Skessuhorn - 19.12.2018, Blaðsíða 30

MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 201830
Á Hlöðum í Hvalfjarðarsveit hefur
Guðjón Sigmundsson, betur þekkt-
ur sem Gaui litli, undanfarin ár
byggt upp glæsilegt hernámssetur.
Blaðamaður Skessuhorns settist nið-
ur með Gauja á Hernámssetrinu að
Hlöðum fyrir skemmstu og fékk að
heyra alla söguna á bakvið setrið og
hvernig Gaui sjálfur endaði í Hval-
firði. Gaui fæddist í Hafnarfirði en
ólst upp í Reykjavík en flutti í Hval-
fjörðinn vorið 2010 eftir að hafa
komið þangað á fund vegna mark-
aðsmála Hótels Glyms. Á fundin-
um kom að tali við hann þáverandi
sveitarstjóri Hvalfjarðarsveitar og
sagði honum frá tómu félagsheimili
sem væri til leigu og stæði rétt innan
við hótelið og bauð honum að koma
og kíkja á það. „Það fór svo að ég
fór og hitti konuna sem sá um Hlað-
ir og sagði henni hversu góð hug-
mynd það væri að hún myndi finna
sér hús á Akranesi og flytja þangað
og leigja mér húsið sitt í Hlíðarbæ,
sem stendur hér rétt ofan við Hlaðir.
Þessu var hún alveg sammála enda
vann hún á Akranesi og gæti sparað
sér mikinn pening og tíma í akstur.
Svo fór að ég var fluttur í húsið ein-
um og hálfum mánuði síðar,“ segir
Gaui litli og hlær.
Opnaði fyrst vísi að
Hvalasafni
Þarna var hann kominn inn í Hval-
fjörð og stóð í stóru galtómu félags-
heimili en vissi ekki alveg hvað hann
ætlaði að gera þar. En Gaui hefur um
árabil unnið í leikmyndabransan-
um þar sem hann hefur bæði búið til
leikmyndir og haldið utan um leik-
muni. Þá vann hann einnig lengi við
viðburðastjórnun. „Fyrsta hugsun-
in var að nýta þetta hús í tengslum
við þessi störf sem ég þekkti og hafði
unnið áður, eins og viðburðastjór-
nun“ segir hann. „Þarna hugsaði ég
með mér að ég væri staddur í Hval-
firði, með hvalstöð rétt innar í firðin-
um og svo Hvalavatnið og allt þetta
hvalatengda hér í nágrenninu. Það
lá því í augum uppi að mínu mati að
opna hér hvalasafn þar sem ég myndi
segja sögu hvalveiða. Ég fór að safna
dóti og koma hér fyrir. Árið 2011 fór
Kristján að veiða hvalinn og um vor-
ið sama ár keypti Kristján Karl Krist-
jánsson vinur minn Ferstikluskálann.
Við ákváðum því að hvalasafnið væri
betur sett í Ferstikluskála og flutti
það yfir og er það nú minnsta hvala-
safn í Evrópu,“ segir Gaui.
Hernámssetrið
stækkaði ört
Aftur stóð hann þá í galtómu félags-
heimili og þurfti að finna ný not
fyrir það. „Ég vissi að ég vildi segja
sögu en vissi bara ekki strax hvaða
sögu. Ég mundi svo eftir því að hafa
heyrt sögur af hernáminu, bæði frá
foreldrum mínum og ömmu. Sög-
urnar voru misjafnar en uppistaðan
var alltaf ástandið og veslings kon-
urnar sem lágu undir þessum dát-
um og þáðu fyrir það tyggigúmmí,
súkkulaði og silkisokka. Ég fór þá að
velta þessum möguleika fyrir mér, að
segja sögu hernámsins en ég vissi að
Hvalfjörður spilaði stórt hlutverk á
þessum árum. Ég fór fljótlega á stúf-
ana í leit að dóti fyrir safnið en sjálf-
ur átti ég nokkra hluti sem ég setti
hér upp á barpallinn,“ segir Gaui
litli. Fljótlega fór að spyrjast út um
safnið og fólk í geymslutiltekt hafði
samband við Gauja og bauð honum
ýmsa muni fyrir safnið og enn í dag
er fólk að hafa samband við hann.
