Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.04.1995, Page 11

Fermingarpilturinn
Robert. „Eg var eigin-
lega aldrei barn og þess
vegna held ég að það loði
alltaf eitthvað barnalegt
við mig... “
(Ur Geswister Tanner)
Robert Walser þegar
skáldsagan Der
Geliiilfe kom út.
„Klukkan átta að
morgni stóð ungur
maður á tröppum
afvikins og glœsilegs
húss. Það rigndi..."
(Úr Der Gehulfe)
Franz Kafka og Hermann
Hesse voru einnafyrstir til
að koma auga á rithœfi-
leika Walsers. „Stundum
kom liann œðandi inn til
mín, bara af því að hann
hafði komið auga á eitt-
hvað nýtt og stóifenglegt...
Eg var einn en hann las
eins og áheyrendurnir
skiptu hundruðum. Svo
gerði hann hlé og sagði:
„Og heyrðu svo hvað
kemur nœst."... “
(Úr bók Max Brods, Franz
Kafkas Glauben und
Lehre)
bókmennta“ var Franz
Kafka.1 Hann lærði
aftur mikið af stílbrögðum Walsers, svo mikið
að fyrsta bókin hans, „Betrachtung", var kölluð
„stæling á Robert Walser“. Max Brod, vinur
1 Hugtakið „smáar bókmenntir" hef ég úr grein eftir Ástráð Eysleinsson um Franz Kafka. Þetta
er þýðing á hugtakinu „litterature mineure" sem Frakkamir Deleuze og Guattari nota til að
einkenna ákveðna tegund af róttækum bókmenntum. Hugtakið er ekki síst túlkun á andófi
gegn þeirri hefð að hefja bókmenntir upp á háan stall. „Smæð,“ segir Ástráður, „felur hér í sér
að bókmenntir flytjast ekki upp og niður eftir einhverjum lóðréttum gildisás, heldur flæða þær
lárétt um allt tungumálið og allt samfélagið" (sjá Bjarlur og frú Emilía nr. 10). Skilji ég
hugtakið rétt þá em „smáar bókmenntir" opnar í báða enda og geta skotið upp kollinum hvar
og hvenær sem er. Þær hreykja sér ekki hátt eins og „stóru skáldverkin" enda draga þær frekar
dám af alþýðlegri frásagnarlist eins og fréttum af fáheyrðum atburðum, dagbókunt,
sögubrotum, sendibréfum, hugleiðingum, skopsögum og draugasögum. Og kannski má kalla
þær fulltrúa stjómleysisstefnunnar því þær sprengja utan af sér höft „vel upp byggðra"
skáldverka.
9