Félagsbréf - 01.07.1960, Blaðsíða 30

28
FÉLAGSBRÉF
arstofnanir einveldisins voru lagðar niður og í staðinn stofnsett ráðuney'.i
með ábyrgum ráðherrum. Við þetta bætlist svo febrúarbyltingin, sem
hleypti Slésvíkurstyrjöldinni af stokkunum. Hver atburðurinn rak annan,
svo að hin nýja stjórn hafði í mörg horn að líta, og sinnti lítið málum
íslands, en Jóni Sigurðssyni var ljóst, og öðrum þeiih, sem bezt sáu og
skildu, að slíkt tækifæri sem þetta gafst ekki á hverjum degi, eins og Jóri
sagði í Hugvekju til íslendinga. Brynjólfur hafði ekkert málgagn í höndura
til að koma skoðunum sínum á framfæri við landa sína, en í bréfi lil Jóns
bróður síns 29. febr. 1848 gerir hann grein fyrir skoðunum sínum um
samband Islands og Danmerkur á komandi tímum, en honum farast þar
orð á þessa leið: „Þér þykir víst undarlegt, að ég hef enn ekkert minnzl á
ísland, hvernig með það sé farið í því efni. Það er af því Island er enn þá
„tabula rasa“ í því efni. 1 „Forfatnings-Rescri])let“, sem kallað er, er ekk-
ert minnzt á það annað, en að það skuli lialda alþingi, öldnngi^ eins og
bingað til, en þar af má berlega ráða, að það skuli enga fulltrúa senda til
„löggjafarþingsins“. Þetta sýnist mér vera það skásta, sem við var að búast
í bráðina. Það eru ekki nema tveir vegir til um stjórn Islands. Annað hvort
verðum við að eiga einn sjóð saman við Dani, eða eiga sjóð l’yrir okkur. Ef
við eigum sjóð saman við Dani, })á er það bæði heimska og óréttlæti að segja
við skulum bera okkur sjálfir. Stjórnin á þá að gjöra það fyrir okkur, sem
við þurfum með og efni alls ríkisins leyfa, en taka af okkur svo mikið gjald,
sem samsvarar efnum okkar í samanburði við það, sem binir aðrir gefa
í afgald af sínum efnum. Hinn vegurinn er að lála okkur eiga sjóð fvrir
okkur og annast sjálfir allar okkar þarfir og leggja fé fram eftir liltölu
til þeirra þarfa, við eigum með hinu ríkinu (en það er í rauninni ekki annað
en konungsættin). Hvorugu þessu hefur hingað til verið fylgt. Ég get nú
ekki borið á móti því, að ég fyrir mitt leyti kýs miklu heldur seinni
mátann. Ég er hræddur um það yrði alltaf liallað á okkur, ef fyrri
mátinn væri hafður og ríkið þættist aldrei hafa neitt aflögu handa okkur,
þegar við þyrftum einlivers við. Það er að minnsta kosti í öllu tilliti valt-
ara. Og það yrði í rauninni sífellt óánægjuefni á báðar síður, sem von er
af því allt er svo ólíkt, þarfirnar og gjaldmátinn, og svo illt öllu fyrir þá
skuld niður að jafna. En ef seinni mátinn væri hafður, þá er allt hægra við að
eiga, nema eitt, og það er: hver á að ráða því þá, hvað ísland skuli leggj-i
fram, að tiltölu, til konungs, o.s.fr.? (eftir fyrra mátanum yrði íslending-
ar að eiga fulltrúa saman við Dani og álögur Islendinga yrði þá kveðnar