Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.11.1985, Blaðsíða 18

Fyrir-
tíða-
spenna
skoðanir eru á lofti. Hormona-
truflanir, ostrogen, progesteron
og prolactin. Efni sem hafa áhrif á
heilastarfsemi s.s. B6 vítamín.
Viðhorf konunnar, meðfæddur
persónuleiki hennar o.fl. eru allt
þættir sem nefndir eru sem orsakir
fyrir-tíða spennu.
„Pað virðist ólíklegt að það sé ein-
hver ein einföld orsök. Pað er mun
líklegra að það séu margir þættir
sem hafa áhrif hver á annan, í kerfi
eins flóknu og tíðahringnum sjálf-
um, svo það er erfitt að finna út
hlutfallslegt mikilvægi einhvers
eins þáttar eða nákvæmlega á
hvaða hátt hann er í tengslum við
alla hina.“1,bls'29
„Aldur og barnseignir eru tveir
þættir sem virðast gera einkenni
fyrir-tíða spennu verri og vara
lengur, svo þetta greinist oft fyrst
um þrítugsaldurinn."2, bls'24
Áhrifá einstaklinginn
„I könnun sem gerð var í Englandi
á 521 konu, kvörtuðu 75% um
a.m.k. eitt einkenni fyrir-tíða
spennu.“2,bls'12
Einkenni geta bæði verið líkamleg
og andleg.
„Algengustu líkamlegu einkennin
eru: Höfuðverkur, bakverkur, al-
mennir verkir eða sársauki, sér-
staklega í neðri hluta líkamans og
liðum. Óþægindi í brjóstum (þrút-
in og aum), þrútinn kviður (stund-
um einnig fingur, ökklar og fæt-
ur). Almenn tilfinning um að vera
útblásin, þyngdaraukning. Húð-
vandamál (bólur), meiri næmleiki
fyrir kvefi og minniháttar sýking-
um (t.d. vogris).“1'bls'7
„Andleg einkenni fyrir-tíða
spennu skapa oft meiri streitu en
líkamlegu einkennin. Þau eru
helst: Skapgerðarsveiflur, spenna,
æsingur, þunglyndi, grátgirni, lítil
einbeitingarhæfni, gleymska, rugl,
klaufaskapur og drungi.“l,bls'9
Áhrif á fjölskylduna
og þjóðfélagið
Fjölskyldur kvenna með fyrir-tíða
spennu búa oft við mikla streitu og
erfiðleika, ef einkenni konunnar
eru slæm. Sjaldan gerir fólkið sér
grein fyrir hvað um er að vera. Kon-
an sem oftast er í góðu jafnvægi,
missir algjörlega stjórn á sér, verð-
ur grátgjörn, geðill eða ofbeldis-
gjörn.
Talið er að fyrir-tíða s’penna sé ein
algengasta orsök hjónaskilnaða.
Sjálfsmorð, morð, búðaþjófnaðir,
barnamisþyrmingar, hræðsla við að
misþyrma barni sínu, alkahólmis-
notkun, rúðubrot, rifrildi við ná-
granna og lögreglu, slys og umferð-
aróhöpp, allt eru þetta mál sem al-
gengt er að konur fremji á tínrabil-
inu fyrir tíðir eða á meðan á blæð-
ingum stendur.2og5
„Þetta eru engir smámunir, heldur
hefur mikla þýðingu fyrir konuna,
fjölskyldu hennar, samfélagið og
þjóðina alla.“2,bls'13
„Lögregla Parísarborgar komst
snemma á öldinni að raun um að
84% ofbeldisglæpa höfðu konur
framið á fyrir-tíða tímabilinu. Petta
var staðfest í svipaðri rannsókn í
New York, sem sýndi 62% ofbeld-
isglæpa voru framdir á þessu tíma-
bili tíðahringsins.“2 bls'46
„í Frakklandi er það viðurkennt að
fyrir-tíða spenna getur komið svo
skyndilega og verið svo ofsafull að
hún er flokkuð sem „stundarbrjál-
æði“ (temporary insanity) fyrir
dómstólum.“2bls'46
Að sjálfsögðu eru ekki allar konur
sem hafa einkenni fyrir-tíða spennu
svo illa haldnar að til vandræða
komi: En samt sem áður hefur það
alltaf áhrif á fjölskylduna ef ein-
hverjum aðila innan hennar líður
illa. Áhrif á vinnustað ef einhver
vinnufélaganna er í slæmu ástandi
o.s.frv.
Hvað er gert til úrbóta
Fyrir-tíða spennu hefur verið lýst
sem „algengasta sjúkdómi heims“,
en samt er oftst litið fram hjá þessu
vandamáli og ástand konunnar er
skrifað á reikning einhvers annars
og afgreitt eftir því. S.s. erfiðleikar
í hjónabandi, konan sé ekki sátt við
sjálfa sig, líf sitt o.s.frv. Vissulega
getur slíkt aukið á einkenni fyrir-
tíða spennu, hver sem þau eru, en
þau eru ekki upphafleg orsök.2
Dæmi um viðbrögð við kvörtunum
kvenna með einkenni fyrir-tíða
spennu:
„Þetta er ekki lífshættulegt og varir
ekki lengi.
Slappaður af kona, þú ert tauga-
veikluð.
Hún kemst yfir þetta.
Bara af því þú hefur ekki nóg að
gera. (Með þrjú börn undir skóla-
aldri).
16 HJÚKRUN 3 -4/íí5 — 61. árgangur