Frón - 01.04.1943, Side 52

114
Magnús Kjartansson
öldum er Hið íslenzka fræðafélag í Kaupmannahöfn. PaS hefur
nú starfað í rúm 30 ár og leyst af hendi mikiÖ starf, enda eru
verkefnin mörg, því að hér í Kaupmannahöfn er mikill fjöldi
íslenzkra handrita eldri og yngri. Allt starf Fræðafélagsins hefur
verið unnið af íslenzkum visindamönnum, og bækur þess eru
allar á íslenzku, og er þvi sérstök ástæða til að veita þeim athygli
nú þegar aSrar íslenzkar bækur eru ófáanlegar.
Útgáfustarfsemi FræSafélagsins er svo víStæk og fjölþætt að
þess er enginn kostur aS minnast hennar allrar í þessari stuttu
grein né gera henni þau skil sem vert væri. Hér verSur því
aSeins minnzt á merkustu bækurnar og skýrt lauslega frá efni
þeirra þeim til leiSbeiningar sem kunna aS hafa áhuga á aS lesa
einhverjar þeirra. Stærsta ritiS og merkasta heimildaritið sem
FræSafélagiS hefur gefiS út er JarSabók Árna Magnússonar og
Páls Vídalíns. Peir ferSuSust um ísland á árunum 1702—1714 og
létu skrifa upp hverja jörS á landinu, jafnvel eySibýli og örnefni.
Um hverja jörS var skráð nafn eiganda og ábúanda og öll áhöfn,
skýrt frá öllum afgjöldum og kvöSum og lýst landkostum og
göllum á jörðinni. Má segja aS um hverja jörS sé skrifuS
smáritgerS, enda er verkiS mjög mikið aS vöxtum. JarSabókin
náSi upphaflega yfir allt ísland, en síSar glötuSust Múlasýslurnar
og Skaftafellssýslurnar í Kaupmannahafnarbrunanum mikla 1728.
FræSafélagiS hóf útgáfu ritsins 1913, og verSur henni lokiS í ár.
FullprentaS verður verkiS 11 stór bindi. Útgáfuna annaðist Bogi
MelsteS meSan hans naut við, síSan dr. Björn K. Pórólfsson og
nú Jakob Benediktsson cand. mag. sem lýkur verkinu. FræÖa-
félagið hefur leyst af hendi mikiS afrek meS þessari útgáfu, og
mun Jaröabókin reynast mikill fróSleiksbrunnur um hag ís-
lendinga i byrjun 18. aldar.
Annar meginþátturinn í starfi FræSafélagsins er »Safn FræSa-
félagsins um Island og íslendinga«. Af því eru nú komin út 12
bindi, og hafa þau einkum aS geyma ævisögur einstakra manna
og ritgerSir frá þeim tímabilum íslenzkrar sögu sem minnst
hafa veriS rannsökuS. Má þar fyrst nefna bók Jóns prófessors
Helgasonar um Jón Ólafsson frá Grunnavík. Jón Ólafsson var
uppi á 18. öld og dvaldi mestan hluta ævi sinnar í Kaupmanna-
höfn viS íslenzka fræðimennsku og er einhver afkastamesti rit-
höfundur sem íslendingar hafa átt allt til vorra daga. Rit hans eru
mjög misjöfn aS gæðum en geyma þó mörg ýmsan merkilegan
fróSleik um 17. og 18. öld, og er nú hægara aS ná til alls þessa