Morgunblaðið - 06.04.2017, Page 52

52
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Félagasam-tökin Hug-arafl voru
stofnuð árið 2003 í
því skyni að veita
fólki, sem hefur átt
við geðræn vanda-
mál að stríða,
stuðning og hjálpa því að ná
bata. Ein af forsendum Hugar-
afls er að þar séu allir jafn-
ingjar og á þeim grundvelli fer
starfsemin fram.
Segja má að samtökin brúi
að ákveðnu leyti bilið þar sem
hlutverki heilbrigðiskerfisins
sleppir í að hjálpa fólki að
koma undir sig fótunum. Lyk-
ilhugtak í starfseminni er vald-
efling.
Hugarafl er líkt og Geysir,
Hlutverkasetur og Geðhjálp
grasrótarsamtök. Þessi samtök
hafa meðal annars hlaupið í
skarðið þar sem hið opinbera
heilbrigðiskerfi bregst.
Margir hafa notið hjálpar
hjá Hugarafli og greinilegt er
að samtökin vinna þarft starf.
Nú er hins vegar óvissa um
framhaldið. Í fyrra fékk Hug-
arafl rúmlega átta milljónir
króna í styrk frá hinu opin-
bera, en á þessu ári er ráðgert
að þau fái aðeins eina og hálfa
milljón.
Gunnar Hrafn Jónsson,
þingmaður Pírata, brást hart
við þessum fréttum og sagði að
verið væri „að leika sér með
mannslíf“. Sagði hann að nær
væri að samtökin fengju árs-
laun þingmanna en mán-
aðarlaun. Hann hefur nýtt sér
samtökin eins og kom fram í
máli hans þegar
hann gagnrýndi
niðurskurðinn:
„Ég veit ekki hvort
ég væri hér ef
Hugarafl væri ekki
til.“
Fleiri geta tekið
undir þessi orð. Á heimasíðu
samtakanna er að finna vitn-
isburði um starf Hugarafls.
Þar skrifar Þórey Guðmunds-
dóttir að þegar „öll von um
betri tíma var fokin og öll ljós
slökkt þá var Hugarafl viti í
myrkrinu“.
Í lok þessa mánaðar verður
ár liðið frá því að Alþingi sam-
þykkti þingsályktunartillögu
um stefnu og aðgerðaáætlun í
geðheilbrigðismálum til fjög-
urra ára. Þá er í stefnuyfirlýs-
ingu ríkisstjórnarinnar lögð
áhersla á geðheilbrigðisþjón-
ustu og aukið (ekki minnkað)
aðgengi að henni. Niðurskurð-
urinn til Hugarafls er hvorki í
anda þeirrar þingsályktunar
né stefnuyfirlýsingar stórn-
arinnar og það er ekki of seint
að endurskoða þessa ákvörðun.
Hugarafl og önnur sambæri-
leg grasrótarsamtök vinna
mikilvægt starf. Hugarafl ger-
ir fólki kleift að koma undir sig
fótunum, oft þegar öll önnur
sund virðast lokuð. Árlega leita
þangað hátt í þúsund manns og
starfsemin er borin uppi með
sjálfboðavinnu. Það er ótækt
að slík samtök þurfi að berjast
með kjafti og klóm fyrir styrkj-
um ár eftir ár til að koma í veg
fyrir að slökkt verði á „vitanum
í myrkrinu“.
Niðurskurður á
framlögum til gras-
rótarsamtaka á borð
við Hugarafl er
óskiljanlegur}
„Viti í myrkrinu“
Jens Stoltenberg,framkvæmda-
stjóri Atlantshafs-
bandalagsins, vakti
athygli fyrr í vik-
unni þegar hann
sagði í viðtali við þýskan fjöl-
miðil að Þjóðverjar ættu að auka
framlög sín til varnarmála. Með
því má segja að hann hafi tekið
sér stöðu með Trump Banda-
ríkjaforseta, sem gagnrýnt hef-
ur Þýskaland fyrir að leggja
ekki meira af mörkum til varna
Evrópu.
Það flaug hátt fyrir nokkru,
þegar óstaðfestar fregnir bárust
um að Trump hefði rétt Angelu
Merkel Þýskalandskanslara út-
prentaðan reikning upp á um
300 milljarða evra til þess að
undirstrika þá kröfu sína að
Þjóðverjar legðu meira af mörk-
um. Átti upphæðin að vera mis-
munurinn á milli þess sem Þjóð-
verjar hafa lagt fram, sem nú er
rétt rúmlega 1% af landsfram-
leiðslu, og þess sem þeir hafa
skuldbundið sig til þess að
leggja fram fyrir árið 2024, sem
er 2% markmiðið.
Hvíta húsið og
Trump hafa neitað
þessari frásögn,
enda var hún færð í
stílinn til þess að
láta forsetann líta
sem verst út. Engu að síður er
umhugsunarvert hvað Þjóð-
verjar virðast tregir til þess að
huga að öryggis- og varnar-
málum Evrópu.
