Morgunblaðið - 13.01.2018, Blaðsíða 32

32 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 2018
Rafstilling ehf
Dugguvogi 23, 104 Reykjavík, sími 581 4991, rafstilling@rafstilling.is
Opið mán.-fim. 8-12 og 13-18, fös. 8-14
Hröð og góð þjónusta um allt land
Áratuga
reynsla
Startar bíllinn ekki?
Við hjá Rafstillingu leysum málið
Loftpressur - stórar sem smáar
Talsmaður samtaka fyrirtækja í
sjávarútvegi heldur því fram í
Morgunblaðinu í byrjun ársins að
veiðigjaldið, sem útgerðarfyrirtæki
greiða ríkinu fyrir afnot af fiskimið-
unum, sé komið langt fram úr hófi
og sé skaðlegt sjávarútveginum og
þar með samfélaginu öllu. Há-
tekjuskattur á sterum er nafngiftin
sem hlutur ríkisins
fær.
Staðreyndirnar tala
öðru máli. Þær eru að
um þessar mundir fær
útgerðin 87% af fram-
legðinni í sinn vasa en
ríkið aðeins 13%. Til
ríkisins rennur veiði-
gjaldið, sem er núna 23
kr/kg fyrir hvert kg af
þorski. Útgerðin fær
156 kr/kg til sín. Það er
sjö sinnum hærra.
Hlutur ríkisins í arð-
inum af auðlindinni er
ekki hátekjuskattur á
sterum. Öðru nær, en skerfur út-
gerðarinnar af arðinum er græðgi á
sterum.
Óbreytt veiðigjald
Ramakvein útgerðarinnar er til-
komið vegna þess að veiðigjaldið
tvöfaldast í krónutölu frá síðasta
fiskveiðiári. Það skýrist af því að
hreinn hagnaður af fiskveiðum árið
2015 varð sá mesti síðan 2001 og
tvöfaldaðist frá 2014. Þess vegna er
fjárhæð veiðigjaldsins 2015 tvöfalt
hærri en ársins 2014. Veiðigjaldið
er óbreytt hlutfall af hreinum hagn-
aði. Það er því ekkert meira íþyngj-
andi nú en áður. Hreinn hagnaður
varð 2014 sá minnsti síðan 2009.
Þess vegna varð álagt veiðigjald
síðasta fiskveiðiárs líka lágt og
lækkaði um 50% frá árinu þar á
undan. Hreinn hagnaður eftir veiði-
gjald jókst úr 10 milljörðum króna í
20 milljarða króna frá 2014 til 2015.
Útgerðin er að græða meira en
ekki minna. Stóryrðin um stórfellda
hækkun veiðigjaldsins eru röng.
Veiðigjaldið aðeins
10% af framlegð
Leiga á kvóta er mikið stunduð.
Útgerð sem leigir til sín kvóta gerir
það vegna þess að tekjur af aflan-
um eru hærri en
kostnaðurinn við veið-
arnar. Það verður að
vera framlegð af slík-
um veiðum. Markaðs-
verð á leigukvóta gef-
ur góða mynd af
framlegðinni. Á árinu
2015 voru, samkvæmt
upplýsingum á vef
Fiskistofu, leigð gegn
gjaldi um 14% af öll-
um útgefnum kvóta í
þorski. Það voru
26.837 tonn í 2065 við-
skiptum og samtals voru greiddar
6.103 milljónir króna í leigugjald.
Að meðaltali voru greiddar 227 kr./
kg. Þetta er það stór hluti af heild-
inni og viðskiptin það mörg að telja
verður að gott mat fáist á framlegð-
ina af veiðunum almennt. Veiði-
gjaldið sem nú er kvartað undan er
miðað við afkomuna þetta sama ár
2015 og er 22,98 kr/kg. Það er að-
eins 10% af meðalleiguverði þorsk-
kvótans. Þetta markaðsverð á
leigukvóta leggur grunn að verði
varanlega kvótans eða afla-
hlutdeildarinnar sem lánastofnanir
styðjast við.
Myndin breytist ekki mikið þótt
veiðigjaldið sé borið saman við af-
komuna á yfirstandandi fiskveiðiári
í stað þess að miða við 2015. Meðal-
verð á 1 kg af þorskkvóta fjóra
fyrstu mánuði fiskveiðiársins 2017/
18 er 156,35 kr. Bæði fjöldi við-
skipta á bak við meðalverðið og
magnið hefur aukist. Til viðbótar
kvótaleigunni þarf að greiða veiði-
gjaldið 22,98 kr/kg. Samtals greiðir
sá sem tekur kvótann á leigu 179
kr. Það er þá matið á framlegðinni.
