Heimsmynd - 01.03.1986, Blaðsíða 80

Ungt fólk á aldrinum 18 til 25 ára gæti
flokkast undir það sem síðar yrði kallað
‘86-kynslóðin. Er eitthvað í fari ungu
kynslóðarinnar sem gefur tilefni til að
hún hljóti síðar meir slíka nafngift? Upp-
reisnarhugur ‘68-kynslóðarinnar, brott-
hvarf frá hefðbundnum gildum og róttæk
leit að nýjum 20. aldar lifnaðarháttum og
hugsunarhætti, framaleit uppannna og
áhersla á aukna fagmennsku í sívaxandi
samkeppni, eru dæmi um kynslóðir sem
þykja hafa tileinkað sér alveg sérstakt
gildismat og lífsstíl og hlotið sérstaka
nafngift fyrir vikið. Hefur unga kynslóð
nútímans tileinkað sér lífsviðhorf það frá-
brugðið sér eldri kynslóðum að ný kyn-
slóðanafngift sé í uppsiglingu - ‘86 kyn-
slóðin? Ef svo er, af hverju hafa viðhorf
ungs fólks breyst og hvernig endurspegl-
ast þau í breyttu gildismati og lífsstíl?
Hópaskipting fór að vera mjög áber-
andi meðal ungs fólks á árunum 1978 til
1980. Helstu öfgarnir birtust í tískustefn-
um sem voru kallaðar pönk og diskó.
Þungarokk og nýbylgja fór síðan að
sækja mikið á. Hverri stefnu fylgir
ákveðinn lífsstíll og heimspeki sem
endurspeglast í þeirri tónlist er þær hafa
verið kenndar við. Áhangendurnir hlutu
nafngiftir í takt, pönkarar, diskólið,
þungarokkarar og nýbylgjugengi, sem
jafnframt gengu undir heitum eins og
kúltúrsnobbarar, menningarvitar og
fleira í þeim dúr. í kringum þessar stíl-
stefnur mynduðust ákveðnir hópar og
skopmyndum hefur verið brugðið upp af
uppáhaldsmanngerð hvers: Diskó:
Snyrtilegt, gjarnan mokkasíur og klæðn-
aður úr dýrari verslunum borgarinnar.
Hœgrisinnar og frjálshyggjufólk. Þunga-
rokk og pönk: skilin á milli stundum
óglögg. Leður, gaddar, ermalausir bolir,
gjarnan svartir, hermannastígvél og
snjáðar gallabuxur. Þungarokkarar eru
oftast með sítt hár á móti litríkri snoð-
kippingu pönkara, telja sig gjarnan
stjórnleysingja eða byltingarsinna. Ný-
bylgja: Oddmjóir skór, gömul föt eða
nýstárleg snið, óhefðbundin fata- og
litasamsetning. Jafnaðar- eða hófsamir
vinstrimenn, húmanistar eða jafnvel
ópólitískir.
Það eimir enn eftir af þessum stílstefn-
um en þær hafa runnið saman og verið
brotnar upp. Stílstefnur gærdagsins eru
með öðrum orðum orðnar almennar og
ekki einn þröngur hópur sem einokar
þær, heldur margir. Hver þeirra hefur
tileinkað sér stef úr ýmsum áttum, bæði
gömul og ný, breytt og bætt. Útkoman er
sú ótrúlega fjölbreytni sem einkennir
lífsstíl ungs fólks. Það þarf ekki annað en
að líta rétt í kringum sig til að sannfærast.
Sítt eða stutt hár, víðar eða þröngar bux-
ur, glansandi, einlitar eða skræpóttar
skyrtur, stutt eða síð pils... „Eiginlega
má segja að að mín kynslóð sýni and-
hverfu fyrri kynslóða" segir Bergdís Ell-
ertsdóttir, sem stundar nám í stjórnmála-
fræði við Háskóla íslands. „Fyrir svona
tíu árum var ungt fólk mjög einsleitt og
meiri áhersla á nýstárlega hegðun. Mér
finnst nýstárlegt útlit og einsleit hegðun
meira áberandi núna.
Þrátt fyrir þá fjölbreytni sem blasir við
hinum almenna vegfaranda, þá er enn
nokkuð ákveðin hópaskipting meðal
ungs fólks. Peir hópar, sem aðhyllast
virkt menningarlíf og hafa tileinkað sér
það sem flokkast undir framsækinn lífs-
stíl eru áberandi. Þeir eru jafn mismun-
andi og þeir eru margir og virðast óhikað
stefna hver í sína átt. Stúdentaleikhúsið,
hljómsveitin Kukl, súrrealistar í Medúsu
og þúsundþjalasmiðirnir í Oxzmá eru
dæmi um fulltrúa mismunandi hópa. Peir
mæla sér gjarnan mót á Café Gesti, sem
er lítill staður á Laugaveginum, þar sem
hvert rúm er þéttsetið á kvöldin. Um
helgar getur þar oft að líta ýmsar uppá-
komur á litlum palli í einu af mörgum
hornum staðarins. Þar syngur Stein-
grímur Másson eða bara Dúi, sem lék í
uppfærslu Stúdentaleikhússins á söng-
leiknum Ekkó-guðirnir ungu, svartlitað-
ur í framan við kröftugan undirleik
tveggja hljóðfæraleikara. Þór Eldon,
liðsmaður í Medúsu og ljóðskáldið Þorri
leiða saman hesta sína og flytja það sem
Jón Óskar, heimspekinemi við Há-
skólann nefnir hugvíkkandi tónlist. í
skuggsýnu umhverfinu slær fólk með fæti
eða höfði taktinn við ákveðna tónlistina,
