Morgunblaðið - 03.12.2015, Qupperneq 50

50
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það eiga ekkimargirþjóð-
arleiðtogar leið
um hlaðið hjá Ro-
bert Mugabe, for-
seta Simbabve,
þessa dagana. Á þriðjudag
fékk hann þó að taka á móti
Xi Jinping, forseta Kína, og
var mikið um dýrðir. Mörg
hundruð börn stóðu meðfram
veginum inn í Harare og veif-
uðu fánum.
Mugabe var í skýjunum yf-
ir heimsókninni. „Íbúar Sim-
babve eru frá sér numdir af
gleði yfir að taka móti þér,“
sagði hann við forseta Kína
og bætti við að hann gleddist
yfir því að „Simbabve og Kína
tala sama tungumál um
marga hluti“.
Xi var ekki jafn margmáll,
ef marka má fréttaskeyti, en
kvaðst þó hafa „fulla trú á
gagnkvæmum samskiptum
okkar“.
Þeirri kenningu var lengi
haldið á lofti að lýðræði væri
forsenda efnahagslegra
framfara og velmegunar, en
stjórnvöld í Kína hafa einsett
sér að sanna að svo sé ekki.
Lengi vel kallaði kínverski
kommúnistaflokkurinn ekki
annað en hörmungar yfir
Kína, en þar hefur orðið
breyting á undanfarna ára-
tugi. Flokkurinn er vissulega
einráður, andóf barið niður af
hörku og stjórnarandstæð-
ingum varpað í fangelsi haldi
þeir sig ekki á mottunni, en
mörg hundruð milljónir
manna hafa komist í álnir í
þeirri blöndu af kapítalisma
og einsflokksræði, sem við
lýði er í landinu.
Árangur kínverskra
stjórnvalda hefur kveikt
glampa í augum margra ein-
ræðisherra, sem í Kína eygja
leið til að sitja sem fastast
sem lengst um leið og þeir
fylla bankareikninga sína af
peningum.
Mugabe er einn þeirra sem
einna lengst hafa setið. Hann
komst til valda 1980 og hefur
því verið á valdastóli í 35 ár.
Hann er nú 91 árs gamall.
Hann hefur verið harðlega
gagnrýndur fyrir mannrétt-
indabrot og ferillinn er blóði
drifinn. Mannréttindasamtök
segja að bæði stuðningsmenn
Mugabes og lögregla séu not-
uð gegn stjórnarandstæð-
inum, sem iðulega sæti pynt-
ingum og barsmíðum.
Kínverjar sáu ástæðu til
þess að heiðra Mugabe með
friðarverðlaunum, sem kennd
eru við Konfúsíus. Konfúsíus-
arverðlaunin hafa verið veitt
frá 2010 og eiga
að vera svar við
friðarverðlaunum
Nóbels. Hermt er
að Bill Gates hafi
verið meðal
þeirra, sem komu
til greina, en niðurstaðan var
sú að Mugabe væri best að
viðurkenningunni kominn.
Formaður nefndarinnar
varði veitinguna með því að
Mugabe hefði tryggt íbúum
Simbabve mun betri lífskjör
en finna mætti í Sýrlandi,
Afganistan, Írak og Líbíu.
Tilefnið að Konfúsíus-
arverðlaununum var ákvörð-
un norsku nóbelsnefnd-
arinnar að veita kínverska
andófsmanninum og rithöf-
undinum Liu Xiaobo frið-
arverðlaunin. Verulega fauk í
kínversk stjórnvöld og eru
þau enn með Norðmenn í
skammarkróknum.
Stuðningur Kínverja við
Mugabe er reyndar ekki nýr
af nálinni. Á níunda áratugn-
um reistu þeir ýmsar bygg-
ingar í Simbabve og veittu
lán til uppbyggingar. Nú
stendur enn til að fjárfesta í
landinu, þótt ólíklegt sé að
það muni duga til að laga
bágan efnahag, sem enn er í
molum eftir kreppu fyrsta
áratugar aldarinnar þegar
verðbólga mun hafa farið upp
í 500 milljarða prósenta.
Kínverjar hafa farið mik-
inn í Afríku undanfarið.
Einkum hafa þeir verið í leit
að hráefnum til að nota við
framleiðslu heima fyrir, en
þeir hafa lagt fé í marg-
víslegar framkvæmdir víða
um álfuna. Árið 2009 urðu
þeir sá aðili utan Afríku, sem
mest viðskipti átti við ríki álf-
unnar. Haft hefur verið á orði
að um þessar mundir séu
fleiri Kínverjar í Afríku en
Evrópumenn þegar nýlendu-
tíminn stóð sem hæst. Umsvif
Kína í Afríku hafa hins vegar
dregist saman vegna þess að
hægt hefur á efnahagslífinu
heima fyrir. Fjárfestingar
Kína í Afríku drógust saman
um 40% á fyrri helmingi
þessa árs.
