Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.04.1995, Blaðsíða 8

Bernar þar sem hann samdi ógrynni af stuttum prósatextum en bjó við
krappari kjör en nokkru sinni fyrr. Hann gerðist einrænn og undarlegur og
árið 1929 var svo komið að hann þurfti að leggjast inn á geðveikrahæli.
Hann dvaldi á hælinu þau tæpu þrjátíu ár sem hann átti eftir ólifuð.
Meðan Walser var á lífi komu út fimmtán bækur eftir hann, flestar smáar
í sniðum og í litlum upplögum. Að öllu samanlögðu lét hann eftir sig fjórar
skáldsögur, ljóðasafn, nokkra einþáttunga og unt þúsund stutta prósa. Hér er
sagt „prósi“ vegna þess að það orð á betur við en „smásaga". Prósar Walsers
eru í fæstum tilvikum smásögur heldur væri nær að tala um óbundið mál af
ýmsum tog, svo sem athuganir, hugleiðingar, ritgerðir, stemmningar, nátt-
úru- og mannlífsstúdíur, ævintýri, sendibréf og ferðalýsingar. Walser minnir
mann stundum á Þórberg Þórðarson. Báðum lét best að skrifa prósa sem lúta
ekki formkröfum hefðbundinna skáldverka um samræmi og hnitmiðaða upp-
byggingu. Textar þeirra eru fullir af sjálfsögðum sannindum og háleitum
hugleiðingum, upptalningum og málalengingum, endurtekningum, duttlung-
um, útúrdúrum og skringilegheitum. Þeir eru fyndnir en oft með dimmum
undirtón og taka stundum óvæntar beygjur og stökk. Walser hafði öran hjart-
slátt. Hann var fljótur að skrifa og datt ekki í hug að leiðrétta það sem var
einu sinni komið á blað. Ef hann hafði skrifað eitíhvað gott þá var það gott
eins og það var og ekki öðruvísi. Hann var enginn mannkynsfrelsari og
alveg laus við að vera einhver stórkostlegur hugsuður. En hann var einstak-
lega næmur á hlutina í kringum sig. Enginn hlutur var svo smár og ómerki-
legur að Walser sæi ekki ástæðu til að tíunda öll tilbrigði hans. Hann hefur
stundum verið kallaður naívur rithöfundur. Auðvitað ber að taka slíkum
merkimiðum með varúð en það er eitthvað hreint og saklaust við allt sem
hann skrifaði. Hann á það sameiginlegt með mörgum naívum listmálurum
að heimurinn sem hann lýsir er ávallt ferskur og nýr. Þegar hann segir frá
hlutunum er eins og hann sé fyrsti maðurinn sem gerir það. Honum dugir
ekki að lýsa einhverjum óljósum heildaráhrifum, nei, það verður að gera
þetta almennilega og telja upp hvern einasta hlut sem ber fyrir augu eða
kemur í hugann: hunda og ketti, dúfur og þresti, hesta og kýr; hatta, frakka,
6