Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2005, Blaðsíða 20

verið staðfest er manneskjan úrskurðuð látin. Þá er allri meðferð
hætt. Ef nema á brott Iíifæri til ígræðslu er meðferð haldið áfram
þar til þau hafa verið fjarlægð" (Landlæknisembættið, 2003, 4.
greinaskil). I fyrrnefndri lífsskrá og í bæklingnum Líffæragjafi
er hægt að taka skriflega afstöðu til líffæraflutnings. Það að
hver og einn taki siðferðilega afstöðu til líffæragjafar kemur
í veg fyrir að nánustu aðstandendur þurfi að taka ákvörðun
um þetta viðkvæma og sársaukafulla málefni, ef þeir lenda í
aðstæðum eins og fyrirvaralausu dauðsfalli ástvinar.
Samskiptahættir
Það er viðtekin venja um heim allan að heilsa og kveðja. I lögum
um réttindi sjúklinga er lögð áhersla á að starfsmenn kynni sig og
starfssvið sitt, að sjúklingar eigi rétt á Ieiðbeiningum við innlögn
og fyrir útskrift og að þeir geti farið fram á skriflegar leiðbeiningar
fyrir útskrift (22. grein). Með þessu ákvæði er beinlínis verið að
tryggja að heilbrigðisstarfsmenn kynni sig þannig að sjúklingurinn
geti persónugreint hver sé að veita honum meðferð og viti hver ber
ábyrgð á meðferðinni sem hann fær. En getur hugsast að ástæðan
fyrir þessari lagagrein endurspeglist í orðum Braga Skúlasonar
(Munnleg heimild 28. mars 2003): „Ég hitti of oft sjúldinga Sem
hafa þá neikvæðu upplifun að þeir hafa ekki verið kvaddir með
formlegum hætti. Sú lítilsvirðing ýtir undir umkomuleysi þeirra.
Við sem fagfólk hljótum að gera okkur grein fyrir því að sá sem fer
er ekki sá sami og kom.“ Kenning Sigríðar Halldórsdóttur (2003)
um mikilvægi þess að starfsfólk geri sér grein fyrir framkomu
sinni, hvort beitt er eflandi eða niðurbrjótandi samskiptahætti, er
í samhljómi við þessi orð. Samskipti ýmist efla rödd þess sem fyrir
verður eða þagga niður í viðkomandi.
Vilhjálmur Arnason (2003) hefur vakið athygli á því að
hugsunarháttur heilbrigðisstétta byggist alltof oft á tæknihyggju í
heilbrigðisþjónustu og sjálfdæmishyggju um siðferðileg efni. Það
viðhorf standi í vegi fyrir því að siðferðilegur hugsunarháttur verði
lifandi afi í starfi heilbrigðisstétta. Sigfinnur Þorleifsson (2001)
bendir á sama hlutinn þegar hann hvetur heilbrigðisstarfsmenn
til að líta á sig sem samferðamenn sjúklinga og aðstandenda
þeirra. Að sem slíkir megi þeir hvorki dragast aftur úr né fara
langt á undan veittum upplýsingum og svörum. Skyldan við
sjúklinginn felist í því að leiðbeina á grundvelli þekkingar og
umhyggju en er ekki ætlað að fyrirskipa.
sjúkdóms eða fundið nýjan tilgang þar sem
sjúkdómurinn er settur í það sæti sem honum
ber. Ef síðari kosturinn er valinn getur það Ieitt
til þess að einstaklingur með sjúkdómsgreiningu
getur í raun orðið heilbrigðari en sá sem telst
heilbrigður. Með öðrum orðum: Einstaklingurinn
nær að þroskast fram á við í stað þess að verða
bitur og fastur í sjúkdómshlutverkinu. Frankl
(1962/1996) skrifar um að vonin geri óþolandi
aðstæður þolanlegri svo við missum ekki móðinn.
Við sjúkdóma ryður vonin hindrunum úr vegi,
von er andsvar óumbreytanlegs ástands, að eiga
von er það að hugsa í möguleikum. Gentile og
Fello (1995) komust að því í rannsóknum sínum
að allt bendir til þess að góð líkamleg líðan sé
forsenda fyrir því að hægt sé að sinna öðrum
þáttum í heildrænni meðferð. Aðeins þegar
sjúklingurinn er laus við líkamlega þjáningu,
þarflausa þjáningu, er von um friðsæld.
Heildræn nálgun tengir saman það sem er
líkamlegt, félagslegt, sálarlegt og trúartilvistarlegt
í lífi einnar manneskju. Þannig getur vísindaleg
nálgun og nálgun sem snýst um tilgang og tilvist
unnið saman að velferð líkama og sálar (Cobb,
1998). Vilhjálmur Árnason (2003) bendir á að
virðing gagnvart manneskjunni sé þýðingarmesta
hugmyndin í gjörvallri siðfræðinni og jafnframt sú
sem erfiðast er að framfylgja. Síðustu áratugina
hafa starfsstéttir í auknum mæli unnið saman að
því að veita þjónustu sem miðar að því að styðja
einstaklingaíað taka ábyrgðáeigin lífi. Teymisvinna
þar sem sjúklingurinn og aðstandendur eru hluti
af teymi sem setur sér markmið hefur sannað
gildi sitt. Þverfagleg vinna byggist á að skoðal
viðfangsefnin frá mörgum hliðum, sú íhlutun gefur
kost á að kenna, læra og þiggja stuðning. I þessu
sambandi er hægt að sjá fyrir sér bátverja, áratökin
eru missterk en það er samhæfing þeirra sem
skilar bátnum á leiðarenda.
Lokaorð
Viðhorf hins sjúka til lífsins tekur breytingum við langvinn
veikindi og við það að fá sjúkdómsgreiningu. Togstreituglíman
milli þess að vera fórnarlamb sjúkdómsins eða heilbrigður
einstaklingur með sjúkdómsgreiningu getur opnað nýja
möguleika. Lýsing sáifræðingsins Andersen (2003) á að
heilbrigði búi í huganum er trúverðug, kannski í aðra röndina
vegna reynslu hans af Parkinson-sjúkdómnum. Andersen leiðir
að því líkum að maðurinn geti haldið áfram að vera fórnarlamb
Að vera treyst fyrir lífi annarra leggur þá skyldu
á herðar heilbrigðisstarfsfólks að axla ábyrgðina
með sóma og virða rétt einstaldingsins til að velja
hvernighann vill lifalífinu. Ef markmið meðferðar
er að vera laus við tárin og leiðann er það eins og
að hætta að lifa. Með lífsskránni er einstaklingum
gert hægara um vik að axla ábyrgð á eigin heilsu
og heilbrigðisstarfsmönnum auðveldað að standa
vörð um réttindi skjólstæðinga sinna.
Tímarit hjúkrunarfræöinga 3. tbl. 81. árg. 2005