Leiðtogar í Afríku tóku
fjárfestingum Kínverja vel
vegna þess að þeim fylgdu
engin skilyrði um að virða
þyrfti mannréttindi og annað
slíkt líkt og þegar vestræn
ríki eiga í hlut. Menn eins og
Mugabe þurfa ekki að hafa
áhyggjur af því að messað
verði yfir þeim eigi þeir sam-
skipti við Kína. Með því að
heimsækja Mugabe hefur
forseti Kína sýnt að á því
verður engin breyting.
Viðskiptum við Kína
fylgir engin krafa
um að virða þurfi
mannréttindi}
Mugabe fær heimsókn
Þ
að virðist sem hasarinn sé hafinn
um hver ætlar að ráða ríkjum á
Bessastöðum eða er bara búið að
þjófstarta kapphlaupinu of
snemma? Þorgrímur Þráinsson,
rithöfundur, segist viðurkenna að hafa íhugað
framboð vandlega og að allar líkur séu á því að
hann bjóði sig fram eftir að opnuð var Face-
book-síða í hans nafni. Í fyrradag var opnuð
önnur Facebook-síða til að hvetja til þess að
Halla Tómasdóttir, sjálfstætt starfandi
frumkvöðull, komist á Bessastaði. Nokkur
nöfn hafa flogið manna á milli í langan tíma.
Á næsta ári hefur Ólafur Ragnar Grímsson
verið forseti Íslands í 20 ár. Sumum þykir nóg
um en það er algjörlega fráleitt að nota þau
rök að forseti Íslands geti ekki setið lengur á
forsetastóli vegna þess að hann sé of gamall.
Það dylst engum að núverandi forseti er hinn sprækasti
til orðs og æðis. Hann hefur verið það allt frá því hann
settist í stólinn 53 ára gamall. Það er hverjum manni
dýrmætt að fá sem flest ár til ráðstöfunar á annars
stuttu æviskeiði. Flestum er það gefið að viska og yfir-
sýn eykst með aldrinum. Slíkt ætti að meta enn frekar að
verðleikum en gert er hér á landi. Þeir sem yngri eru
verða vonandi gamlir og þá átta þeir sig á hversu verð-
mætt hvert ár er.
Ef Ólafur Ragnar verður í kjöri á næsta ári væri það í
sjötta sinn sem hann býður sig fram eftir að hafa setið í
ríflega 7 þúsund daga. Hann er löngu búinn að slá öll met
í setu af þeim fimm einstaklingum sem gegnt hafa emb-
ættinu frá 17. júní árið 1944. Það er því miður
engin eiginleg starfslýsing til um embætti
forsetans. Það hefur því gefist tækifæri fyrir
hvert þeirra til að móta starfið nokkuð eftir
eigin höfði og áhugasviði. Núverandi forseti
hefur oft á tíðum með orðum sínum og at-
höfnum hrist verulega upp í landanum. Það
hafa verið skiptar skoðanir bæði til hægri og
vinstri.
Forseti Íslands er þjóðhöfðingi og kemur
því fram fyrir hönd allrar þjóðarinnar. Hann
er verndari ýmiskonar samtaka og viðburða,
veitir heiðursmerki og viðurkenningar og
ekki má gleyma að hann sæmir valda ein-
staklinga hinni íslensku fálkaorðu. Þá eru
ótaldar allar ræðurnar, fyrirlestrarnir og
ávörpin sem forseti flytur við hin ýmsu tæki-
færi. Dagskrá forsetans er að öllu jöfnu þétt-
skipuð flesta daga ársins. Það blasir við að það þarf sterk
bein og kláran koll í starfið.
Það verður spennandi að sjá hverjir hafa þor til að
stíga fram og viðurkenna að þeir hafi löngun til að vera í
hlutverki forseta Íslands. Það ætti enginn að hika sem á
annað borð telur sig hafa eitthvað fram að færa og er
reiðubúinn að leggja sig fram fyrir land og þjóð. Konur
jafnt sem karlar. Það er örugglega betra að hafa meiri
tíma en minni til að ná að sannfæra landsmenn um sitt
eigið ágæti. Það er því ekki eftir neinu að bíða. Það hefur
þegar verið hleypt af startbyssunni. Nú er bara að
hlaupa af stað í átt að Bessastöðum. Því fleiri frambjóð-
endur því betra! margret@mbl.is
Margrét Kr.
Sigurðardóttir
Pistill
Verður slagur um Bessastaði?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Þórunn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
Hvað einkennir nauðg-unarbrot sem kærð erutil lögreglu?“ nefnist er-indi Þorbjargar Sigríðar
Gunnlaugsdóttur, sviðsstjóra lög-
fræðisviðs Háskólans á Bifröst, sem
hún heldur á málþinginu Meðferð
nauðgunarmála og viðhorf til brot-
anna, á vegum lagadeildar Háskól-
ans í Reykjavík í samstarfi við Há-
skólann á Bifröst sem haldið er í dag
kl. 13-17 í HR.
