Morgunblaðið - 12.11.2015, Blaðsíða 44

44 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. NÓVEMBER 2015
Funahöfði 1 | 110 Reykjavík | Sími 567 4840 | www.bilo.is | bilo@bilo.is
FORD FOCUS TREND STATION
08/2005, ekinn 125 Þ.km, bensín, 5 gíra.
Verð 990.000 kr. Tilboðsverð 890.000 kr.
Raðnr.254327
VW GOLF COMFORTLINE
02/2005, ekinn 142 Þ.km, bensín, sjálfskiptur.
Verð 1.150.000 kr. Tilboðsverð 799.000 kr.
Raðnr.254259
RENAULT LAGUNA BERLINE
05/2005, ekinn 128 Þ.km, bensín, sjálfskiptur,
leður, kúla, ný dekk.Verð 990.000 kr.
Tilboðsverð 790.000 kr. Raðnr.254390
VW BORA 8VI
03/2003, ekinn 102 Þ.km, bensín, sjálfskiptur,
leður.Verð 950.000 kr. TILBOÐSVERÐ 750.000 kr.
Raðnr.286578
TOYOTA YARIS TERRA
05/2004, ekinn 180 Þ.km, bensín, 5 gíra.
Verð 590.000 kr. TILBOÐSVERÐ 499.000 kr.
Raðnr.254184
Þú finnur bílinn á bilo.is Auglýstir bílar eru á staðnum Skráðu bílinn á bilo.is
síns 1912 og ríkti til ársins 1947.
Borgþór segir að Kristján hafi
verið ákaflega stífur maður og
formfastur, afar ólíkur föður sínum.
En hann hafi verið frjálslyndur í
stjórnmálaskoðunum og líkað vel
við jafnaðarmannaleiðtogann
Stauning. Hann hafi oft verið mjög
ósáttur við framgöngu og viðhorf
Íslendinga, jafnt almennings sem
stjórnmálaforingja, og komi það
glöggt fram í dagbókunum. Þegar
Íslendingar krefjast jafnréttis á við
Dani í ríkinu spyr hann hvort þeir
séu að biðja um að forréttindi
þeirra, svo sem til náms og uppi-
halds í Kaupmannahafnarháskóla
og undanþágu frá herskyldu, verði
afnumin. Krafan um sérfána vakti
gremju hans. Hann komst í mikið
uppnám þegar múgur manns hróp-
aði „Niður með konungsvaldið!“ í
þingrofinu 1931. „Þá ætlaði hann
bara að fara með póstskipinu til
Reykjavíkur til að bera klæði á
vopnin og sætta stjórnmálaöflin,“
segir Borgþór. Sjálfstæðismenn
hafi skotið það í kaf með því að
segja að fyrst yrði hann að draga
þingrofið til baka. „Það gat hann
ekki sem þingbundinn konungur,
það var verkefni forsætisráð-
herrans Tryggva Þórhallssonar.
Stauning forsætisráðherra ráðlagði
konungi þá að vera bara í Kaup-
mannahöfn og láta Íslendinga sjá
um sitt rifrildi upp á eigin spýtur,“
segir Borgþór.
Dagbækur Íslandskonungs
 Einkadagbækur Kristjáns X., síðasta konungs Íslands, varpa nýju ljósi á viðhorf hans og afstöðu til
Íslands og Íslendinga  Var oft mjög ósáttur við framkomu landsmanna og stjórnmálaforingja
Ljósmynd/Ólafur Magnússon.
Heimsókn Konungshjónin, Kristján X. og Alexandrína drottning, storma eftir Pósthússtræti með Knúti prins, yngri syni sínum, og fylgdarliði í júlí 1921.
Leiðin lá í Menntaskólann þar sem þau gistu. Þetta var fyrsta opinbera heimsókn konungs til Íslands og var honum ákaflega vel fagnað.
Dagbækurnar byrja 1908 þegar
Kristján var enn krónprins. Þegar
Íslendingar felldu í þingkosning-
unum það ár Uppkastið svonefnda,
tillögur um samband landanna,
reiddist hann heiftarlega fyrir
hönd föður síns. Hann skrifar:
„Eins og stendur virðist eina með-
alið sem dugir vera eftirfarandi: Að
senda skip þangað norður eftir,
rjúfa skeyta- og símasamband,
eyðileggja blaðaprentsmiðjur,
brenna alla bláa fána, taka óróa-
seggina fasta og færa þá um borð í
skip og flytja þá hingað tafarlaust.
