Orð og tunga - 01.06.2014, Page 107

Ari Páll og Haraldur: íslenska og enska í háskólastarfi
95
eiginlegt mál landsmanna og stjórnvöld skuli tryggja að unnt verði
að nota hana á öllum sviðum íslensks þjóðlífs (2. gr.). Síðastnefnda
ákvæðið felur m.a. augljóslega í sér það markmið að íslenskt mál sé
nothæft í öllum greinum vísinda sem stundaðar eru á Islandi.
Lögin um stöðu íslenskrar tungu og íslensks táknmáls geyma
ákvæði um íslensku sem „mál Alþingis, dómstóla, stjórnvalda, jafnt
ríkis sem sveitarfélaga, skóla á öllum skólastigum og annarra stofnana
sem hafa með höndum framkvæmdir og veita almannaþjónustu"
(8. gr.). Akvæðið um íslensku sem mál „skóla á öllum skólastigum"
varðar vitaskuld íslensku háskólana og verður nánar vikið að því hér
á eftir.
I lögunum er einnig sérstök grein um íslenskan fræðiorðaforða.
„Stjórnvöld skulu stuðla að því að íslenskur fræðiorðaforði á ólíkum
sviðum eflist jafnt og þétt, sé öllum aðgengilegur og notaður sem
víðast" (11. gr.). Þetta ákvæði sýnir ótvírætt að löggjafinn ætlast til
þess að háskólakennarar og aðrir íslenskir fræðimenn í stofnunum
íslenska ríkisins hafi vöxt og viðgang íslenskra fræðiorða í huga í
störfum sínum og skrifum.
Af öðrum ákvæðum laganna, sem varða íslensku, má nefna að
10. gr. þeirra mælir svo fyrir að ,,[m]ál það sem notað er í starfsemi
ríkis og sveitarfélaga eða á vegum þeirra [skuli] vera vandað, einfalt
og skýrt" og að ríki og sveitarfélög skuli leita samvinnu við Islenska
málnefnd um málstefnu og stöðu íslenskrar tungu (5. gr.).
Samkvæmt háskólalögum (Lög um háskóla, Lög um opiribera há-
skóla) gegna íslenskir háskólar tvíþættu hlutverki eins og vikið var
að í inngangi. Annars vegar eru þeir hluti af alþjóðlegu mennta- og
vísindasamfélagi. Hins vegar hafa þeir sem íslenskar vísinda- og
fræðslustofnanir sérstökum skyldum að gegna við íslenskt samfélag
og þeim ber að styrkja innviði þess. Háskólalögin kveða ekki á um
mál kennslu og rannsókna. Þar koma aftur á móti til skjalanna lögin
um stöðu íslenskrar tungu og íslensks táknmáls sem fjallað var um
hér á undan.
í íslenskri málstefnu (íslenska til alls), sem Alþingi samþykkti í
mars 20 092 (Þingsályktun um íslenska málstefnu), segir m.a. að þótt í Lög-
um um háskóla sé hvergi „minnst á íslenskt mál sem megintungumál
2 Með þingsályktun 12. mars 2009 féllst Alþingi á tillögu mennta- og menningar-
málaráðherra um að taka upp, sem íslenska málstefnu, tillögur Islenskrar mál-
nefndar í ritinu íslenska til alls. í þingsályktuninni segir: „Aiþingi lýsir yfir stuðn-
ingi við það meginmarkmið tillagna Islenskrar málnefndar að íslenska verði notuð
á öllum sviðum islensks samfélags" (Þingsályktun utn íslenska málstefnu).