Reyndar eru þeir þar í „góð-
um“ félagsskap, þar sem ein-
ungis fimm ríki Atlantshafs-
bandalagsins hafa náð 2%
markinu, þar á meðal Bandarík-
in, Bretland og Pólland. Frakk-
land er enn undir, en það munar
ekki miklu. Það kemur því á
óvart að sjá hvað Þýskaland
dregur lappirnar, þrátt fyrir að
hafa meira svigrúm en flest
hinna bandalagsríkjanna til þess
að bæta úr.
Líkt og Stoltenberg sagði í
viðtali sínu, þá snýst þetta ekki
um að „gleðja Bandaríkin“,
heldur að þau Evrópuríki, sem
hafa skuldbundið sig til sameig-
inlegra varna sinni öryggis-
málum sínum eins og þörf er á.
Stoltenberg hjálpar
Trump við að ýta
á Þjóðverja}
Ótrúleg tregða
Þ
að má kannski segja um okkur Ís-
lendinga að við séum stundum svo-
lítið bláeyg. Við eigum það til að
halda að allir vilji öllum það besta;
að allir gangi um landið af virðingu,
selji og kaupi banka með heiðarleikann að
leiðarljósi eða stingi ekki saklausa borgara með
hnífi úti í búð. Við erum bláeyg og það kemur
okkur oft í koll.
Þó að frásagnir af ferðamönnum sem ganga
örna sinna úti um allar koppagrundir berist
reglulega til eyrna sló veruleikinn eflaust marga
þegar frétt birtist í fyrradag um ferðamanninn
sem skeit á hlaðið hjá bónda í Fljótshlíð. Sem
betur fer þurfa ekki margir að kljást við þann
veruleika að ókunnugt fólk geri sig svo heima-
komið, en þó virðist þetta orðið nánast daglegt
brauð hjá ákveðnum íbúum þessa lands sem
búa á fjölförnum ferðamannaslóðum – og auðvitað hjá íbú-
um miðborgarinnar sem þurfa að kljást við djammlið sem
verður brátt í brók.
Þetta er ólíðandi framkoma við landið og íbúa þess, að
skíta hvar sem er og hlæja svo framan í þann sem gerir
athugasemd við athæfið. Þvílík vanvirðing.
Við erum svo bláeyg gagnvart þeim ferðamönnum sem
hingað koma, höldum að þeir elski allir landið eins og við.
Hingað hrúgast nú ferðamenn og stór hluti þeirra kemur
bara því Ísland er í tísku, markmið þeirra er að njóta alls
þess sem landið hefur upp á að bjóða og þeim er alveg sama
hvernig þeir skilja við það því hingað ætla þeir ekki að
koma aftur. Þetta er oft fólk sem kemur úr
þéttbýlum milljónasamfélögum þar sem þarf að
vera frekur og tillitslaus til að vera ekki troðinn
undir, það segir þeim enginn fyrir verkum.
Það er ekki eðlilegt að þeir sem búa við vin-
sælar ferðamannaleiðir kalli „mannara“ sem
liggja á víð á dreif „ferðamanninn“ – „passaðu
þig á ferðamanninum“ er kallað þegar einhver
er við það að stíga í einn slíkan. Það er ekki eðli-
legt að það fyrsta sem fjölskylda á ferðalagi um
Snæfellsnes reki augun í þegar kíkt er inn í fjöl-
farinn helli sé mannari.
Á meðan ferðamenn breyta Íslandi í einn
allsherjar skítahaug sitja þeir sem stýra á kont-
órnum í Reykjavík og velta fyrir sér, ár eftir ár,
hvað eigi að gera til að sporna við þessu. Það
má því velta upp þeirri spurningu hverjir van-
virði landið meira; ferðamennirnir sem skíta á
víð og dreif eða ráðamennirnir sem geta engar ákvarðanir
tekið og á meðan drabbast allt niður. Það er ekki eðlilegt að
hingað komi tvær milljónir ferðamanna á ári sem geti vaðið
um allt án þess að greiða krónu fyrir eða þurfa að sýna smá
ábyrga ferðamennsku. Hvar er gjaldtakan, hvar er stýr-
ingin, hvar eru klósettin og útskotin sem er búið að ræða
um nú ár eftir ár en enginn hefur kjark né þor til að taka
ákvörðun um? Að skipa í nefndir og ráð og setja á laggir
stofnanir er ekki að gera eitthvað í málinu, eins og staðan
er í dag virðist það aðeins tefja fyrir. Ferðamenn munu
gefa skít í landið þar til ráðamenn girða sig í brók.
ingveldur@mbl.is
Ingveldur
Geirsdóttir
Pistill
Gefa skít í landið skammarlaust
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Íúthlutun velferðarstyrkja ásviði heilbrigðismála í ár fórusamtals 3.818.750 kr. til sam-taka sem sjá um fræðslu og
stuðning í geðheilbrigðismálum.
