Morgunblaðið - 03.12.2015, Blaðsíða 64

64
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 2015
BÆKUR
Þ
að var helvítis harkan. Þegar
ég var eins árs fékk ég
lungnabólgu. Og það dóu
flestir sem fengu lungna-
bólgu á þessum tíma. Pabbi sótti
lækni sem var nú svona einum of
blautur. Þegar hann kemur inn í
húsið og sér „kvikindið“ – sem var
ég, hvað heldurðu að hann segi:
„Hann drepst. Komdu með kaffi.“
Og brennivín út í eins og alltaf var
gert í gamla daga. En ég drapst
ekki!…
Pabbi kom af næsta bæ, Rakna-
dal, og þegar foreldrar hans voru
orðnir gamlir fóru þeir út á Pat-
reksfjörð til dóttur sinnar. Mamma
var vinnukona í firðinum. Hún kom
upphaflega sem ráðskona til hans
og þau giftu sig síðan.
Húsið var rétt í flæðarmálinu á
Hlaðseyri. Þetta er svolítil eyri
þarna út í Patreksfjörðinn, Hlaðs-
eyri, og það er dalur þarna fyrir
framan þar sem var heyjað mýr-
arhey sem þó var ekkert fóður í en
var þó gefið kindunum þegar ekki
var hægt að hleypa þeim út. Annars
hleyptum við þeim bara út í fjöruna,
það var alltaf hleypt út þegar hægt
var. En svo þegar ásetningsmenn-
irnir komu á vorin var hvergi fal-
legra fé en heima. Það er nefnilega
fleira matur en þurrt hey.
Húsið var hálfgert torfhús en
skúr byggður við það, ekki úr torfi.
Þarna var búið til 1939 en ég var
níu ára þegar nýtt hús var byggt úr
steinsteypu. Í gamla húsinu var
baðstofa og loft sem var sofið í og
við lifðum á því sem náttúran gaf
okkur. Vorum með 50 kindur og
tvær beljur. Hundur lifði ekki á
þessu í dag. Og það var ekki til hey
af túnum nema fyrir beljurnar
þannig að við fórum á Teistunni,
smáskektu sem pabbi átti, út á sjó
og háfuðum síld sem kindurnar
fengu. Ég hef verið fimm ára þegar
ég fór að fara þetta. Ég var ekki
einn við það fyrst en við fórum
voðalega snemma einir. Við vorum
alltaf í sjónum bræðurnir og maður
vorkenndi mömmu þegar maður fór
að hugsa eitthvað. Að taka þessa
skriðla oft á dag, hundblauta upp í
klof.
Við vorum hins vegar alltaf í
vandræðum með neysluvatn þarna
heima, bæði í miklum þurrkum á
sumrin og frostum á vetrum og
þurftum að sækja vatn í á sem er
hálfan annan kílómetra fyrir innan
bæinn. Bárum þetta í fötum bara.
En þetta hafðist einhvern veginn.
Það er til dæmis um hörkuna á
þessum tíma að amma mín, sem hét
Helga, bjó í Krossadal, ysta dalnum
í Tálknafirði. Þau afi áttu sjö
krakka þegar hann fór eitthvað á
skútu og veikist. Hann var settur í
land á Þingeyri, dó þar og var graf-
inn þar. Bara eins og hundur. Þá
sat hún uppi konan með sjö krakka
og þurfti að koma þeim hingað og
þangað en hélt þeim tveimur yngstu
hjá sér. En það eru fáar konur sem
eiga sjö krakka með fyrri manni en
gullbrúðkaup með seinni manni eins
og hún afrekaði …
Byssuleyfi 13 ára
Ég átti að fermast í Sauðlauks-
dal, það var sóknin. En Klásína vildi
endilega að ég fermdist á Patreks-
firði og því var fengið leyfi til þess
að ég gengi til prestsins og fermdist
með krökkunum þar. Það var ef-
laust vegna þess að ég var í uppá-
haldi hjá þeim hjónum og var mikið
þar. Hún var yndisleg kona og mað-
urinn hennar, Helgi Árnason, hafði
vart lært neitt meira en kverið sitt
en var mikill snillingur sem hélt öllu
gangandi. Þjóðverjar settu til dæm-
is upp gúanóverksmiðju hérna
heima en fengu hana aldrei til að
virka almennilega og fóru bara. En
Helgi fékk hana til þess og vel það.