Hér mætti koma þeim fyrir á
heilsuhælum fyrir máttfarna
taugasjúklinga og menn sem hafa
ofreynt sig vitsmunalega! Fjár-
munina sem verja átti í ræðisskrif-
stofur væri við hæfi að nota til að
greiða fyrir meðferðina. Allt myndi
þetta fara fram með ró og spekt –
og yrði eingöngu gert í mann-
úðarskyni: til að stuðla að bættum
skilningi milli Danmerkur og Ís-
lands.“
Kristján reiddist einnig fram-
komu Íslendinga þegar þeir kröfð-
ust sérfána og fóru að halda blá-
hvíta flagginu á lofti. Allt fór úr
böndum hér heima þegar skipstjóri
á dönsku varðskipi gerði slíkan
fána upptækan í Reykjavíkurhöfn
sumarið 1913. Múgæsingar urðu og
danski fáninn var víða rifinn niður.
Þetta frétti konungur og lét sér þá
koma til hugar að senda herskip
hingað til að skakka leikinn. Faðir
hans hafði í lok Íslandsheimsóknar
1907 undirritað tilskipun um að
Dannebrog skyldi vera eini rík-
isfáninn á Íslandi. Hún var aðeins
til í einu handriti og tókst íslenslu
stjórnarskrifstofunni í Kaup-
mannahöfn að „týna“ henni, kon-
ungi til mikillar gremju. Hann fyr-
irgaf aldrei Hannesi Hafstein,
þegar ráðherrann sneri sér beint til
Georgs Grikkjakonungs, föður-
bróður Kristjáns, og spurði hvort
honum væri sama þótt Íslendingar
notuðu bláhvítan krossfána, líkan
gríska konungsfánanum.
Vildi senda herskip til að aga
Íslendinga 1908 og 1913
REIDDIST ÞEGAR ÍSLENDINGAR HÖFNUÐU UPPKASTINU OG KRÖFÐUST SÉRFÁNA
Konungshjónin Kristján X. með Alex-
andrínu drottningu.
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
„Eftir að hafa lesið dagbækurnar
fékk ég allt aðra mynd en áður af
Kristjáni X. Danakonungi, sam-
skiptum hans við Íslendinga og af-
stöðu hans til lands og þjóðar,“
segir Borgþór S. Kjærnested, sem
er að senda frá sér bók með dag-
bókafærslum síðasta konungs Ís-
lands. Þessar dagbækur hafa verið
lokaðar öllum fram til þessa. Mar-
grét Dana-
drottning veitti
hins vegar Borg-
þóri leyfi til að
skrifa þær upp
og gefa út eftir
að borist höfðu
meðmæli frá ís-
lenskum og
dönskum fræði-
mönnum og
Þjóðskjalasafni
Danmerkur og
Bertil Haarder, þá forseti danska
þjóðþingsins, tekið erindið upp og
stutt á fundi með drottningunni.
Borgþór S. Kjærnested, fæddur
1943, hefur starfað sem fararstjóri
og leiðsögumaður innanlands og
utan í 35 ár. Hann þekkir vel til
norrænna málefna eftir að hafa bú-
ið um árabil í Finnlandi og Svíþjóð.
Í áratug rak hann eigin fréttastofu
fyrir Norðurlönd hér heima. Hann
er mjög áhugasamur um norræna
sögu og það var að loknum lestri
nýlegrar danskrar bókar um Krist-
ján X., Rytterkongen eftir Knud
Jespersen, sem hann fór að velta
fyrir sér hvaða gögn væru til um
samskipti þessa síðasta konungs
Íslands við landsmenn. „Það vakti
furðu mína að ekkert var minnst á
samskiptin við Ísland í bókinni,“
segir Borgþór. Hann hafði sam-
band við höfundinn sem sagði hon-
um að vissulega væru til gögn um
þessi mál í skjalageymslu konungs-
fjölskyldunnar í Amalíuborg, en
þau væru öllum lokuð nema
drottningin sjálf leyfði aðgang að
þeim. Það hefði ekki verið gert.
Áhugi Borgþórs var vakinn og með
aðstoð Svans Kristjánssonar pró-
fessors hófst hann handa um að
reyna að fá aðgang að gögnunum.
Gögnin reyndust vera 4 skjala-
bögglar. Í þeim var m.a. að finna
einkadagbækur konungs, um 500
þéttskrifaðar blaðsíður í stílabók-
um, um samskiptin við Íslendinga
frá 1908 og fram til 1932. Hafði
konungur þann hátt á að endur-
segja í dagbókunum alla fundi sem
hann átti og hnýta við at-
hugasemdum um viðmælendur
sína og efni fundanna. Borgþór
segir að konungur sé mjög per-
sónulegur í þessum færslum og
glöggt sjáist á rithönd hans þegar
hann er í uppnámi yfir einhverjum
málefnum eða skoðanaskiptum.
Kristján X. var enn krónprins
þegar dagbækurnar byrja og hafði
þá aldrei til Íslands komið, en faðir
hans, Friðrik VIII., var hér í frægri
heimsókn 1907 og afi hans, Kristján
IX., kom á þjóðhátíðina 1874. Krist-
ján varð konungur eftir lát föður
Borgþór
Kjærnested.