Morgunblaðið - 15.09.2016, Síða 48

Hillary Clin-ton varðfyrir áfalli
11. september s.l. á
þeim degi þegar
hún og landar henn-
ar minntust þess að 15 ár voru
frá voðaverkunum árið 2001.
Hillary varð völt á fótum og svo
nánast meðvitundarlaus þegar
henni var komið inn í bifreið,
eftir að hafa orðið ómótt á at-
höfninni. En sá þáttur var ekki
áfallið. Það fólst í leyndarhyggj-
unni sem þykir umlykja hana og
stuðningsmannahópinn. Reynt
var með öllum ráðum að leyna
atvikinu en það mistókst fyrir
hreina tilviljun. Í framhaldinu
voru lengi gefnar villandi upp-
lýsingar um það sem gerst hafði.
Hillary er öflugur stjórn-
málamaður. Veikasti blettur
hennar er að almenningur
treystir henni illa og grunar um
græsku. Kveður svo rammt að
þessu, að hún ætti litla von um
að vera kosin forseti, væri Do-
nald Trump ekki andstæðing-
urinn. Hillary mátti illa við því
að vera staðin að verki. Það ýtti
undir tvær kenningar í senn: Að
fáu væri að treysta og
„samsæriskenningu“ um van-
heilsu hennar.
Áhrifamiklir stjórnmálamenn
hafa fyrr og síðar reynt að leyna
líkamlegum veikleikum, hvort
sem þeir eru skammtíma ann-
markar eða varanlegir. Slíkt var
mun auðveldara áður fyrr.
Nú eru uppi kröfur um
gagnsæi. Allir stjórnmálamenn
segjast stjórnast af gagnsæi.
Varla nokkur meinar neitt með
því. Gagnsæið birtist því miður í
því að stjórnmálamenn af öllum
stærðum geipa um hvað eina
sem fæstum kemur við á sam-
félagsmiðlum. Er það komið út í
gagnslausar og leiðigjarnar
öfgar. En því sem reynt var að
leyna áður er erfiðara að leyna
nú. Margt kemur til. Fyrst má
geta aftur um „samfélagsmiðla“.
Þá eru það tölvupóstar sem
margur fer óvarlega með og
óvandaðir leka eða einhverjir
hakka sig inn í.
Fréttahaukar vaka yfir hverju
spori helstu valdamanna heims
og hafa meiri aðgang að þeim en
áður var, a.m.k. í lýðræðisríkj-
unum. Og loks eru það símarnir.
Það er ekki aðeins hægt að hlera
þá. Nú hafa allir símar breyst í
myndavélar. Og það var verkur-
inn í veikindamáli Hillary. Hefði
„einhver“ ekki náð örstuttu
myndbandi af henni að staulast
með kippum að bifreið og síðan
falla fram fyrir sig og vera grip-
in, hefði Hillary og aðstoðarlið
hennar neitað öllum „gróusög-
um“ um veikindi til eilífðarnóns.
Og komist upp með það.
John F. Kennedy hafði öllum
Bandaríkjaforsetum fremur
ímynd æsku og hreysti. En fyrir
löngu er ljóst orðið að hann var
þjakaður af verkjum og misnot-
aði sterk lyf í þeim
mæli sem enginn
forseti kæmist upp
með að gera nú.
Vinsamleg pressa
sá að auki um að
þagga niður „slúður“ um yfir-
gengilegt kvennafar forsetans.
Franklin D. Roosevelt var
lamaður og stóð iðulega í ræðu-
púlti í þungum og þunglama-
legum spelkum sem þó sáust
vart. Lömunin sjálf var ekki
leyndarmál. En aldrei sást þegar
forsetanum var komið á staðinn,
til hans í hjólastól eða þegar
menn báru hann um. Slíka niður-
lægingu vildi hann forðast og
honum tókst það. Það tækist
ekki í dag.
Winston Churchill er óumdeil-
anlega mikilmenni í sögunni.
