Frón - 01.04.1943, Page 54

116
Magnús Kjartansson
sonar um íslenzkar rímur sem ortar eru fyrir 1600. l5ar er gerS
grein fyrir máli og stíl rímnanna, talinn upp hver einstakur
rímnaflokkur, efni hans og uppruni og sagt frá þeim rímna-
skáldum sem kunn eru. Er þetta mikiö verk, því að fjöldi rímna
er til frá þessum tima þó aS fyrst taki út yfir eftir 1600.
Jakob Benediktsson hefur samiS rit um Gísla Magnússon, Visa
Gísla, sem uppi var á 17. öld. Hann var af einni helztu höfS-
ingjaætt landsins, fékk góSa menntun og kynntist erlendum
þjóSum og varS síSar sýslumaSur í Rangárvallasýslu og mikill
höfSingi. Sökum menntunar sinnar sá hann betur en aSrir
hörmungarástand þjóSarinnar og þó einkum þaS sem viS kom
íslenzkum höfSingjum, sem þá urSu aS Iúta í lægra haldi fyrir
dönskum einokunarkaupmönnum. Hann kom fram meS ýmsar
umbótatillögur um eflingu islenzkra höfSingjaætta og nýbreytni
í verzlunar og atvinnumálum og eru þær allar prentaSar í fyrsta
skipti í þessari bók; má úr tillögum hans lesa mikinn fróSleik
um 17. öldina. Gísli lagSi mikla stund á grasafræSi og efnafræSi
og gerSi meSal annars tilraunir til þess aS rækta nýjar jurtir og
til brennisteins og saltvinnslu í allstórum stíl. En áhugi hans bar
lítinn árangur, til þess var kaupmannavaldiS of sterkt, og sýnir
ævisaga hans hversu lítils jafnvel merkustu höfSingjar landsins
máttu sín á 17. öld gagnvart hinu crlenda valdi.
SíSasta bindi Safns kom út í fyrra og hefur aS geyma kafla
úr bréfabókum Brynjólfs biskups Sveinssonar. Eru kaflarnir
valdir og gefnir út af Jóni Helgasyni. Brynjólfur biskup hefur
veriS ötull viS bréfaskriftir eins og annaS, því aS í handritum eru
til um 7000 bls. af bréfum hans, og er þó þriÖjungur þeirra
týndur. í bókinni er því aSeins lítiÖ úrval af bréfum biskupsins,
en hún mun þó hafa aS geyma eitt þaS langmerkasta bréfasafn
sem út hefur veriö gefiS á íslenzku. Er þangaS ekki aöeins aS
sækja mjög mikinn fróöleik um 17. öldina, heldur lýsa bréfin
einnig greinilega persónu Brynjólfs biskups og viShorfum hans
til manna og málefna. Bréfin varpa og skæru ljósi á ýmsa
óþekkta alþýöumenn, sýna örlög þeirra og ýms atvik bæSi
spaugileg og alvarleg og hljóta því aS vera Ijúfur lestur hverjum
þeim sem vill kynnast sögu Islands og skynja andrúmsloft
horfinnar aldar. MeS hverju bréfi eru rækilegar skýringar, svo
aS lesturinn er auSveldur hverjum manni.
Auk þessara vísindarita eru í Safni ævisaga Árna Magnús-
sonar rituS af Finni Jónssyni og sjálfsævisögur þeirra Finns