Náttúrufræðingurinn - 2017, Qupperneq 4

Náttúrufræðingurinn
4
Inngangur
Eftirspurn eftir endurnýjanlegri raf-
orku hefur aukist mikið í flestum
vestrænum ríkum á undanförnum
áratugum og í flestum tilfellum
þarf að byggja upp og styrkja
dreifikerfin til að mæta henni.1
Helsta hindrunin í vegi frekari upp-
byggingar á dreifikerfum raforku
er andstaða almennings við lagn-
ingu háspennulína.2 Furby o.fl.3
segja viðhorf almennings til raflína í
Viðhorf ferðamanna
til raflína í náttúru
Íslands
Ferðamönnum sem koma til Íslands hefur fjölgað hratt síðustu ár og um
leið hefur umfang ferðaþjónustunnar aukist verulega. Flestir ferðamenn
koma til landsins vegna náttúrunnar og því þarf að vanda til verka þegar
ásýnd hennar er breytt. Vaxandi eftirspurn eftir raforku hefur aukið þörf
fyrir öflugra dreifikerfi um landið og til stendur að styrkja það með frekari
uppbyggingu háspennulína, annaðhvort á svipuðum slóðum og núver-
andi byggðalína liggur eða yfir Sprengisand. Vegna mikilvægis ferða-
þjónustunnar og aukinnar þarfar fyrir að styrkja raforkuflutningskerfið er
brýnt að vita hvert viðhorf ferðamanna og ferðaþjónustuaðila er til raflína
í náttúrunni. Engar birtar rannsóknir um áhrif raflína á náttúruupplifun
ferðamanna finnast nema þær sem gerðar hafa verið sem liður í mati á
umhverfisáhrifum bæði hérlendis og erlendis. Í þessari rannsókn voru
viðhorf ferðamanna könnuð með spurningalista á sjö stöðum þar sem
virkjanir eru til skoðunar. Niðurstöður sýna að ferðamenn eru almennt
neikvæðir gagnvart raflínum, sérstaklega á hálendinu. Þær þykja meðal
óæskilegustu mannvirkja og fæstir telja þær eiga heima á víðernum. Þá
hefðu fyrirhugaðar raflínur neikvæð áhrif á áhuga meirihluta ferðamanna
á að ferðast um svæðin í framtíðinni. Jafnframt er töluverður munur á
viðhorfum eftir þjóðerni og er andstaðan við raflínur mest meðal íslenskra
ferðamanna.
Þorkell Stefánsson og Anna Dóra Sæþórsdóttir
gegnum tíðina hafa verið breytilega
eftir efnahagsaðstæðum: Jákvætt
í aðstæðum þar sem skortur er á
rafmagni og hagkerfi eru að vaxa
en neikvæðara þegar rafmagn er
nægt og vöxtur er hægari. Síðari ár
eru menn farnir að taka rafmagni
sem gefnum hlut og sjaldgæfara er
en áður að raflínur séu túlkaðar á
jákvæðan hátt sem tákn um velferð.
Svæði þar sem áformað er að reisa
raforkumannvirki geta haft tákn-
ræna merkingu í hugum fólks3,4 og
oft er litið á þau sem vettvang þar
sem andstæð öfl – náttúra og iðnað-
ur – takast á. Því má búast við mik-
illi andstöðu við raforkumannvirki
á svæðum sem fólk álítur náttúruleg
eða óröskuð.4 Raflínur hafa oft verið
lagðar á slíkum svæðum og skera
sig því úr umhverfinu5 og þótt ein-
hverjir séu hrifnir af menningar-
landslagi með raflínum,6 þá þykja
raflínur almennt hafa neikvæð áhrif
á landslag.6,7
Fólk myndar gjarnan sterk tilf-
inningaleg tengsl við svæði sem það
nýtir til útivistar og sækir heim til
að upplifa kyrrð og endurnæringu,
en slík upplifun fæst helst á náttúru-
legum svæðum þar sem lítið er um
mannvirki.8 Rannsóknir um skynj-
un á landslagi leiða í ljós að fólk
tengir fegurð landslags oft við það
hversu náttúrulegt það telur svæðið
vera.9,10 Því þykja mannvirki á borð
við raflínur, vegir og verksmiðjur
á náttúrulegum svæðum draga úr
fegurð þeirra.11 Á svæðum þar sem
gæði landslags eru talin mikil má
því búast við harðari andstöðu við
orkumannvirki12 en á svæðum þar
sem fyrir eru önnur mannvirki, svo
sem uppbyggðir vegir.7 Þegar stór
og áberandi mannvirki eru reist
í slíku umhverfi gerist það oftast
andstöðu við tilfinningar, ímynd og
Náttúrufræðingurinn 87 (1–2), bls. 4–14, 2017
Ritrýnd grein /Peer reviewed