Þetta er um tveim milljónum lægra
en í fyrra en þá var úthlutað 5.675.000
kr. til samtaka sem tengjast mála-
flokknum. Árið 2016 fékk Hugarafl
3.000.000 kr. Lifa, landssamtök að-
standenda eftir sjálfsvíg, fékk
2.675.000 kr. til fræðslu og vinnu með
fólki í sjálfsvígshættu. Hugarafl fékk
úthlutað 1.548.750 kr. í ár en sam-
tökin stóðu fyrir mótmælum í gær
fyrir utan velferðarráðuneytið vegna
niðurskurðar. Á sviði geðheilbrigð-
ismála í ár fékk einnig Pieta Ísland,
sem sinnir sjálfsvígsforvörnum,
1.770.000 kr. og Hugrún, geðfræðslu-
félag fyrir ungmenni, fékk 500.000 kr.
Velferðarstyrkir til samtaka tengdra
geðheilbrigðismálum lækka þannig
um 1.856.000 kr. á milli ára. Hugarafl
fékk einnig 5.000.000 kr. aukalega í
fyrra úr fjárlaganefnd en að sögn
ráðuneytisins fékkst ekki styrkur úr
nefndinni í ár. Hugarafl lækkar því úr
rúmum 8.000.000 kr. í fyrra niður í
1.500.000 kr. í ár.
Velferðarstyrkir til heilbrigðis-
mála voru í heildina 72.028.570 kr. í ár
til samanburðar við 75.029.000 kr. í
fyrra. Fimm fleiri stofnanir fengu
velferðarstyrki í ár. Stærstu styrkina
fengu SÍBS (Samband íslenskra
berklasjúklinga) og Krabbameins-
félag Íslands upp á 6.500.000 kr.
hvort félag.
Munu funda með ráðherra
Samtökin Hugarafl munu á
næstu dögum funda með heilbrigðis-
og félagsmálaráðherra vegna nið-
urskurðar á fjárveitingum. Mótmæl-
endur á vegum samtakanna mættu
fyrir utan velferðarráðuneytið í gær
og fengu stuttan fund með aðstoðar-
mönnum ráðherra. Að sögn ráðu-
neytisins voru allir jákvæðir eftir
fundinn en ekki var hægt að lofa fjár-
veitingum að svo stöddu. Málfríður
Hrund Einarsdóttir, formaður Hug-
arafls, afhenti aðstoðarmönnum ráð-
herra umslag með bréfi frá Hugarafli
þar sem krafist er varanlegrar úr-
lausnar. Í umslaginu var einnig að
finna sögur frá aðstandendum og not-
endum Hugarafls, þar sem þau fara
yfir af hverju Hugarafl virkaði sem
úrlausn fyrir þau. Málfríður sagði í
samtali við Morgunblaðið í gær að
hún vildi engar skyndilausnir eins og
hafa verið síðustu ár. Ekki hefur
fengist nákvæm tímasetning á fund-
inn að sögn Málfríðar.
Óvissan veldur meiri kvíða
Gunnar Hrafn Jónsson, þing-
maður Pírata, mótmælti í gær með
Hugarafli og sat fundinn með aðstoð-
armönnum ráðherra. Gunnar þekkir
samtökin af eigin raun og þakkaði
þeim veittan stuðning fyrir rúmum 10
árum. Hann segist í samtali við
Morgunblaðið hafa verið ánægður
með svörin sem fengust frá ráðuneyt-
inu í gær, svo lengi sem þau halda.
Gunnar sagði einnig að aðstoðar-
menn hefðu sýnt vilja til að finna sátt
í málinu og vildu að starfsemi Hugar-
afls myndi halda áfram. Hann sagði
þó að óvissan um fjárveitingar fyrir
samtökin væri gríðarlega slæm.
„Mikilvægi punkturinn er að
þetta hefur virkileg áhrif á
fólkið sem er þarna núna. Það
síðasta sem þú þarft sem
kvíðasjúklingur er óvissa um
kvíðameðferðina þína.“
Hann segir að til
lengri tíma væri gott
að fá Hugarafl á fjár-
lög en hann telur að
samtökin spari rík-
inu töluvert.
Styrkir lækkuðu til
geðheilbrigðismála
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Fundur Málfríður Hrund , formaður Hugarafls, ræðir við aðstoðarmenn
ráðherra í gær. Gunnar Hrafn, þingmaður Pírata, fylgist með gangi mála.
Heilbrigðisráðuneytið segir að
reynt verði að ná fundi með
Hugarafli fljótlega eftir helgi.
Ráðuneytið áréttaði einnig
mikilvægi geðheilbrigðismála
og benti á að verið væri að
bæta í málaflokkinn með aukn-
um fjárframlögum úr fjár-
málaáætlun. Þar er verið að
auka aðgengi að geðheilbrigð-
isþjónustu á heilsugæslu-
stöðvum, meðal annars með
fjölgun stöðugilda sálfræðinga
úr 22,5 í 40 fyrir árið 2022.
Unnið er að styttingu biðtíma
eftir þjónustu á göngudeildar
Barna- og unglingageðdeild-
ar Landspítalans. Stefnt er
að því að skipa fastanefnd
eða samráðsvettvang að
tillögu starfshóps
sem leiðir til að
draga úr skaðlegum
áhrifum vímu-
efnaneyslu í ís-
lensku sam-
félagi.
Geðheil-
brigðismál
RÁÐHERRA TEKUR MÁLA-
FLOKKINN ALVARLEGA
Óttarr
Proppé