Svo eftir stríðið seldu þeir Kan-
adamönnum samskonar verk-
smiðjur og þá var Helgi fenginn út
til þess að setja þær upp. Það var
ekki skólagöngunni fyrir að fara þar
en hann hafði gaman af því að gera
það sem aðrir sögðu að væri ekki
hægt.
Ég stækkaði hratt og um 13 ára
aldur var ég orðinn um 190 cm á
hæð, vildi bara vinna og vinna og
ekkert helvítis kjaftæði. Þá ætl-
uðum við að kaupa byssu og ég vildi
vera sjálfstæður svo ég fór til sýslu-
mannsins til að sækja um byssu-
leyfi.
– Nei, nei, þú ert of ungur, segir
sýsluskrifarinn. Færð ekkert byssu-
leyfi.
Þá opnast dyr, sýslumaðurinn
kemur fram og segir:
– Látið þér þennan dreng hafa
byssuleyfi. Þeir eru ekki að þessu
að gamni sínu Hlaðseyrardrengirnir
eins og Eyrardrengirnir!
Hann vissi að við lifðum af þessu
og var ærlegur. Svo ég var kominn
með byssuleyfi 13 ára gamall. Og þá
var aðalmálið að ná sem flestum
fuglum í skoti. Í dag skjóta menn út
í loftið án þess að fá einn einasta
fugl. Við þurftum að ná lágmark
tveimur í hverju. Og við skutum
aldrei í mark. Aldrei nokkurn tím-
ann. Alltaf til matar.
Það var alltaf farið á fjörð eins og
kallað var ef veður var gott. Þá var
skektan tekin og farið að veiða,
skjóta eða fiska. Það var létt að róa
hennig og við vissum ekkert af því.
Þjálfuðumst í að róa og lentum yf-
irleitt aldrei í neinu. Nema við hög-
uðum okkur eins og vitleysingar
einu sinni þegar við settum svo mik-
ið af fiski í hana að það var bara
nokkurra sentímetra borð og marg-
ir fiskar sluppu aftur í sjóinn. Finn-
bogi reri og ég stýrði og mátti ekki
hreyfa mig í kösinni. Við vorum úti
á miðjum firði og það kom þarna
bátur frá Raknadal, vélbátur, sem
ég bað að taka eitthvað af fiski hjá
okkur.
– Njah, sagði hann, það gæti ver-
ið að við lentum í honum.
En þeir náðu engu undir og þeg-
ar við vorum komnir hálfa leið
keyrðu þeir í land með tóman bát.
Þarna vorum við 12-14 ára eða eitt-
hvað svoleiðis og þetta var fyrsta
mokfiskiríið okkar. Við fórum með
fiskinn heim að gera að þessu og
pabbi skammaði okkur náttúrlega
en við hlustuðum ekkert á það. Afl-
inn fór mestur í salt en stundum
fórum við með ferskan fisk til Pat-
reksfjarðar. Smám saman lærði
maður hvað maður komst langt í
þessu og hinu og þurfti að reka sig
á til þess. Þetta var ákveðinn skóli
fyrir framtíðina.
Byssuleyfið fengið á táningsaldri
Heimahagarnir Hlaðseyri um 1940 á uppvaxtarárum Jóns Magnússonar, skipstjóra og athafnamanns á Patreksfirði.
 Þetta var nú bara
svona er ævisaga Jóns
Magnússonar, skipstjóra
og athafnamanns á Pat-
reksfirði  Þetta er bar-
áttusaga manns sem var
ekki hugað líf fljótlega eft-
ir fæðingu, hætti að
reykja 12 ára gamall og
hefur farið sínar eigin
leiðir í lífinu og berst þá
ekki alltaf með straumn-
um  Bókaútgáfan Hólar
gefur út.
Jolamjolk.is
Fylgstu með á
Facebook og
jolamjolk.is
Jólamjólkin er komin
til byggða