Þegar hann var 78 ára gamall
hélt hann kvöldverðarboð í
Downingstræti fyrir forsætis-
ráðherra Ítalíu. Churchill lék við
hvern sinn fingur í boðinu og
flutti snjalla borðræðu, svo sem
vænta mátti. En í lok fagnaðar-
ins dró skyndilega af honum.
Gestirnir voru að ganga frá
borðum, en hann sat eftir.
Tengdasonur hans, sem var
meðal gesta ásamt Mary dóttur
Churchills, sá að ekki væri allt
með felldu og kallaði til trún-
aðarmann. Gestunum var komið
úr húsi, eins snarlega og fært
var og án þess að nokkurn grun-
aði neitt. Forsætisráðherranum
var komið í rúm og læknir sá
hann ekki fyrr en morguninn eft-
ir. Þá var ljóst að Churchill var
með byrjaðan blóðtappa sem
ágerðist. Hann var ekki fluttur á
sjúkrahús heldur á sveitarsetur
sitt Chartwell og þar var honum
hjúkrað.
Moran líflæknir sagðist telja
að stórmennið ætti aðeins fáa
daga eftir ólifaða. Blaðakóngar
Bretlands, lávarðarnir Camrose,
Beaverbrook og Bracken, voru
kallaðir á setrið. Þar var borin
upp við þá sú ósvífna ósk að þeir
myndu setjast á „þessa frétt“ og
múlbinda breska blaða-
mannastétt. Það kom nokkuð á
óvart þegar þeir samþykktu
beiðnina og ekki síður hitt að
þeim skyldi takast verkið. Þeir
tóku fram að slíkt myndu þeir
aðeins gera þar sem einstæður
maður ætti í hlut. Ekkert spurð-
ist út um að Winston Churchill
lægi sennilega fyrir dauðanum.
Öllum að óvörum tók gamla
baráttutröllið óvænta stefnu og
eftir fáeinar vikur var ljóst að
hann myndi hafa það af, þótt
máttfarinn væri. Churchill lifði í
12 ár og gegndi embætti for-
sætisráðherra í tvö ár eftir að
hann fékk slag. Allan þann tíma
spurðist ekkert út um áfallið.
Hillary er enginn Churchill,
en hvað sem um hana er sagt að
öðru leyti, þá er hún bæði bar-
áttuglöð og seig.
Það er því allt of fljótt að af-
skrifa hana.
Gagnsæismenn eru
flestir uppfullir af
leyndarhyggju}
Áfall Clintons
og eftirköstin
48
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. SEPTEMBER 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
É
g átti spjall við breskan sjón-
varpsmann í matsal fjölmiðla-
fólks á Ólympíumótinu í Ríó,
Paralympics. Hann, eins og aðr-
ir sem maður rekst á, minntist á
frammistöðu karlalandsliðsins í fótbolta í sum-
ar. Ég benti honum á þá athyglisverðu stað-
reynd að karlalandslið í þremur boltagreinum
hefðu komist í lokakeppni Evrópumóts síðustu
þrjú skipti í fótbolta, körfubolta og handbolta.
Auk þess sem kvennalandsliðið í fótbolta er
svo gott sem komið á þriðja Evrópumótið í röð.
Honum þótti þetta skiljanlega áhugavert í
ljósi höfðatölunnar okkar frægu. En ef til vill
hefði ég betur látið þetta ógert því ég hafði þar
með plantað þeirri hugmynd hjá honum að við
værum stórkostleg íþróttaþjóð. Hann fékk ef
til vill aðeins ranga mynd af okkar árangri í
sögulegu samhengi.
Næst barst nefnilega tal okkar að nýafstöðnum Ólympíu-
leikum. Ég hafði reynt að vera eins kurteis og frekast var
unnt við Bretann. Lét ógert að minnast á að það hefði komið
í hlut Íslendinga að fleygja hinu ofmetna fótboltalandsliði
þeirra út af Evrópumótinu. Í þessu gríðarlega mikla tillits-
semiskasti mínu minntist ég einnig á að Bretar hefðu unnið
til gríðarlega margra verðlauna á Ólympíuleikunum í Ríó.
