Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 2017, Side 60

Náttúrufræðingurinn - 2017, Side 60
Náttúrufræðingurinn 60 Helgi Hallgrímsson Grasvíðir – Heimsins minnsta tré Heimsins minnsta tré – svo kall- aði sænski grasafræðingurinn Carl von Linné grasvíðinn (minima inter arbores), þennan góðkunningja okkar Íslendinga, kenndi hann við gras eða jurtir (lat. herba), og gaf honum fræðinafnið Salix herbacea. Eldra fræðinafn er Salix graminea, af lat. gramen = gras. Reyndar munu fáir hugsa um tré þegar þeir líta þessa agnarlitlu plöntu. Þrátt fyrir það er hún trékennd og náskyld öðrum víðitegundum, sem geta sumar hverjar orðið stæðileg tré þótt þær séu í eðli sínu runna- plöntur (1. mynd). Grasvíðir er lítill og jarðlægur runni, iðulega kræklóttur, sem skríður oftast í gróðursverði eða mosa, en teygir aðeins greinarenda upp á yfirborðið, og eru þeir sjaldan nema 1–5 cm að lengd. Blöðin eru lítil, stilkstutt og nærri kringlótt, hárlaus og glans- andi, fíntennt, oft með smábug á enda. Reklar eru smáir og fáblóma. Eins og aðrar víðitegundir er gras- víðir sérkynja. Karlblómin hafa tvo fræfla með bleika frjóknappa. Kven- blómin eru með rauðleitri, trjónu- laga frævu, sem við þroska verður áberandi rauð, gljáandi og tiltölu- lega stór. Fræin eru örsmá, með löngum, hvítum svifhárum (fræull). Grasvíðir blómgast í maí–júní, en oft mun seinna á hálendi. Haustlitur blaða er vanalega gulur, en fyrir kemur að blöðin verða rauð síðsum- ars til fjalla (2. mynd). Íslenski grasvíðirinn er mjög breytileg tegund eftir vaxtarstöðum, verður til dæmis mun stærri í kletta- syllum en í opnu landi og þegar hann er fluttur í garða. Í íslenskum flórubókum er getið um afbrigð- ið var. (forma) fruticosa Fr., sem er gróskumeira og með stærri blöðum en aðaltegundin, 1–2 cm á lengd, stundum dálítið odddregin, vex það á skjólsælum stöðum í klettum og giljum. Ingólfur Davíðsson1 segir að fundist hafi allt að litlafingursdigrir stofnar á grasvíði, sem hljóti að vera mjög gamlir því að hann vex afar hægt. Á háfjöllum má finna dverg- vaxið form, oft krókbogið, með örsmáum blöðum, innan við hálfan cm og fáum grunnum tönnum, oft á kafi í hélumosa, og verður þess nánar getið síðar. Vaxtarstaðir og útbreiðsla Grasvíðir er algengur um land allt. Þó er hann víða fáséður á láglendi nema í hrjóstri, á melum, í klettum eða urðum. Eftir því sem ofar dregur í fjöll verður hann algengari, uns hann nær víða yfir- hönd á stórum svæðum og verður ríkjandi af háplöntum í gróðri. Þetta á þó einkum við um innsveitir. Í útsveitum við opið haf er gras- víðir algengur á láglendi. Það er 1. mynd. Grasvíðir með kvenblómum. Myndin er tekin á Grafarbakka í Hrunamannahreppi. Ljósm. Hörður Kristinsson, 8. júlí 2006. Náttúrufræðingurinn 87 (1–2), bls. 60–64, 2017

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.