dreypandi á rauðvíni. Frumleikinn er í
algleymingi og endurspeglast í óhefð-
bundinni fata- og litasamsetningu í anda
nýbylgjunnar og áhrif pönksins og þunga-
rokksins eru jafnvel ekki langt undan.
Fatnaður ungmennanna virðist í flestum
tilvikum vera frá verslununum Flónni og
Kjallaranum. Einn Gestanna, en svo eru
þeir stundum nefndir sem sækja þennan
stað, segir flesta þarna leggja áherslu á
að vera öðruvísi, kannski það mikla að
„maður í hefðbundnum jakkafötum
myndi skera sig úr eins og neonljós í
myrkri, sökum frumleika.“
Um miðnætti grisjast hópurinn og
stefnan er tekin á dansstaði. Leiðin ligg-
ur helst á Roxy, sem er arftaki skemmti-
staðar sem áður hét Safarí og Borgina
„en eftir að Roxy opnaði, ber ef til vill
meira á háskólaborgurum og mennta-
fólki á Borginni“ að sögn ungs háskóla-
nema, en á þessum stöðum er „ekki spil-
að skallapopp" eins og einn dansarinn á
Borginni tók til orða. Á hinn bóginn eru
hópar, sem leita ekki fanga á menningar-
sviðinu heldur hafa þótt keimlíkir hinum
svonefndu uppum eða ungu fólki á
framabraut. Þeir eru einnig mismunandi
en borgaralegur lífsstíll nokkuð einkenn-
andi. Þetta fólk sést helst á dansstöðum
eins og Hollywood, Broadway eða
Kreml, sem kom nýlega í stað dansstað-
arins Óðals við Austurvöllinn. „Ég hef
heyrt talað um fólk, sem sækir til dæmis
Kreml og Hollywood, sem tískusýningar-
dömur með strípur og glingur og uppa-
drengi, heildsalasyni, verðandi tölvu- og
viðskiptafræðinga sem aka um á fínum
bílum séu þeir ekki að skemmta sér“,
segir einn Kremlverjanna. „Ég get varla
talið mig tilheyra þessum hópi, en sæki
hins vegar staðinn fremur en aðra því ég
kann ekki við framúrstefnutónlist
Avant garde - klíkunnar eða þungarokk.
Auk þess sem mér finnst fólkið sem að-
hyllist slíka tónlist fremur tilgerðarlegt
sem og klæðaburður þess.“
Þrátt fyrir þessa hópaskiptingu eru
mörk hópanna alls ekki skýr. „Það er
mikil skörun á milli hópa, mikil
hreyfing" segir ungur læknanemi. „Eigin-
lega er það einstaklingurinn sjálfur, hans
hugmyndaflug sem ræður. Mér finnst
ríkja andúð á því meðal ungs fólks að
allir séu í sama mynstrinu." Það eitt segir
sá að aðskilji ungu kynslóðina nú frá
eldri kynslóðum. Fjölbreytni er eink-
unnarorð nútímans, segja margir.
En ungt fólk á sér annan samnefnara
en fjölbreytni sem þróun menntakerf-
isins éndurspeglar: nýtt raunsæi og aukna
efnishyggju. Menn nefna oft verðbólgu í
sambandi við menntakerfið og segja
stúdentsskírteinið hafa hrapað í verð-
gildi. Mennta- og fjölbrautarskólum hef-
ur skotið upp eins og gorkúlum og nem-
endum í Háskóla íslands hefur fjölgað
um þriðjung síðustu fimm ár, sem er
margföld fjölgun íslendinga á sama tíma.
Ungt fólk virðist ekki aðeins sækjast
eftir menntun heldur virðist námsáhug-
inn æ meir beinast í átt að hagnýtu námi.
í framhaldsskólum fer þeim fækkandi
sem leggja stund á málanám. „Menn
telja sig einfaldlega litlu bættari að slíku
námi loknu," segir ungur menntaskóla-
nemi. Guðni Guðmundsson rektor við
Menntaskólann í Reykjavík telur að æ
strangari kröfur inn í ýmsar deildir Há-
skólans skýri þessa þróun að hluta.
„Þetta eru praktískir krakkar og þeir sjá
því klókindin í því að fara í þær deildir
menntaskólans, sem útiloka sem fæst
síðar meir, þótt stærðfræðiáhuginn sé
kannski ekki brennandi í andanum."
Sama tilhneiging er ríkjandi í Háskólan-
um. Sá fjöldi er leggur stund á verkfræði
og raunvísindi hefur meira en tvöfaldast,
fjöldi tannlæknanema næstum þrefald-
ast, þótt deildin brautskrái ekki nema
átta tannlækna á ári og fjöldi viðskipta-
og laganema fjórfaldast. Það er engu lík-
ara en að ungt fólk leitist við að gull-
tryggja framtíð sína með því að leggja
stund á nám, sem almennt er talið
hagnýtt.
Að sögn Stefáns Ólafssonar, lektors
við Háskóla íslands, er skýringa á
aukinni efnishyggju eða raunsæi að leita í
þeim miklu efnahagslegu umskiptum,
sem hafa átt sér stað á undanförnum
áratug. „Við sem vorum ung fyrir svona
tíu til fimmtán árum sjáum miklar breyt-
ingar á gildismati ungs fólks. Það ber

t

4
80 HEIMSMYND