Hlutur veiðigjaldsins af framlegð-
inni um þessar mundir er um 13%
samkvæmt þessum tölum. Það er
ekki mikil breyting frá 10%.
Svonefnd veiðigjaldsnefnd hefur
það hlutverk að reikna út veiði-
gjaldið og jafna því niður. Nefndin
reiknar út framlegð samkvæmt for-
skrift í viðkomandi lögum. Hún ber
þess merki að Alþingi hefur sýnt
málstað samtaka útgerðanna mikla
tillitssemi. Engu að síður reiknast
nefndinni til að framlegðin af
þorskveiðum hafi verið um 102 kr/
kg. Veiðigjald upp á 22,98 kr/kg þar
af er 22% af framlegðinni og getur
á engan hátt talist óhófleg.
Vanmetnar tekjur
Hafa þarf í huga að stærstur
hluti aflans er seldur í beinum við-
skiptum milli skyldra eða sama að-
ila. Verðið er enda mun lægra en
markaðsverð. Stór hluti útgerð-
arinnar er nátengdur fiskvinnslu. Á
þennan hátt eru tekjur útgerðar-
innar lækkaðar og færðar yfir á
vinnsluna sem er að mestu undan-
þegin veiðigjaldi. Við þetta lækkar
hagnaður útgerðarinnar og veiði-
gjaldið til ríkisins verður lægra en
það í raun á að vera. Sjávarútvegs-
fyrirtækin halda þannig með bók-
haldsbrellum eftir meira af hagn-
aðinum í sjávarútveginum. Ekki er
gott að fullyrða um hversu miklu af
raunverulegum hagnaði af útgerð-
inni er komið undan veiðigjaldi en
færa má rök fyrir því að það geti
verið um 20%.
550 milljarðar kr. á 8 árum
Afkoma í sjávarútvegi hefur ver-
ið fádæma góð allt frá 2009. Sam-
anlögð framlegð (EBITDA) grein-
arinnar frá 2009-2016 framreiknuð
er um 600 milljarðar króna. Þar af
hefur ríkissjóður fengið um 50
milljarða króna í formi veiðigjalds.
Eigendur sjávarútvegsfyrir-
tækjanna hafa fengið ríflega 90% til
sín. Það er um 550 milljarðar
króna. Upplýst er að arðsemi í sjáv-
arútvegi sé tvöfalt meiri en í at-
vinnulífinu. Það er líka upplýst að
einungis 1.000 manns eigi nánast
allt eigið fé einstaklinga í íslensku
atvinnulífi.
Átökin standa um skiptingu á
arðinum. Ef ríkið tekur til sín
stærri hlut með hækkandi veiði-
gjaldi mun verð á kvóta lækka að
sama skapi. Talsmenn sjávar-
útvegsins vilja að þessir fáu eigi
sem mest og að hinir mörgu, al-
menningur, fái sem minnst. Það er
kjarni málsins; græðgi á sterum.
Græðgi á sterum
Eftir Kristin H. Gunnarsson
» Talsmenn sjávar-
útvegsins vilja að
þessir fáu eigi sem mest
og að hinir mörgu,
almenningur, fái sem
minnst. Það er kjarni
málsins.
Kristinn H.
Gunnarsson
Höfundur er hagfræðingur og
fyrrverandi alþingismaður.
Samanburður á aflamarksleigu ogveiðigjaldi
Þorskur, 1/9-31/8 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Leiga kr/kg 304,17 206,23 202,91 233,07 216,82 191,01 156,35
Veiðigjald kr/kg 9,46 32,7 16,88 13,3 16,6 13,2 22,98
Samanlögð gjaldtaka 304,2 206,2 202,9 233,1 233,4 204,2 179,3
Veiðigj./samtalsgjald 3% 16% 8% 6% 7% 6% 13%
Það hefur jafnan
verið viðkvæðið að það
séu forréttindi að búa
á Seltjarnarnesi þar
sem íbúar hafa að-
gengi að einstakri
náttúru og flestri þjón-
ustu í nærumhverfi ef
svo má að orði komast.
