Heimsmynd - 01.07.1990, Blaðsíða 103

The WorldPaper
SKATTASTRÍÐ
Skattar minna Japani enn á lénstímabilið
Land sölu-
skattsupp-
rásarinnar
Eftir Akiyuki Konishi
í Washington, Bandaríkjunum
Á Meiji tímabilinu (1868-1912), þegar
Japan tók að skipa málum sínum til nú-
tímahorfs, voru fluttir inn prússneskir
liðþjálfar, bandarískir landbúnaðarfræð-
ingar - og tekið upp vestrænt skattkerfi.
En fyrir Japani var hugmyndin um
skattaálögur nátengd lénstímabilinu,
þegar voldugir stríðsherrar lögðu gjöld,
„að ofan“, á bændur og kaupmenn,
„niðri“, meðan forréttindahópar eins og
samúrajar (stríðsmenn) voru undan-
þegnir skatti.
Á skattaálögur var litið sem helg for-
réttindi ríkisstjórnar keisarans til að afla
tekna til styrktar ríkjandi stétt, ekki til
að gera þjóðina ríka eða heilbrigða. Því
er nú verr að enn er pólitísk sálfræði
japansks almennings ekki laus við þetta
andlega veganesti frá lénstímabilinu
þrátt fyrir hvert nýsköpunarskeiðið af
öðru. Lýðræði eftirstríðsáranna hefur
ekki tekist að gera almenningi skiljan-
legt að hann innir af höndum greiðslu
skatta fyrst og fremst sjálfum sér til
hagsbóta.
I kosningunum síðastliðið sumar
höfðu japanskir kjósendur þó séð gegn-
um blekkinguna og synjuðu hinum hefð-
bundna valdaflokki, Frjálslynda flokkn-
um (LDP), um meirihluta í efri deild
þingsins, Ráðgjafadeildinni, í kjölfar
Akiyuki Konishi er fyrrverandi fréttastofu-
stjóri Mainichi Shimbun í Norður-Ameríku.
hvers stjómmálahneykslisins á fætur
öðru (mútur og spilling í sambandi við
hlutabréfabrask forsætisráðherrans
Noboru Takeshita og síðan geishu-
vandamál arftakans, Sosuke Uno).
Ofan á þessi pólitísku hneyksli bættist
önnur ástæða, sem sárreiður almenning-
ur taldi að bæri að refsa LDP fyrir: Nýr
söluskattur kom til framkvæmda fyrr á
árinu.
Eftir átta ára þref stjórnmálamanna,
skriffinna og kaupsýsluafla var skattur-
inn loks samþykktur í ríkisþinginu
(Diet) í lok 1988. Meðan á þessu þrefi
stóð var söluskatturinn dreginn til baka
og lagður fram á ný hvað eftir annað þar
til hann var loks lagður fyrir Dietinn
sumarið 1988 ásamt fimm öðrum lagfær-
ingum á skattakerfinu, þar á meðal
lækkun tekjuskatts.
Þessar ráðstafanir voru fyrsta meiri-
háttar umbæturnar í Japan síðan skatta-
kerfinu var umbylt 1948 að ráðum
bandarískra sérfræðinga. Pólitíkusar
LDP og embættismenn fjármálaráðu-
neytisins gortuðu af því að þessi um-
bótabálkur kæmi Japan á hraðbraut inn
í 20. öldina.
Vissulega gengu skattabreytingarnar
langt í þá átt að laga hlutfallið milli
beinna og óbeinna skatta, en þangað til
hafði áherslan verið lögð á beina launa-
skatta. En í öllu þrefinu á löggjafarsam-
komunni hafði stjórnin látið undan fjöl-
mörgum kröfum iðnaðar- og kaupsýslu.
Svo mjög raunar, að leikmenn fengu yf-
irleitt á tilfinninguna að iðnaðar- og
kaupsýsluöflin hefðu borið meira en
sanngjarnan hlut frá borði.
Þó að þrjú prósent söluskattur geti
varla talist óhóflegur, fannst japönskum
húsmæðrum, og jafnvel börnum, að
þunginn félli alfarið á þeirra veikbyggðu
herðar, ekki aðeins vegna þess að dag-
leg öflun heimilisnauðsynja er á þeirra
könnu. heldur og vegna þess að nú urðu
þau jafnan að bera á sér fullt af skipti-
mynt til greiðslu á skattinum.
Uppreisn húsmæðra gegn nýja skatt-
inum var að hluta til kennt um kosn-
ingaósigur LDP til efri deildarinnar. En
auk þess hafði ferill skattsins í þinginu
verið eins og ógæfumerki fyrir flokkinn.
Við samþykkt hans hafði Noboru Tak-
eshita, sem fyrstur lagði fram fumvarp
um hann, orðið að segja af sér sem for-
sætisráðherra vegna hlutabréfabrasks.
Arftaki Takeshitas, Sosuke Ono, varð
uppvís að smánarlegum viðskiptum við
hverja geishuna af annarri, strax eftir að
hann tók við stjórnvelinum, og varð að
hrökklast úr embætti eftir kosningaósig-
urinn.
í kosningunum til fulltrúadeildarinnar
(sem er pólitískt þýðingarmeiri en efri
deildin) snemma á þessu ári tókst LDP
þó að halda meirihlutanum undir for-
ystu nýja formannsins, Toshiki Kaifu.
En japanska Sósíalistaflokknum undir
forystu Takako Doi tókst þó að vinna
verulega á meðal kjósenda, sem þannig
notuðu tækifærið til að veita útrás heift
sinni gagnvart spillingunni í LDP, sem
söluskatturinn var bara talinn einn angi
af. En með því að LDP hélt tökum sín-
um á fulltrúadeildinni lifði söluskattur-
inn af. Hins vegar fara fram mjög við-
kvæmar samkomulagstilraunir um „end-
urskoðun“ hans.
Það er alvanalegt meðal þróuðu þjóð-
anna að borgararnir líti á það sem „rétt“
sinn að hlunnfara skattkerfið. En í Jap-
an tengjast skattsvik einnig þeirri tilfinn-
ingu almennings að yfirvöld dreifi skatt-
byrðinni af ósanngimi og beinu rang-
læti.
í dæmigerðum japönskum orðaleik
vísuðu þeir til skattkerfisins sem Kur-
oyon (nafn á gríðarstóru miðlunarlóni
við orkuver í Mið-Japan). Hvert at-
kvæði og sérhljóði vísar til háðslegra
hugmynda um það hversu hver stétt sé
skattlögð. Til dæmis voru níu (ku) af
hverjum tíu yenum tekna launþega
skattlögð, meðan kaupmenn greiddu af
sex (ro-ku) og bændur aðeins af fjórum
(yon).
I nýlegri gerð þessa orðaleiks gætir
vaxandi háðs varðandi réttlæti skattkerf-
isins. Nú er talað um Tohgoh Sanpin
(Tohgoh er frægur aðmíráll og sanpin er
gamalt slangur sem merkir fátækan
óbreyttan hermann). Skattskyldar tekj-
ur launþega eru tíu (toh) af hverjum tíu
yenum, kaupmanna fimm (go) af tíu,
bænda þrjú (san) meðan pólitíkusar
greiða skatt af einu (pin) yeni af hverj-
um tíu, sem þeir afla.*
HEIMSMYND 103