Hann var ánægður með árangurinn en þurfti þá að asn-
ast til að spyrja hversu mörg verðlaun við Íslendingar,
þessi mikla íþróttaþjóð sem ég hafði gefið í skyn að við
værum, hefðum unnið á leikunum í Ríó? Hann spurði sem
sagt ekki hvort við hefðum unnið til verðlauna
heldur hversu mörg þau voru. Bretar með sín
67 verðlaun í Ríó eru auðvitað orðnir ofdekr-
aðir og hafa misst alla tilfinningu fyrir því
hversu erfitt er að vinna til verðlauna á Ólymp-
íuleikum.
Mér svelgdist aðeins á heilsufæðinu mínu og
muldraði eitthvað um fern verðlaun. Fannst
honum aldeilis prýðilegt hjá okkur að hafa náð í
fern verðlaun í Ríó. Ég neyddist til að útskýra
að ólympíuverðlaun okkar væru fern í allri
sögu leikanna. Þóttu honum þessi tíðindi vera
stórmerkileg og ekki minnkaði undrunin þegar
ég gat nefnt þau, stað og stund, hver átti í hlut
og í hvaða grein.
Hann nefndi þá þann möguleika að okkur
hefði ábyggilega gengið vel á Vetrarólympíu-
leikum. Hversu mörg verðlaun hafið þið unnið á
þeim leikum? Ég svaraði því til að við hefðum aldrei unnið
þar til verðlauna. Þegar hér var komið var hakan farin að
síga nokkuð á þessum breska sessunaut mínum. Þjóð sem
er með ís í nafni sínu hlyti að geta eitthvað á Vetrarólymp-
íuleikum eins og hann sagði. Ég reyndi að útskýra að veð-
urfarið á Íslandi leyfir ekki endilega miklar æfingar í
brekkunum en ákvað að hafa þær útskýringar í styttri
kantinum.
Þá spurði hann; hversu mörg verðlaun hafið þið unnið á
Paralympics? „Gerðu það, ekki segja að þar séu heldur
engin verðlaun.“ Á þeirri stund var ég afskaplega þakk-
látur fyrir öll afrek Kristínar Rósar Hákonardóttur.
Kristján
Jónsson
Pistill
Rataði í ógöngur vegna rembings
BAKSVIÐ
Guðm. Sv. Hermannsson
gummi@mbl.is
Stjórnun fiskveiða er í brenni-depli á vestnorræna svæð-inu um þessar mundir. Bæðií Færeyjum og á Grænlandi
er verið að undirbúa breytingar á nú-
verandi kerfi með það að markmiði
að bæta nýtingu á sjávarafla og fá
meiri tekjur í ríkiskassann.
Þessi mál voru til umræðu á ráð-
stefnu sem Norræna Atlants-
samstarfið, NORA, stóð nýlega fyrir í
Narsarsuaq á Grænlandi. Þar fjöll-
uðu sérfræðingar og embættismenn
frá Íslandi, Færeyjum og Grænlandi
um þessi mál og skiptust á skoð-
unum.
Færeyingar eru um þessar
mundir að undirbúa nýtt fyrir-
komulag á úthlutun aflaheimilda. Í
tengslum við það hafa í sumar verið
gerðar tilraunir með uppboð á afla-
heimildum.
Þessi færeyska endurskoðun á
sér nokkurn aðdraganda: Öllum
samningnum um veiðiréttindi og
veiðikvóta var í byrjun ársins 2008
sagt upp með 10 ára uppsagnarfresti
og þeir samningar falla því úr gildi
um áramótin 2017/ 2018. Það má því
segja að tíminn sé orðinn nokkuð
naumur, en í byrjun þessa árs var
sett á stofn sérfræðinganefnd sem
var falið að koma með tillögur um
nýtt veiðistjórnunarkerfi. Nefndin á
að skila tillögum 1. október og er
áætlað að færeyska landsstjórnin
leggi frumvarp um breytt kerfi,
byggt á tillögum nefndarinnar, fyrir
lögþingið í mars á næsta ári. Nýja
kerfið á að taka gildi 1. janúar 2018.
