Tímarit Máls og menningar - 01.06.2013, Blaðsíða 139

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2013 · 2 139
„Minn hugarburður“
Í viðtali sem áður hefur verið vísað í, við
tímaritið Spássíuna, skilgreinir Auður
Jóndóttir skáldverk sitt þannig, eftir að
hafa rætt tengsl þess við fjölskyldusögu
sína: „Á endanum er þetta bara minn
hugarburður.“8 Orðavalið er sérlega
skemmtilegt í ljósi þess að á meðan að
Auður skrifaði bókina gekk hún með
sitt fyrsta barn og sá „burður“ kemur
víða við sögu og tengist tilurð bókarinn-
ar með órjúfanlegum hætti. Meðgangan
og móðurhlutverkið er eitt af viðfangs-
efnum Ósjálfrátt og tengist annar vegar
þroskasögu Eyju og því hvernig hún
þarf „að finna konuna í sér“ og hins
vegar hugleiðingum um sköpunina og
eðli hennar.
Sagan hennar Eyju er draumur óléttrar
konu. Hún hugsar um hana í reykspú-
andi umferðaröngþveitinu, þunguð af
framtíð og óttanum við endalok hennar,
að flóðbylgja hamfara ríði yfir heiminn
og eyði öllum sögum.
Hún hefði ekki átt að fara út að hjóla,
mollan veldur henni stöðugri ógleði; hún
hefði átt að skrifa því óteljandi orð vilja út
úr líkamanum, á upplýstan tölvuskjáinn,
til að skapa rými fyrir barnið sem stækkar
óðum. Hún hefur aldrei þráð framtíðina
eins ákaft og núna, aldrei óttast eins mikið
um afdrif sögunnar eftir sinn dag. (322)
Sköpun skáldsögunnar og sköpun
barnsins eru svo að segja sami hluturinn
í huga Eyju; hún hefur skrifað í sig
barnið: „Orðin örvuðu blóðrásina þang-
að til hormónarnir vöknuðu af værum
blundi. Hvað myndi læknirinn segja ef
hann vissi að hún hefði skrifað sig ólétta
með því að hugsa dag eftir dag til lítillar
stúlku“ (323). Litla stúlkan sem vísað er
til er barn Öggu, systur Eyju. Þegar
Agga verður ófrísk uppgötvar Eyja nýja
og áður óþekkta þrá: „þá finnst henni
skyndilega að líf sitt sé komið á end-
astöð. Lífið sem hófst þegar Skíða-
drottningin bauð henni í ferðalag“ (172).
Og: „Hún lifir lífinu sem hún hefur allt-
af þráð en allt í einu sárvantar hana eitt-
hvað, bara af því að litla systir hennar er
ólétt“ (173). Lengi vel voru barneignir
hlutskipti sem Eyja gat ekki hugsað sér;
á einum stað segir hún um mömmu og
Skíðadrottninguna að þær séu „báðar
búnar að gera hið óhugsandi: fæða barn“
(48). En þegar Agga eignast dóttur sína
„opnast áður óþekkt gátt í heilabúinu“
Eyju (217) og það er sú gátt sem leiðir
hana fyrst til innhverfar íhugunar og
síðan til formæðranna sem stunduðu
ósjálfráða skrift. Og Eyja byrjar að
skrifa sögu þeirra og sögu sína undir
þeim formerkjum að hún sé að skrifa til
systurdóttur sinnar.9 Og verkið tekur
völdin, ósjálfrátt, sú óþroskaða unga
kona sem steig út úr skáldskap Garrans,
með hjálp ömmu, mömmu og Skíða-
drottningarinnar, er í lok bókar þroskuð
móðir sem hefur umskapað líf sitt og
umbreytt því í skáldverk; í bókina
Ósjálfrátt sem er ein af þessum fágætu
bókmenntaverkum sem erfitt er að
hætta að tala um því þræðirnir eru svo
margir og hefur svo sannarleg ekki
öllum verið gerð skil hér.
Tilvísanir
1 Sjá viðtal: „Mesti lífsháskinn í því sem
stendur manni næst. Rithöfundurinn Auður
Jónsdóttir leitar fanga í eigin fjölskyldusögu
og vinnur úr henni skáldskap.“ Spássían.
2012 (3. árg., 2. tbl.), s. 22.
2 Sama viðtal, s. 22.
3 Sama viðtal, s. 24.
4 Halldór Laxness. 1959. Salka Valka. (Þriðja
útgáfa) Reykjavík: Helgafell, s. 13.
5 Það er óneitanlega gaman að lesa þennan
þátt í Ósjálfrátt sem nokkurs konar spuna
við Sölku Völku og sjá fyrir sér eiginkonu
Nóbelsskáldsins þrábiðja Sölku að losa sig
við Steinþór og hlýða kalli skáldgyðjunnar.
6 Auður Jónsdóttir. 2002. „Hvetjandi fremur
en letjandi.“ Ekkert orð er skrípi ef það