Þorbjörg skoðaði, ásamt Hildi
Fjólu Antonsdótt-
ur, einkenni og
afdrif nauðgunar-
mála sem lög-
regla rannsakaði
á árunum 2008 og
2009. Skoðuð
voru öll tilkynnt
nauðgunarbrot til
lögreglu á lands-
vísu, alls voru
þetta 164 saka-
mál. Í sumum tilvikum voru ger-
endur fleiri en einn og þá var um að
ræða 189 tilvik. Skoðað var m.a.
málsmeðferðartími, hversu mörg
þeirra féllu niður, hversu mörg
leiddu til ákæru, hver var dæmigerð
refsing fyrir brotin o.fl.
Ungur aldur brotaþola
„Það kom mér á óvart að 13%
brotanna voru hópmál og einnig
hversu ungir margir brotaþolar voru
en 40% brotaþola voru undir 18 ára
aldri og því börn í skilningi laga,“
segir Þorbjörg. Rúmlega helmingur
sakborninga voru ungir karlar á
aldrinum 18-29 ára.
Af þeim 164 málum sem tilkynnt
voru til lögreglu, fóru alls 75 mál til
ríkissaksóknara og ákæra gefin út í
29 málum. Lögregla hætti rannsókn
vegna formlegra ástæðna í 62 málum
(þar af voru 43 mál þar sem brotaþoli
vildi ekki leggja fram kæru vegna
málsins, í 19 málum voru gerendur
óþekktir, í 6 málum voru sakborn-
ingar ósakhæfir, 2 mál voru fyrnd)
og rannsókn var hætt vegna efn-
islegra ástæðna í 27 málum.
Sambærileg rannsókn þeirra
Þorbjargar og Hildar hefur einu
sinni verið gerð hérlendis en hún
birtist í skýrslu nauðgunarmála-
nefndar árið 1989. Samanburður á
niðurstöðum þessara tveggja rann-
sókna leiddi í ljós að tilkynntum
nauðgunarbrotum hefur fjölgað mik-
ið á þessum 30 árum. Rannsóknar-
lögregla ríkisins var á fyrra rann-
sóknartímabilinu (1977-1983) að
meðaltali með 19 mál á ári til rann-
sóknar en á síðara tímabilinu (2008
og 2009) var meðaltalið 82 mál á ári
sem tilkynnt voru til lögreglu.
Óhræddari að kæra
Málin sem lögregla rannsakaði
á fyrra tímabilinu voru frábrugðin á
því síðara. Á fyrra tímabilinu voru
aðilar ókunnugir í 63% mála en svo
var aðeins í 16% mála nú og þá voru
brotin ofbeldisfyllri en nú er. „Hér
mætti draga þá ályktun að brotaþol-
ar séu nú óhræddari við að leggja
fram kærur en áður var, að tengslin
geri síður að verkum að brotaþolar
leggi ekki fram kæru,“ segir Þor-
björg.
Málsmeðferðartími lögreglu frá
því að lögreglu barst tilkynning og
þar til rannsókn lauk hefur styst
verulega frá 2001-2006.
Meðaltalið er 135 dagar yfir allt
landið en er lengra hjá embættum
á landsbyggðinni. Árin 2001-2006
var hann 210 dagar.
Meðaltími málsmeðferðar
frá því að ákæra var gefin út og
þar til dómur féll í héraðs-
dómi er 115 dagar.
Að meðaltali liðu 509
dagar, eitt ár og fimm mán-
uðir, frá því að mál var kært
til lögreglu og þar til endan-
legur dómur í málinu féll,
ýmist héraðsdómur eða
hæstaréttardómur.
Málsmeðferð styst í
nauðgunarmálum
Morgunblaðið/Þórður
Mál „Það kom mér á óvart að 13% brotanna voru hópmál og einnig hversu
ungir margir brotaþolar voru en 40% voru undir 18 ára,“ segir Þorbjörg.
„Ég trúði henni ekki í fyrstu
af því ég taldi mig vita að hún
væri tiltölulega lauslát.“ Svo
nefnist erindi Svölu Ísfeld
Ólafsdóttur, dósents við laga-
deild HR, þar sem hún greinir
frá niðurstöðum rannsóknar á
dómum Hæstaréttar um
nauðgun unglingsstúlkna. Þar
kemur fram að 32 dómar
reyndust hafa fallið í Hæsta-
rétti á rannsóknartímabilinu
(árið 1920 til 1. ágúst 2015)
þar sem sakfellt er fyrir
nauðgun unglingsstúlku, til-
raun til slíks brots eða hlut-
deild í slíku broti án þess að
brot varði jafnframt við sér-
ákvæði um kynferðisbrot gegn
barni. Þolendur eru jafnmargir
dómunum og í öllum tilvikum
stúlkur á aldrinum 13-17
ára.
Gerendur eru 41 tals-
ins, þar af eru þrír ósak-
hæfir vegna ungs ald-
urs. Dómþolar eru þar
af leiðandi 38. 12 ger-
endur af 41 eru börn
er þeir fremja verkn-
aðinn. Yngsti gerand-
inn er 14 ára og sá
elsti 49 ára, með-
alaldurinn 26 ár.
Dómar
Hæstaréttar
ÞOLENDUR 13 TIL 17 ÁRA
Svala Ísfeld
Ólafsdóttir
Þorbjörg Sigríður
Gunnlaugsdóttir