„Ég reyni að keyra á milli einu sinni
í viku og safna saman dóti, því ég vil
ekki að þetta lendi kannski í ruslinu.
Ég læt oft eitthvað flakka sem ég
tel einskis virði fyrir safnið en ann-
að kem ég með hingað. Húsið er um
700 fermetrar og það er varla pláss
fyrir meira og varla flötur á veggjum
sem ég get hengt hluti upp,“ segir
Gaui litli og bendir blaðamanni inn
í sal sem er þakinn hernámstengdum
munum frá gólfi til lofts.
Hefur ekki riðið feitum
hesti frá þessu
Hernámssetrið að Hlöðum er í dag
ríkt af verðmætum munum sem
hefðu ef til vill glatast ef ekki væri
fyrir framlag Gauja litla. „Þetta hef-
ur verið gríðarleg vinna og stund-
um þegar maður er að byggja svona
upp og móti blæs hugsar maður að
kannski sé komið að því að leggja
árar í bát og hætta. Það væri oft auð-
veldara. Svo er ekki eins og ég hafi
riðið feitum hesti frá öllu þessu. En
svo getur verið dýrara að bakka ef
maður hefur lagt of mikið í verk-
efni. Þá vill maður berjast áfram og
það hef ég alltaf ákveðið að gera.
Svo kemur að því að maður upp-
skeri erfiðið og þá er allt þess virði,“
segir Gaui og vísar í styrk sem hann
fékk fyrir skemmstu úr uppbygg-
ingarsjóði Samtaka sveitarfélaga á
Vesturlandi. Styrkurinn hljóðar upp
á 1.500.000 krónur sem á að nýta í
markaðsstarf.
„Við gerðum líka leigusamn-
ing við Hvalfjarðarsveit sem trygg-
ir framtíð Hernámssetursins hér á
Hlöðum næstu átta árin og gefur
okkur tækifæri til að gera enn betur.
Þetta er allt gríðarlega mikilvægt og
hvetur mig áfram,“ segir Gaui. „Ég
hef lagt mikla vinnu í þetta safn og
það er líka því hér viljum við hjón-
in vera. Ég hef getað gert þetta því
ég get tekið að mér ýmis störf sam-
hliða rekstri safnsins. En það er
minn vilji að geta byggt hér upp
starfsemi sem krefst þess ekki að ég
vinni annars staðar líka. Hér vil ég
vera og taka á móti gestum og segja
merkilega sögu hernámsins. Það er
mér mikill heiður að finna þessa
velvild sveitarstjórnar og planið er
að lifa hér í sátt við menn og mýs
og ég viss um að það náist þegar við
höfum lokið við öll þau verkefni
sem liggja fyrir og fleiri til,“ seg-
ir hann og bætir því við að honum
þykir gott að vinna á setrinu. „Ég
hef verið einn í stjórn og stjórnar-
fundir hafa því alltaf farið mjög vel
fram og það er alltaf allt samþykkt
og allir kátir. Þar af leiðandi hef ég
getað gert þessa hluti eins og þeir
eru,“ segir Gaui og hlær og bætir
við að hann hafi alltaf verið lánsam-
ur með hversu margt gott fólk hef-
ur verið honum innan handar við
uppbyggingu safnsins. „Þetta gerir
enginn einn,“ segir hann.
