Morgunblaðið - 13.01.2018, Síða 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 2018
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Guðmundur F. Jónasson, eigandi
Hótels Voga, gagnrýnir fyrirhugaða
legu fluglestar milli Keflavíkur-
flugvallar og miðborgar Reykjavík-
ur. Það sé óráð að lestin eigi hvergi
að stoppa á Suðurnesjum.
Máli sínu til stuðnings bendir
Guðmundur á að fluglestin í Helsinki
stoppi að jafnaði oftar en tíu sinnum
á leiðinni á flugvöllinn. Þannig þjóni
hún jafnframt borgarbúum.
„Lestin í Helsinki er um hálf-
tíma á leiðinni. Nærri stoppistöðvum
eru blokkahverfi í stuttu göngufæri.
Lestin gerir því íbúunum kleift að
ferðast til og frá miðborginni án þess
að nota bíl. Miðað við núverandi
hugmyndir á fluglestin á Íslandi að
fara beint frá flugvellinum norður á
BSÍ-reitinn,“ segir Guðmundur.
Hugmyndir eru um biðstöðvar við
Smáralind og Kringluna. Óvíst er
hvort þær verða að veruleika.
Komi við í Innri-Njarðvík
Guðmundur telur það myndu
verða mikla lyftistöng fyrir Suður-
nes ef fyrirhuguð fluglest myndi
koma við á þremur biðstöðvum, til
dæmis í Innri-Njarðvík, Vogum og
Hafnarfirði. Þannig myndi lestin
styrkja bæði byggðina og ferðaþjón-
ustu á svæðinu.
„Rætt er um að fluglestin kosti
minnst 88 milljarða. Henni virðist
nær eingöngu ætlað að koma ferða-
mönnum til Reykjavíkur á sem
skemmstum tíma. Af hverju má
ferðin ekki taka nokkrar mínútur í
viðbót?“ spyr Guðmundur.
Skynsamlegra að fluglest
komi við á Suðurnesjum
Tölvumynd/Björn Reynisson
Drög Mögulegt útlit fluglestar á
fyrri stigum í hönnunarferlinu.
 Hótelrekandi
gagnrýnir áform
Íslensku forsetahjónin fara í opin-
bera heimsókn til Svíþjóðar í næstu
viku í boði Karls Gústafs Svía-
konungs.
Þetta kemur fram á vef sænsku
konungshallarinnar. Þar segir að í
heimsókninni verði lögð áhersla á
sameiginlega sögu, gildi og menn-
ingu þjóðanna tveggja.
Sænsku konungshjónin munu
taka á móti Guðna Th. Jóhann-
essyni og Elizu Reid við konungs-
höllina í Stokkhólmi að morgni
miðvikudagsins 17. janúar. Eftir
hádegisverð í höllinni mun Guðni
eiga fundi með Urban Ahlin, for-
seta sænska þingsins, og Stefan
Löfven forsætisráðherra. Eliza og
Silvia Svíadrottning munu m.a.
taka þátt í málþingi um bókmenntir
í landsbókasafninu í Stokkhólmi.
Á fimmtudeginum munu forseta-
hjónin og konungshjónin heim-
sækja Karolinsku stofnunina í
Stokkhólmi og síðdegis mun Guðni
flytja fyrirlestur í Stokkhólmshá-
skóla. Á föstudaginn halda forseta-
hjónin og konungshjónin til Upp-
sala og heimsækja meðal annars
háskólann þar. Heimsókninni lýkur
síðan eftir hádegi 19. janúar.
Forsetahjónin til Svíþjóðar
 Fara í opinbera heimsókn í næstu viku í boði Svíakonungs
Karl Gústaf kon-
ungur Svíþjóðar.
Guðni Th. Jóhann-
esson forseti Íslands.
BAKSVIÐ
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Eitt af hverjum fjórum börnum á
grunnskólaaldri hefur lent í áfalli
sem getur haft áhrif á nám eða
hegðun. Vanlíðan ungbarnaforeldra
getur haft margvísleg og skaðleg
áhrif á barnið alla ævi þess og átaks
er þörf til að finna þau börn sem búa
við heimilisofbeldi og grípa inn í sem
fyrst. Að öðrum kosti geta þau þurft
að glíma við afleiðingarnar alla ævi.
