Morgunblaðið - 24.02.2018, Blaðsíða 20

20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. FEBRÚAR 2018
en áður. „Vegurinn er mun skýrari
núna en þegar við byrjuðum að berj-
ast fyrir heimastjórninni. Þá sagði
fólk við okkur að við hlytum að vera
eitthvað skrýtnir í hausnum. Við
gætum ekki spjarað okkur án Dana
en við sögðum „jú auðvitað getum
spjarað okkur án Dana“. Átta árum
eftir að við vorum kjörnir fengum við
heimastjórn,“ segir Johansen.
En þrátt fyrir þessi mikilvægu
skref í áttina að auknu sjálfstæði þá
er síðasta stökkið eftir.
„Ef fortíð okkar er nýlendu-
tímarnir og framtíðin sjálfstæði þá
voru þetta stórir steinar í læknum
sem við þurftum að komast yfir til að
ná því markmiði. Fyrsti steinninn
var heimastjórnin árið 1979, sá næsti
var sjálfstjórnin árið 2009 og nú er
bara eitt stökk eftir til að komast yfir
en til þess að geta tekið það stökk
þurfum við að byggja samfélag sem
er óháð stuðningi frá Danmörku. Á
sama tíma er nauðsynlegt að vera
ekki með hreyfingu sem er andsnúin
Danmörku. Það er hægt að hafa gott
samband milli landanna tveggja.“
Auðlindirnar eru lykillinn
Stór hluti af grænlenskum efna-
hag er háður fjárhagslegum stuðn-
ingi frá danska ríkinu og hefur Lars
Løkke Rasmussen, forsætisráðherra
Danmerkur, sagt að stuðningurinn
myndi ekki halda áfram ef Grænland
yrði sjálfstætt.
Spurður um hvort grænlenskur
efnahagur sé tilbúinn í fullt sjálf-
stæði segir Johansen svo ekki vera.
„Ekki eins og staðan er núna nei, en
ef maður undirbýr það þá getur
landið verið það. Við erum fátæk
þjóð fjárhagslega en rík að auðlind-
um. Við eigum fiskveiðiauðlindir,
auðlindir í jörðu og vatnsauðlindir en
við þurfum bara að komast af stað.“
Jarðvegsauðlindir Grænlands
hafa verið mikið í umræðu meðal
stjórnmálamanna í landinu og þá sér
í lagi gullnámugröftur og úranínum-
gröftur. Johansen segir að það sé
undir Grænlendingum komið hvað
verður gert í framhaldinu. „Ef við
viljum getum við farið strax af stað
en það eru ekki allir stjórnmála-
flokkar á þinginu sammála um hvað
við eigum að gera við t.d. úran í
Grænlandi.“
Sækir innblástur frá Íslandi
Johansen segir að Grænlendingar
horfi til Íslands þegar þeir leggja
grunn að sjálfstæði. Sjálfur segist
hann persónulega sækja innblástur
frá Íslandi.
„Ég sæki alltaf góðan innblástur
þegar ég kem hingað. Fyrir næstum
25 árum fór ég í áfengismeðferð og
meðferðarúrræðið var innblásið frá
Íslandi. Þegar ég hugsa um sjálf-
stæði þá fæ ég alltaf nýja krafta á Ís-
landi.“
Ári eftir að Johansen lauk með-
ferð sinni opnaði hann meðferð-
arúrræði fyrir áfengissjúklinga í
Grænlandi. „Það var eitt ár ná-
kvæmlega upp á dag frá því ég fór í
meðferðina þegar við opnuðum með-
ferðarstöðina, fyrir rúmum 23 árum.
Nú eru fleiri meðferðarstöðvar í
Grænlandi og það er samfélagslega
viðurkennt að leita sér aðstoðar
vegna áfengisvanda.“
Spurður um hvernig þjóðinni hafi
tekist að berjast við misnotkun á
áfengi, sem hefur lengi verið svartur
blettur á þjóðarsál Grænlands, segir
hann að staðan í dag sé allt önnur en
hún var.
„Þetta er mun betra núna. Áður
áttum við í miklum vanda vegna mis-
notkunar á áfengi,“ segir Johansen
og bætir við að samfélagið í heild
hafi batnað til muna síðan 1971, at-
vinnulíf, menntunarstig, húsnæði,
fiskveiðar og samgöngur.
Samvinna við Ísland mikilvæg
Ísland getur leikið mikilvægt hlut-
verk í sjálfstæðisbaráttu Grænlands,
að sögn Johansens. Hann bendir
sem dæmi á samstarf landanna í nor-
rænum ráðum og segir einnig að
hægt sé að auka samvinnu landanna
tveggja á ýmsum sviðum.
„Ísland hefur núna opnað ræðis-
mannsskrifstofu í Nuuk og mun
Grænland opna ræðismannsskrif-
stofu í Reykjavík í ár. Samstarf milli
landanna er mikilvægt og eru mögu-
leikar á öðrum sviðum. Ég heimsótti
t.d. Klíníkina [í Ármúla]. Ég tel að á
sviði heilbrigðismála sé hægt að
auka samvinnu landanna, t.d. með
skoðanir á brjóstakrabbameini hjá
konum og hnéaðgerðir.“
Segir Johansen að slíkar aðgerðir
og skoðanir séu ekki gerðar í Græn-
landi og Færeyingar hafi til dæmis
sótt læknisaðstoð á Íslandi. „Það eru
möguleikar á aukinni samvinnu
þarna.“
Sjálfstæði er eina leiðin áfram
 Lars-Emil Johansen, forseti grænlenska landsþingsins, segir sjálfstæði frá Dönum skref í rétta átt
fyrir þjóðina  Til þess að hægt sé að ná því markmiði þarf Grænland fyrst að styrkja eigin efnahag
Morgunblaðið/Hari
Forseti landsþingsins Lars-Emil Johansen lýkur sínum 50 ára ferli í stjórnmálum á þessu ári. Hann bindur vonir
við að næsta kynslóð Grænlendinga muni ná að ljúka við sjálfstæðisverkefni landsins sem hann og aðrir hófu.
