Skessuhorn - 19.12.2018, Blaðsíða 74

MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 201874
Borgnesingurinn Trausti Jóns-
son hefur í áratugi fylgst grannt
með veðuröflunum, hluta hinnar
„dauðu náttúru“ eins og hann kall-
ar hana. Trausti, sem unnið hefur
á Veðurstofunni alla sína starfsævi,
hóf snemma að miðla veðurþekk-
ingu sinni til landsmanna af nokkr-
um lipurleik sem hafa fyrir vikið
fylgst grannt með þegar Trausti
veðurfræðingur segir frá. Með-
fram veðrinu hefur Trausti unnið
merkilegt starf við söfnun heim-
ilda um íslenskra tónlistarsögu og
lagt sig fram um að miðla því efni
til almennings. Skessuhorn heim-
sótti Trausta á Veðurstofuna nú á
aðventunni og ræddi við hann um
starfið og áhugamálin.
Hrifnari af dauðu
náttúrunni
Veðuráhuginn hefur fylgt Trausta
frá blautu barnsbeini og segir hann
að áhuginn hafi læðst að honum
mjög snemma. „Það var kannski
óhjákvæmilegt. Það blasir mikið
veður við í Borgarnesi, fjallið sést
vel og ýmislegt í kringum það,“
greinir Trausti frá og á þar við
Hafnarfjall sem gnæfir yfir Borg-
arfjörðinn. „Svo hef ég alltaf haft
áhuga á náttúrufræði og þá frek-
ar hinni dauðu náttúru heldur en
þeirri lifandi. Innan hennar er veð-
urfræðin, jarðfræðin, stjörnufræð-
in og landafræðin. Síðan er meiri
áhugi hjá mér þaðan yfir í sögu og
eitthvað slíkt heldur en líffræði.“
Ekki var sjálfgefið að gangan
um menntaveginn myndi liggja til
veðurfræðinnar. „Ég fylgdist mjög
náið með veðri og hafði ágætt veð-
urminni sem unglingur en það var
kannski ekkert ákveðið þannig séð
að maður færi í veðurfræði í há-
skóla. Maður fór í gegnum þessi
náttúrufræðiefni í menntaskóla og
ekki var margt sem kom til greina
nema veðurfræði, jarðfræði og svo
verkfræði og stærðfræði. Einhvern
veginn varð veðurfræðin ofan á.
Þá kom upp sú spurning hvert ætti
að fara og kom til greina að fara
til Bandaríkjanna á styrk. Það var
skóli í Pennsylvaníu sem ég hafði
áhuga á en síðan dróst staðfesting
á því hvort ég fengi styrkinn. Þeg-
ar staðfestingin kom var ég búinn
að ákveða að skella mér til Nor-
egs í staðinn. Svona ráða tilviljanir
stundum för.“
Fjölbreytt störf á
Veðurstofunni
Trausti var við nám í Noregi nær
allan áttunda áratuginn, fyrst í
Osló en síðan í Bergen þar sem
hann útskrifaðist með embættis-
próf í veðurfræði árið 1978. „Leið-
in lá svo beint á Veðurstofu Íslands
og þar hef ég verið síðan. Ég hafði
að vísu unnið einhverja sumar-
mánuði meðfram námi á spástofu
Veðurstofunnar á Keflavíkurflug-
velli. Þetta var flugveðurstofa sem
Veðurstofan hafði rekið í samstarfi
við Bandaríkjaher og Alþjóðaflug-
málastofnunina frá 1952. Eftir að
ég var fastráðinn starfsmaður var
ég á vöktum á þessari spástofu í
nokkrar vikur en það hitti þann-
ig á að henni var lokað árið 1979,“
segir Trausti sem kveðst feginn að
hafa náð þessum kafla í sögu veður-
athugana á Íslandi. „Það var geysi-
leg flugumferð í gegnum Keflavík
á fyrri hluta þessar tímabils en vél-
ar millilentu þarna á leið sinni yfir
Atlantshafið og þá aðallega á nótt-
inni. Þetta lýsti sér kannski best í
því að tveir veðurfræðingar voru á
vakt á nóttinni og einn á daginn.
Þegar ég var þarna 1979 var orðið
mun rólegra. Síðan jókst umferðin
aftur í seinni tíð,“ bætir hann við.
„Fyrstu árin á Veðurstofunni var
ég að hluta til í spám og daglegri
úrvinnslu en færðist síðar yfir í
rannsóknir. Um 15 ára skeið var ég
í ýmsu yfirmannsstússi en á þeim
tíma fannst mér ég fjarlægjast svo-
lítið kjarna málsins í fræðunum.