Þetta er meðal þess sem fram kom á
árlegri ráðstefnu Barna- og ung-
lingadeildar Landspítalans, BUGL, í
gær. Yfirskrift ráðstefnunnar var
Lengi býr að fyrstu gerð og meg-
inviðfangsefnið voru þær aðstæður
sem börn búa við fyrstu ár ævi sinn-
ar.
Ungbörn geta upplifað ótta
Meðal þeirra sem héldu erindi á
ráðstefnunni var Sæunn Kjartans-
dóttir, sálgreinir og sérfræðingur í
meðferð fyrir ungbarnafjölskyldur
hjá Miðstöð foreldra og barna. Hún
fjallaði um falin áföll ómálga barna,
svokölluð tengslaáföll. „Hér er ekki
um að ræða ofbeldi eða vanrækslu í
hefðbundnum skilningi heldur þegar
ungbörn fá ekki umönnun við hæfi
vegna þess að foreldrum þeirra líður
of illa. Þessi hópur hefur verið falinn
í íslensku heilbrigðiskerfi,“ segir
Sæunn. „Margir halda að svona ung
börn gleymi því sem þau upplifa
vegna þess að þau skilji ekki hvað sé
að gerast. En ungbörn geta upplifað
mikinn ótta og vanlíðan þegar þörf-
um þeirra er ekki sinnt og streitan
sem af því hlýst getur haft langvar-
andi afleiðingar.“
Sæunn stofnaði Miðstöð foreldra
og barna fyrir nokkrum árum,
ásamt hópi fagfólks, eftir að hún
hafði orðið þess áskynja í störfum
sínum að mikil þörf væri fyrir fag-
lega þjónustu þar sem ungbarnafor-
eldrar gætu leitað ráðgjafar og með-
ferðar. „Fólk leitar til okkar vegna
þess að því líður illa í foreldra-
hlutverkinu. Ein hættan af því er sú
að barnið verði skilgreint sem
vandamál, stundum sem streituvald-
ur, og gert ábyrgt fyrir vanlíðan for-
eldrisins eða foreldranna.“
Að sögn Sæunnar getur verið erf-
itt fyrir foreldra að viðurkenna að
þeir þurfi aðstoð. „Myndin sem
flestir draga upp af barnauppeldi á
samfélagsmiðlum er slétt og felld.
En það er ekki upplifun allra og það
getur verið verulegt áfall fyrir
sjálfsmyndina að höndla ekki for-
eldrahlutverkið hjálparlaust. Til
dæmis hafa nokkrar mæður sem
hafa leitað til mín sagt að þær hafi
orðið að hætta á Facebook, þannig
hafi þær losnað við þennan eilífa
samanburð við allar hamingjusömu
mömmurnar með fallegu börnin
sín.“ Spurð hversu hátt hlutfall ung-
barna verði fyrir áföllum af ýmsu
tagi segir Sæunn tölur um það ekki
liggja fyrir, um sé að ræða til-
tölulega nýtt rannsóknarefni á sviði
sálfræðinnar.
Falinn vandi feðra
En hvaða áhrif getur vanræksla
eða ofbeldi á unga aldri haft á líf við-
komandi síðar meir? Sæunn segir að
það geti verið á margan hátt og að
rannsóknir leiði stöðugt betur í ljós
tengsl á milli áfalla í æsku og sjúk-
dóma síðar á lífsleiðinni. Ein afleið-
ing alvarlegrar streitu barna sé að
þau tileinki sér ung að aftengja sig
umhverfinu í vanlíðan sinni en slíkt
er stundum greint sem mótþróa-
þrjóskuröskun – sem óþægð fremur
en vanlíðan. Ein afleiðing tengsla-
áfalla getur verið vímuefnaneysla
eða svelti á unglingsárunum. „Ef við
legðum áherslu á að vinna með van-
líðan foreldra í barneignaferli myndi
það spara þjóðfélaginu stórfé, að
ekki sé minnst á þjáningar. Þess
vegna þarf að setja kraft í að finna
foreldra og börn í þessum aðstæðum
og sinna þeim með viðeigandi hætti.