Grænland
Nuuk
Sisimiut
Morgunblaðið/RAX
Fegurð Grænland skartar afar fallegri náttúru og hefur ferðamennska í Grænlandi aukist til muna á síðustu árum.
Sjálfstæðisbarátta
Grænlands
» 1814 Grænland verður
dönsk nýlenda.
» 1953 Grænland verður hluti
af konungsríki Danmerkur.
» 1971 Johansen kjörinn á
þing, þá 24 ára.
» 1979 Grænland fær heima-
stjórn frá Dönum.
» 1991 Johansen verður lands-
stjórnarformaður (forsætis-
ráðherra) til ársins 1997.
» 2009 Grænland fær sjálf-
stjórn.
» 2017 Vinna við grænlenska
stjórnarskrá hefst.
VIÐTAL
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Lars-Emil Johansen, forseti græn-
lenska landsþingsins, hefur í tugi ára
verið einn helsti talsmaður þess að
Grænland verði sjálfstætt. Hann,
ásamt Jonathan Motzfeldt og Moses
Olsen, átti mestan þátt í að Græn-
land fékk heimastjórn árið 1979.
Hann segir fullt sjálfstæði nú í aug-
sýn en til þess þurfi að tryggja efna-
hagslegt sjálfstæði landsins og koma
á grænlenskri stjórnarskrá. Stjórn-
arskrárvinnan er hafin en Johansen
hefur trú á að næsta kynslóð græn-
lenskra stjórnmálamanna muni
ljúka við verkefnið.
Johansen var fyrst kjörinn á
grænlenska þingið árið 1971, þá að-
eins 24 ára gamall, en þingið var á
þeim tíma einungis ráðgefandi þing.
Heimastjórnarnefndin var stofnuð
fjórum árum seinna og sat Johansen
í nefndinni. Hann varð árið 1991
landstjórnarformaður (ígildi for-
sætisráðherra) Grænlands og
gegndi því embætti til ársins 1997.
Hann kom hingað til lands á dög-
unum til að heimsækja forseta Ís-
lands og forseta Alþingis ásamt for-
sætis- og fjármálaráðherra.
Heimastjórnin friðsæl bylting
Johansen segir að grænlenska
sjálfstæðisbaráttan hafi mætt meiri
andstöðu meðal heimamanna á árum
áður. Spurður hvort margir aðrir
jafn ungir og hann hafi tekið virkan
þátt og látið baráttuna um heima-
stjórnina sig varða á þessum tíma,
segir hann að svo hafi verið.
„Já, það var byrjað á þeim tíma.
Við vorum orðin þreytt á því að vera
sífellt undir hæl Danmerkur. Það
var sagt „já“ og „amen“ við öllu sem
kom frá Kaupmannahöfn. Ég man
þegar þessi hugsjón varð til, ég var í
kennaranámi í Nuuk og þá var
danskt lagafrumvarp til afgreiðslu
hjá grænlenska landsráðinu, sem var
ekki með löggjafarvald, einungis
ráðgefandi. Þingið samþykkti frum-
varpið án athugasemda og þá hugs-
aði ég að nú væri komið nóg og ákvað
að bjóða mig fram,“ segir Johansen.
Á þeim tíma voru ekki skipulegir
stjórnmálaflokkar í Grænlandi. Jo-
hansen segist hafa verið heppinn að
Motzfeldt og Olsen fóru í framboð á
sama tíma.
„Motzfeldt var prestur í Suður-
Grænlandi, ég var í Nuuk og Olsen í
Sisimiut. Við byrjuðum að undirbúa
flokkinn okkar stuttu eftir að við
vorum kosnir á þing. Þessir vinir
mínir, sem eru báðir fallnir frá í dag,
höfðu verið mjög virkir meðal græn-
lenskra stúdenta í Kaupmannahöfn
þegar ég var nemi í Nuuk. Þannig að
það má segja að það hafi verið mikið
af ungu fólki sem var virkt í pólitík-
inni á þessum tíma. Við vorum vanir
að segja að við stæðum fyrir friðsælli
byltingu.“
Spurður um hvert væri næsta rök-
rétta skrefið áfram fyrir Grænland
segir Johansen „sjálfstæði“ án þess
að hika og þá með eigin stjórnar-
skrá. Segir hann vinnu við stjórn-
arskrá fyrir Grænland hafna.
Stjórnarskrárnefnd var stofnuð í
landinu fyrir rúmu ári en öll vinna er
enn á grunnstigi. Þá hefur á síðustu
árum verið í fyrsta skipti meirihluta-
stuðningur við sjálfstæði á þinginu
og meðal grænlensku þjóðarinnar.
Leiðin að sjálfstæði skýrari nú
Johansen mun ekki bjóða sig fram
að nýju í komandi þingkosningum í
Grænlandi og verður þetta ár því síð-
asta árið hans á þingi eftir nær 50
ára feril í grænlenskum stjórn-
málum. Spurður um hvernig honum
finnist komandi kynslóð í stakk búin
til að taka við sjálfstæðisbaráttunni
segir hann stuðninginn allt annan nú