Frón - 01.04.1943, Síða 42

104
Hermann Einarsson
háð ljósstyrknum. Ljósfælin djúpsævisdýr geta þannig t. d. lifað
nær yfirborði á norðurvegum heldur en sunnar þar sem sjór er
gagnsærri og sólarhæð meiri. Litir litrófsins eru líka mismunandi
að því leyti hve langt þeir ná niður. Hinir rauðu og gulu hverfa
fyrst, nokkru neðar hinir blágrænu og bláu og seinast hinir
fjólubláu. Rannsóknir hafa sýnt að i Sargassohafi svertist ljós-
myndaplata í 1000 metra dýpi og að nægilegt ljós muni vera
í 430 metra dýpi til að djúsævisfiskar geti greint sundur hluti.
Annað er hinn afskaplegi þrýstingur á miklu dýpi. Hann
vex eins og kunnugt er um 100 loftþyngdir við hverja 1000
metra. Kæmist mannleg vera niður á 3 til 4 jjúsund metra dýpi
yrði hún að þola, — að sögn Wyvillc Thompsons sem hryggur-
inn milli Færeyja og Skotlands er kenndur við, — alhliða
þrýsting er að þunga svaraði til »20 eimreiða, sem hver hefði
heila röð vöruvagna í cftirdragi og allir væru hlaðnir brautar-
teinum«. Petta kemur þó engu kvikindi að sök, sem þarna lifir,
því allar sellur þeirra eru í jafnvægi við hið ytra umhverfi.
Miklu furöulegra er að þau springa ekki í tætlur, þegar þau eru
dregin úr djúpinu. En mikill hluti sjávardýranna er vatn, og
það er eins og kunnugt er mjög lítið samþrýstilegt. Með
breytingu á samsetningu blóðsins geta dýrin líka aðlagazt hinum
ytri þrýstingi. Djúpsævisfiskar hafa heldur engan sundmaga,
enda myndi hann vera þeim til mikilla óþæginda, þar eð hið
innilokaða loft myndi þenjast mjög út við minnkun þrýstingsins
og verða fiskinum að bana ef hann bærist of fljótlega úr því
umhverfi sem honum er eiginlegt. Er þetta ekki óalgengt um
karfann, sem lifir dýpra en flestir aðrir nytjafiskar vorir, þó
að ekki sé hann djúpsævisfiskur í venjulegum skilningi orðsins.
Mörg dýr sjávardjúpsins höfum vér aðeins náð í vegna þess
að þau hafa flækzt upp úr heimkynnum sinum. Petta gerist
sérstaklega þar sem djúpstraumur leggst að landi og leitar upp
á grunnin, eða þar sem snöggra hitabreytinga gætir, sérstaklega
á mótum heitra og kaldra strauma. Með djúpstraumnum geta
hin óknárri dýr borizt, eða þau tapa lífsfjörinu við hin skjótu
hitabrigði, svo að þeim skolar upp á grunn eða fjöru. Petta
hefur hvað eftir annað gerzt við Island, því að þar leggst djúp-
straumur að suðurströndinni, og á mótum norðan og sunnan-
strauma eru mikil hitabrigði. Hér skal getið tveggja dýra sem
borið hefur að ströndum íslands og mikla eftirtekt hafa vakið.