Við getum gert mun betur.“
Oftast er tilvísunarástæða til mið-
stöðvarinnar vanlíðan móður og Sæ-
unn segir það eiga sér eðlilegar
skýringar. „Mæðurnar eru í eftirliti.
bæði á meðgöngu og eftir fæðingu,
en það er ekki um neitt slíkt að ræða
fyrir feður. Vanlíðan móður er
áhættuþáttur, en þetta er ekki bara
mömmuvandamál, þetta er falinn
vandi feðra sem lítið hefur verið
rætt um,“ segir Sæunn.
Skert námsgeta, órói og reiði
Eitt áfall í lífi barns getur skert
námsgetu, valdið óróa, svefntrufl-
unum, reiði og skapsveiflum. Það
getur líka leitt til þess að sá sem
verður fyrir áfallinu dragi sig í hlé
og þetta hefur allt áhrif á einbeit-
ingu og minni. Þetta sagði Reynir
Harðarson, sálfræðingur hjá Barna-
vernd Reykjavíkur, í erindi sínu á
ráðstefnu BUGL en þar fjallaði
hann um áhrif heimilisofbeldis á
börn. Hann sagði bandarískar rann-
sóknir sýna að 25% barna yrðu fyrir
alvarlegum áföllum og engin ástæða
væri til að ætla að staðan væri öðru-
vísi hér á landi. Reynir sagði að það
að verða oft eða ítrekað fyrir erfiðri
reynslu í æsku, yki líkurnar á ýms-
um heilsufarsvanda, bæði andlegum
og líkamlegum. „T.d. eru ein-
staklingar, sem hafa upplifað slíkt
líklegri til að byrja snemma að lifa
kynlífi og neyta vímuefna og þeir
eru líklegri til að vera þunglyndir,“
segir Reynir. Þá geti börn, sem búa
við heimilisofbeldi, glímt við ýmsan
skapgerðar- og hegðunarvanda sem
torveldi tengslamyndun við full-
orðna og önnur börn.
Reynir segir átak lögreglunnar á
höfuðborgarsvæðinu, sem kallast
Saman gegn ofbeldi og verið hefur
við lýði undanfarin ár hafa reynst
vel. Með því séu send skýr skilaboð
út í samfélagið um að ofbeldi á heim-
ilum verði ekki liðið. Reynir segir að
verkefnið sé einn þeirra þátta sem
leitt hafi til hugarfarsbreytingar í
meðferð heimilisofbeldismála. Áður
hafi þeim börnum, sem bjuggu við
heimilisofbeldi, lítið verið sinnt og
allur gangur á því hvort slík mál þar
sem börn komu við sögu hafi verið
tilkynnt til barnaverndar.
Víðtæk áhrif alla ævi
Spurður hvort verið sé að gera
nóg í þessum málaflokki hvað börn
varði segir hann svo ekki vera og
nefnir sem dæmi að auk hans sé ein-
göngu einn sálfræðingur til viðbótar
að störfum hjá Barnavernd Reykja-
víkur, en þeir eru m.a. kallaðir á
vettvang þegar börn eru í aðstæðum
þar sem heimilisofbeldi hefur verið
beitt. Báðir eru þar í hlutastarfi, en
Reynir leggur áherslu á að forstjóri
Barnaverndarinnar hafi ákveðið að
leggja meiri áherslu á þennan þátt
starfseminnar, m.a. með því að bjóða
börnunum sálfræðilegan stuðning
innan 48 tíma frá útkalli lögreglu og
barnaverndar. „Þetta hefur það víð-
tæk áhrif á börn alla ævi, að það
væri sannarlega þess virði að sinna
þeim börnum betur sem við vitum að
hafa orðið fyrir áfalli. En það kostar
peninga, aðstöðu og mannafla sem
virðist ekki vera til.“
Áföll í æsku geta markað alla ævina
 Að alast upp við heimilisofbeldi getur haft gríðarleg áhrif á líf fólks  Ungbarnaforeldrar í vanda
eru falinn hópur í íslenska heilbrigðiskerfinu  Samfélagsmiðlar brengla ímynd foreldrahlutverksins
Morgunblaðið/Ásdís
Börn Áföll í æsku geta m.a. orsakast af því að alast upp við heimilisofbeldi.