Það mæddi á manni í ýmsum mál-
um sem komu upp, t.d. lentu snjó-
flóðarmál ansi mikið á mínum
snærum. Eftir skipulagsbreyting-
ar 2003-2004 ákvað ég að hætta í
þessu yfirmannsstússi og taka mig
í gegn faglega. Nú sinni ég einkum
veðurfarsrannsóknum og má kalla
mig einhvers konar gagnahirði.“
Áratugir í sjónvarpinu
Miðlun á fróðleik um veður hef-
ur verið Trausta hugleikin í ára-
tugi og hafa landsmenn gjarnan
lagt við hlustir þegar Trausti stíg-
ur fram á sviðið. „Það var svolít-
ið merkilegt að þegar ég skilaði
inn lokaritgerðinni minni í Berg-
en sagði prófdómarinn að það eina
góða við ritgerðina væri eiginlega
hvað hún væri lipurlega skrifuð,“
segir Trausti í léttum tón en rit-
gerðin var skrifuð á norsku. „Próf-
dómarinn bætti því við að það væri
best fyrir mig að huga dálítið að
því, það er miðluninni. Ég undr-
ast að hann skuli hafa sagt þetta en
sennilega var ég betri að skrifa en
ég áttaði mig á.“
Fljótlega eftir að hafa hafið störf
á Veðurstofunni var Trausti byrj-
aður að koma fram í Sjónvarpinu
í veðurfréttum. „Það hitti svoleið-
is á að Hlynur Sigtryggsson veð-
urstofustjóri ákvað að hætta í sjón-
varpinu sumarið 1979 á sama tíma
og ég var að hefja störf. Það voru
ekki allir sem vildu vera í sjónvarp-
inu og því var laust pláss. Fyrsta
útsendingin var í ágúst 1979 og
var ég á skjánum alveg fram í októ-
ber 2005. Ég var að vísu ekki sam-
fleytt, tók nokkur hlé á milli. Allt
í allt held ég að ég hafi verið sam-
fellt í 16 ár í sjónvarpinu,“ segir
Trausti.
Á þeim tíma breyttust aðstæð-
ur mikið í störfum veðurfræðings-
ins, einkum spágögn og svo fram-
setning veðursins á skjánum. „Spá-
kortin voru á kassa eins og marg-
ir muna eftir og voru kortin hand-
teiknuð. Um tíma á níunda ára-
tugnum vorum við fyrir fram-
an bláan vegg en svo kom kassinn
aftur. Svo hvarf hann endanlega
á tíunda áratugnum þegar núver-
andi framsetningarmáti var tek-
inn upp,“ bætir Trausti við. „Þegar
ég byrjaði voru spár einungis fyrir
einn dag og síðan var sýnt yfirlits-
kort af Atlantshafi. Síðan breyttist
þetta eftir því sem veðurgögn og
tölvuspár urðu traustari.“
Blogg og tíst
Eftir að sjónvarpsferlinum lauk
hefur Trausti einkum einbeitt sér
að bloggi sínu hungurdiskum og
hefur hann birt þar um 3000 pistla
um veður á síðustu átta árum.
„Mér finnst bloggið þægilegt að
því leyti að maður getur verið
með langa texta. Ég er orðinn al-
veg samviskulaus með það núorð-
ið,“ segir hann en til skrifa hans er
vitnað í fjölmiðlum og samfélags-
miðlum nánast vikulega. „Hung-
urdiskar eru einnig á Fjasbók (Fa-
cebook) og Twitter. Ég er reyndar
bara með tíst á Twitter ef það eru
einhver met og ég þarf að koma á
framfæri einhverju sérstöku til út-
landa. Ég fylgist einnig vel með
veðurtengdri umfjöllun á Twit-
ter,“ bætir hann við en fjöldi veð-
urfræðinga um heim allan tístir á
Twitter.
Trausti segir að það hafi alltaf
verið hluti af hans störfum að veita
upplýsingar um veður og hafi hann
alltaf tekið símann til að svara fyr-
irspurnum um ýmis veðurtengd
efni. „Á seinni árum hef ég þó ekki
verið að gefa út veðurspár sjálfur
og hef látið Veðurstofunni alfar-
ið eftir það hlutverk. Ég get hins
vegar talað um veðurspár og veð-
ur fortíðarinnar og borið saman
veðrið í dag og þá.“
„Einhvern veginn varð veðurfræðin ofan á“
Trausti Jónsson veðurfræðingur tekinn tali
Trausti Jónsson veðurfræðingur.
Trausti kynnir dagskrána á afmælistónleikum móður sinnar sem fram fóru í Borgarneskirkju árið 2016.
Ljósm. Oddný Kristín Guðmundsdóttir.