Sögurnar mega ekki
glatast
Á Hernámssetrið kemur gríðarlegur
fjöldi erlendra ferðamanna ár hvert
í leit að sögum um ættingja sem
voru hér á landi á stríðsárunum. Og
starfsfólk Hernámssetursins legg-
ur mikið á sig við að aðstoða fólki
í þeirri leit. „Við höfum verið dug-
leg að finna út hvar þetta fólk var
staðsett og okkur þykir mikilvægt
að fá þessar heimsóknir og að grafa
upp þessar sögur. Þetta er hluti af
sögunni okkar sem við viljum ekki
glata og með hverju árinu sem líð-
ur eykst möguleikinn á því að sög-
urnar gleymist. Fólkið sem var hér á
þessum tíma og jafnvel nánustu af-
komendur þeirra líka eru að kom-
ast á þann aldur að geta ekki hald-
ið sögunum lifandi lengur svo við
þurfum að halda vel upp á þær. Við
fengum til okkar einn daginn her-
mann sem var orðinn 98 ára gam-
all. Hann kom hingað með 96 ára
gamla konuna sína að sýna henni
staðinn sem hann hafði gegnt her-
þjónustu á þessi ár. Það var bæði
skemmtilegt og fróðlegt að fá þau
hingað og nú er sagan hans til hjá
okkur auk þess sem við eigum líka
teikningar eftir hann sem munu fara
hér upp á vegg, en hann var mikill
listamaður.“
Mikilvæg tengsl við
þjóðir sem tóku þátt í
þessum hildarleik
Gaui litli segir Hernámssetrið hafa
byggt upp sterk tengsl erlendis og sé
orðið vel þekkt víða um heim. „Þessi
erlendu tengsl eru orðin mjög sterk
bæði við sendiráð og söfn erlend-
is eins og í Skotlandi, Bandaríkj-
unum, Kanada, Bretlandi og ekki
síst í Rússlandi. Rússar hafa sinnt
þessu safni mjög vel sökum þess að
þeir telja svæðið hér eiga gríðarlega
stóran part af sögu síðari heims-
styrjaldarinnar. Ef ekki hefði not-
ið við birgðaflutninga bandamanna
frá Hvalfirði vestur fyrir land og
yfir til Rússlands hefði stríðið í Evr-
ópu farið á annan veg. Þeim þykir
því gríðarlega mikilvægt að koma
þessum skilaboðum og boðskap til
Íslendinga, hversu stóran hlut þeir
áttu í seinni heimsstyrjöldinni, mik-
ið stærri hlut en Íslendingar gera
sér í raun grein fyrir.“
Rússar hafa því lagt töluvert til
Hernámssetursins og sem dæmi
gáfu þeir setrinu þrjár orður sem
viðurkenningu fyrir þau störf sem
þar er unnið við að varveita minn-
ingu þeirra sem tóku þátt í skipalest-
unum. Ein þeirra kemur frá háskóla
í St. Pétursborg og önnur frá Ark-
hangelsk. Þriðja orðan hafði aldrei
farið út fyrir Rússland áður en hún
var flutt að Hlöðum. „Svo merki-
legt þykir þeim þetta safn okkar að
þeir brjóta odd af oflæti sínu og af-
henta okkur þessa dýrmætu orðu.
Auk þess eigum við rússneska lista-
verkabók sem var aðeins prentuð
í 100 eintökum og áritaða bók frá
Pútín sem hann áritaði aðeins tíu
eintök af. Þetta eru tengsl sem mik-
ilvægt er að rækta sögu okkar vegna
og nú með styrknum frá SSV getum
við gert það,“ segir Gaui litli.
Vill leggja sitt af mörkum fyrir
þá sem þjást vegna stríðsátaka
Rætt við Guðjón Sigmundsson um Hernámssetrið að Hlöðum
Gaui Litli og Magga Sigga, konan hans, á Hernámssetrinu að Hlöðum.
Yfir sumartímann er opið fyrir gesti og gangandi að koma og skoða safnið og fá sér kaffi og kleinur. Hér má sjá matsalinn
sem er einstaklega notalegur.