Seltjarnarneskaup-
staður nær einungis
yfir tveggja ferkíló-
metra svæði en þrátt
fyrir það skartar bærinn einu stór-
brotnasta útivistarsvæði á höf-
uðborgarsvæðinu, þ.e. Gróttu sem
var friðlýst árið 1974, Bakkatjörn ár-
ið 2000 og Valhúsahæð 1998, auk
stórbrotinnar strandlengju sem býð-
ur upp á einstakt útsýni yfir haf og
land. Það má heldur ekki gleyma
golfvellinum sem fellur inni í stór-
brotið landslag og hinni alfriðuðu
kríu og kríuvarpinu.
Vestursvæðin á Seltjarnarnesi eru
mjög aðgengileg og þar gildir al-
mannaréttur um umgengi og útivist.
Þetta nýta margir Seltirningar sér
auk annarra gesta af höfuðborgar-
svæðinu sér til heilsubótar og úti-
veru. Breyttir tímar og nálægðin við
höfuðborgina eru þó farin að segja til
sín. Þúsundir ferðamanna leggja nú
leið sína vestur á Seltjarnarnes til
þess að njóta þessarar náttúru-
fegurðar enda nánast í göngu- og
akstursfæri við mörg hótel miðborg-
arinnar og fréttir af staðnum vinsæl-
ar á samfélagsmiðlum víða um heim.
Það er því skiljanlegt að fólk sæki
á Gróttu og vilji sjá norðurljósin og
sólsetur sem hlýja okkur um hjarta-
rætur og blása okkur kraft í brjóst.
Útrás er hafin úr borgarsamfélögum
vestan- og austanhafs þar sem fólk
þráir snertingu við náttúruna.
Landverðir eru ekki með fasta við-
veru á Seltjarnarnesi þrátt fyrir hin
miklu náttúruverðmæti og spurning
hvort ekki sé orðið tímabært að bæj-
arfélagið og Umhverfisstofnun, sem
fer með eftirlit með friðlýstum svæð-
um, geri úrbætur til framtíðar, enda
enginn formlegur samningur í gildi
um eftirlit á svæðinu. Þess utan
störfuðu einungis tveir landverðir
seinni part ársins og höfðu eftirlit
með u.þ.b. 30 friðlýstum svæðum,
auk eftirlits svæða á
náttúruminjaskrá á
Reykjanesi og höfuð-
borgarsvæðinu. Sem
stendur er Umhverf-
isstofnun að vinna að
landvörslu svæðisins
fyrir komandi ár en full-
mótuð áætlun liggur
ekki fyrir.
Þrátt fyrir að gamla
þjóðleiðin fram á Nes,
þ.e. Framnesvegur, sé
ekki aðalleiðin út á Nes
lengur, þá hefur önnur
þjóðleið tekið við, þ.e. Grandinn, sem
í dag er skilgreindur sem þjóðvegur
en hann endar við norðurenda Suð-
urstrandar og nær því ekki lengra út
á Seltjarnarnes en raun ber vitni.
Það verður að teljast tímaskekkja í
samhengi hlutanna. Íbúar Seltjarn-
arness kosta og greiða fyrir veginn
og viðhald á honum út í Gróttu. Þess
utan hefur bæjarfélagið látið búa til
myndarlega hjólreiða- og göngustíga
um svæðið.
Er ekki kominn tími til þess að hið
opinbera (Vegagerðin) taki þátt í við-
haldi vegarins sem liggur út í
Gróttu? Er það réttlætanlegt að Sel-
tjarnarnesbær sitji einn að því að
greiða fyrir viðhald hans? Tölur
Vegagerðarinnar segja að 12.000
bílar fari um Grandann á degi hverj-
um en það er u.þ.b. 25 prósent aukn-
ing frá því 2007, þar á meðal eru
stórar rútur sem slíta vegum bæj-
arins með tilfallandi mengun.
Þessi stutta grein er innslag í
Framtíðarnesið 2028 og hvernig íbú-
ar Seltjarnarness geta haft áhrif á að
móta framtíðina.
Þjóðleiðin fram á Nes
Eftir Guðmund
Helga Þorsteinsson
Guðmundur Helgi
Þorsteinsson
» Landverðir eru ekki
með fasta viðveru
á Seltjarnarnesi þrátt
fyrir hin miklu náttúru-
verðmæti og spurning
hvort það sé ekki orðið
tímabært.
Höfundur er með meistaragráðu í ný-
sköpun, stefnumótun og breytinga-
stjórnun frá háskólanum í York St.
John á Englandi og býður sig fram í
3.-4. sæti í prófkjöri sjálfstæðismanna
á Seltjarnarnesi.