Frón - 01.04.1943, Side 24

86
Bengt Hesselman
Geijer, Tegnér, Viktor Rydberg, Heidenstam, Selmu Lagerlöf.
Strindberg hefur í Vofusónötu sinni (Spöksonaten) sótt inn-
blástur í Sólarljóð í sænskri þýðingu eftir Afzelius.
Oss virðist svo, sem hafi það einmitt verið á tímabilum
bókmenntalegrar endurnýjungar og þjóðernislegrar áreynslu,
svo og á tímabilum neyðar og hættu, að andinn hafi leitað aftur
til skáldskapararfs fornaldar. Þannig var í Svíþjóð á stór-
veldistímanum og eftir finnsku styrjöldina, þannig í Noregi á
tímum Björnsons og í Danmörku á Napóleonstímanum fyrir
starf Grundtvigs; nú er nafn hans á ný orðið dönsku þjóðinni
hermerki. Á Finnlandi gaf Runeberg sinni finnsku og sænsku
þjóð fáséna gjöf: hetjuóð frá nútímanum jafn tíginborinn hinum
forna og honum náskyldan að innsta hugarfari. Or Noregi berst
oss þessa síðustu daga bergmál ungra norskra frelsiskvæða, sem
leiðir hugann að undraverki hins finnska skáldskapar.
Eigi eru sízt hin norrænu áhrif mikilvæg á sviði formsins:
í þróun kveðskapar og óbundins stíls. Hinar sígildu fornnorrænu
bókmenntir náðu í helztu verkum sínum formlegri snilld scm
bar af öllu því sem samið var um sömu mundir i öðrum
Evrópulöndum, enda á sér fáar hliðstæður í heimsbókmennt-
unum. Fornsagnastillinn — stíll þar sem leiðin frá hlutnum til
orðsins er skemmri en í öðrum bókmenntum — hefur fært
sænskri frásagnarlist lausn og frjóvgun allt frá Olof Dalin til
Augusts Strindbergs. Hinir frjálsu fornnorrænu bragarhættir,
framar öllu háttur Hávamála, eru algerlega sprottnir upp úr
hrynjandi málsins sjálfs og hafa auðugra hljómróf, eru fjöl-
breyttari að tjáningu en þeir aðfengnir hættir, sem mest hefur
gætt í sænskri ljóðagerð síðari alda. Við sérhver aldahvörf
formlegrar endurnýjunar má greina hræringar í áttina til
þvílikrar frjálsari hrynjandi, i ætt við Edduháttuna. Þetta ryðst
fram með táknlegum skýrleik í Sveu Tegnérs, þar sem skáldið
sprengir skyndilega í ofurmegni tilfinninganna nauðir hins
alexandrínska háttar. Tignarlegast allra hefur Heidenstam í
kvæðum sínum Faðir Noregs og Jarðarför Gústafs Frödings
skapað af innsæi nýja háttu norræns eðlis, þar sem skynja
má, svo að notuð sé ummæli Geijers um Völuspá, »suma hinna
ódauðlegu hljóma sem Pindaros kemst svo að orði um, að eftir
að þeir hafa verið slegnir, hverfur eigi ómur þeirra yfir jörðu«.
Einnig ríkisár Gústafs konungs III voru í sögu vorri tímar
öflugrar þjóðlegrar einingar. Jafnframt liirtust þá, svo sem