Hans Ellefsen, ráðgjafi í fær-
eyska sjávarútvegsráðuneytinu, er
varaformaður sérfræðinganefndar-
innar. Hann sagði á ráðstefnunni á
Grænlandi að meðal markmiða með
nýju kerfi væri að auka verðgildi
sjávarfangs og tryggja að allur afli
kæmi í land. Einnig að nýta lögmál
hins frjálsa markaðar til að útdeila
veiðiréttindum í stað þess að embætt-
ismenn og stjórnmálamenn útdeildu
þeim gæðum. Með því móti ætti bæði
að finnast „rétt“ verð á veiðiheimild-
irnar og bestu fyrirtækin til að nýta
þær.
Búist er við að nefndin leggi til
að aflaheimildir verði boðnar upp
með svipuðum hætti og gert var í
sumar. Ellefsen sagði að ýmsar út-
færslur gætu komið til greina, t.d. að
bjóða upp 10% af aflaheimildum á
hverju ári til 10 ára eða jafnvel leng-
ur. Færeyska efnahagsráðið áætlar,
þótt þær tölur séu afar umdeildar, að
þessi veiðiheimildasala gæti skilað
um hálfum milljarði danskra króna í
færeyska landsjóðinn árlega.
Í átt að sjálfbærni
Grænlendingar eru einnig að
skoða sína fiskveiðilöggjöf og lög um
auðlindagjald og er stefnt að því að
leggja lagafrumvörp fyrir græn-
lenska þingið haustið 2017. Mark-
miðið er einkum sagt vera að setja
lagaramma um sjávarútveginn, sem
stuðli að auknum tekjum fyrir græn-
lenskt samfélag, sjálfbærum veiðum,
fullvinnslu afla og sem geri þarlend-
um fyrirtækjum kleift að endurnýja
skip og verksmiðjur án þess að opin-
berir styrkir komi til.
Fram kom í máli Emanuels Ros-
ing, deildarstjóra í grænlenska
sjávarútvegsráðuneytinu, að hags-
munaaðilar í sjávarútvegi vildu m.a.
gera þróunarsamninga um til-
raunaveiðar og einnig að opnað yrði
fyrir erlenda fjárfestingu í rækju-
veiðum.
Grænlensk stjórnvöld innheimta
veiðigjöld með nokkuð flóknum
hætti. Sérstök nefnd er að endur-
skoða þessi gjöld og álagningu
þeirra. Hilmar Ögmundsson, ráðgjafi
í grænlenska fjármálaráðuneytinu,
stýrir þeirri vinnu.
Fiskveiðimál í norð-
vestri í brennidepli
Morgunblaðið/Guðmundur Sv. Hermannsson
Ráðstefna Á fjölmennri ráðstefnu um sjávarútvegsmál í Narsarsuaq á
Grænlandi var rætt um stjórn fiskveiða og innheimtu veiðigjalda.
„Við höfum
ekki áhuga á
að vera að-
eins hrá-
vörufram-
leiðendur á
fiski sem fer
síðan til
frekari vinnslu í Asíu og Austur-
Evrópu, sagði Simon Simonsen,
varabæjarstjóri í Kujalleq, í er-
indi á ráðstefnunni í Nars-
arsuaq.
„Við viljum að fiskveiðistjórn-
un stuðli að því að fleiri störf
verði til og þannig fækki þeim
sem þurfa að reiða sig á op-
inbera framfærslu. Leiðin áfram
fyrir landið okkar er að fleiri
taki þátt í atvinnulífinu í stað
þess að vera upp á náð og mis-
kunn hins opinbera komin.
Þetta er nauðsynlegt ef við eig-
um að færast í átt að sjálfbæru
hagkerfi og sjálfstæðu Græn-
landi“.
Fleiri störf
þarf í sjávar-
útvegi
GRÆNLAND
Simon Simonsen