskaft sitt og poka milli bragganna
allt sumarið og fékk ekki verr útmælt en hinir.
Hin rúmin í bragganum hjá mér stóðu ekki auð til
lengdar, en eignuðust sér brátt næturvini, hina
ágætustu pilta. Einkum eru mér tveir minnisstæðir.
Annar hét Ásmundur, vel greindur og fámáll, hinn
hét Hannes og var einhver sá hreinlegasti maður
sem ég hef kynnst. Aldrei sá minnstu örðu á fatnaði
hans; samt skrapp hann oft í Storið til þess að kaupa
sér nýja og flotta flík, ljósan vindjakka eða hvítar
síðbuxur, og daglangt dreymdi hann upphátt við
okkur Ásmund um músík og Fíladelfíu, þangað sem
hann ætlaði alveg fyrir víst. Hannes var spengilegur,
enda, þegar ég sá hann nokkrum árum síðar, var
hann orðinn lögregluþjónn og bar þá tign með
sóma. Hvað um Fíladelfíu varð veit ég ekki.
Við þremenningarnir vissum, að uppi við Blá-
skeggsá var kofi þar sem tveir vopnaðir Tjallar héldu
til og stoppuðu alla bíla á norðurleið, leituðu í þeim
eftir hættulegum vopnum eða njósnagögnum.
Okkur var dálítil forvitni á þessu, svo að einn daginn
löbbuðum við upp að hamrinum Bláskeggi, þar sem
varðmannakofinn stóð við veginn. Þá kom
bíll, gamall stúdibeiker, og þeir fóru óðara út
og leituðu í farangursrými og undir sætum, en
þegar þeir fundu ekkert, veifuðu þeir og
kölluðu „Aftílæ.“ Við gáfum okkur á tal við
þessa Tjalla og spurðum um ástæðuna fyrir
þessari leit. Þeir sögðu að þetta hér væri
orðinn mjög viðkvæmur staður í hernaðarlegu
tilliti, þar sem bensíntankarnir væru brátt að
fyllast og rússnesku skipalestirnar lægju hér á
firðinum. „Hvað sögðuð þið við fólkið eftir
leitina?“ spurðum við. „Aftílæ“, svöruðu þeir,
„það er olræt eða ókei á þeirra máli.“ „Onei,“
sögðum við, „það er nú ekki alveg rétt.“
„Hvernig á þá að bera það fram?“ spurðu
þeir. Þá tókum við þá í stífan framburðartíma
og útskrifuðum þá ekki fyrr en þeir voru orðnir
eldklárir á móðurmáli okkar. Eftir það hrópuðu
þeir eftir hverja bílaskoðun „Afturlæri!“, eins
og þeim var kennt. Heima í bragganum
sögum við heldur aldrei annað en Afturlæri
þegar eitthvað var ókei.
Þó að þetta væri gott sumar, 1942, hallaði
því eins og öðrum sumrum, og þegar við
gengum upp í hlíðina í kvöldhúminu, gat
mikið sjónarspil að líta. Allur fjörðurinn var í
logandi ljósum, hundruð skipa, sum sýnilega
smá, en líka miklir og uppljómaðir bryndrekar,
og undir þessari sjón spilaði látlaus véla-
ómurinn, þungar gufustunur og fínlegt píp.
Bráðum sneri allur þessi floti til hafs og
stefndi norður í íshafið og austur til Múr-
mansk, og rétt eins og kötturinn læðist að
fugli í garðinum, þannig biðu þýsku kaf-
bátarnir eftir sinni bráð.
Kvöld eitt þegar Ásmundur var með
sæmilega hýrri há og Hannes hafði í bili
gleymt Fíladelfíu, löbbuðum við af stað vestur
með firðinum og stefndum á þann bæ, þar
sem sagt var að væri veitingasala handa
þessum útlendu skipsmönnum. Ferstikla átti
bærinn að heita. Ekki var léttgengt í grófri ogHættum vinnu drengir, því áliðið er orðið.
Og amrísku krásirnar bíða sjóðheitar.
Kattaláfujafningur kominn er á borðið,
kýrpussur og svínamjólk og hanatittlingar.
tmm júní 22x27 Ó 5.6.2001 19:57 Page 24