Ársrit um starfsendurhæfingu - 2011, Qupperneq 38

38 www.virk.is
VE
LF
E
R
Ð
A
R
K
E
R
FI
Ð
í starfsendurhæfingunni hjá SN er nám.
Þrátt fyrir að ætla megi að meirihluti
þátttakenda eigi að baki erfiða/brotna
skólagöngu meta þeir aðlögun í námi
betri eftir starfsendurhæfingartímabilið
en fyrir. Það kann að auðvelda þeim að
stunda nám í framtíðinni sem er mikilvægt
í ljósi þess að margir þátttakenda hyggja
á nám í kjölfar starfsendurhæfingar.
Vart var óvissu og kvíða þátttak-
enda í tengslum við lok starfsendur-
hæfingartímabilsins og er það tengt
væntanlegu rofi á tengslum við
starfsendurhæfinguna, ráðgjafa hennar
og félagahópinn. Þessi ótti er þekktur
meðal starfsmanna SN og hefur einnig
komið fram í öðrum rannsóknum eins
og rakið er í rannsóknaryfirliti V. Helgu
Valgeirsdóttir (2010). Þetta gefur
tilefni til að velta upp spurningum
um tímalengd starfsendurhæfingar
og mikilvægi eftirfylgdar. Ljóst er að
notendahópurinn er í veikri stöðu í
upphafi og býr við verulegan vanda sem
skerðir innri og ytri styrkleika, sem svo
eflast í starfsendurhæfingunni. Óvíst er
hvort sá tími sem starfsendurhæfingin
varir, tryggi í öllum tilvikum varanleika á
breytingunni. Einnig kann hér að vera á
ferð óvissa eða ógn sem tengist brottfalli
tekna (endurhæfingarlífeyris) og aukinni
ábyrgð á eigin tekjuöflun.
Mikilvægur þáttur í markmiðum
og árangri SN er valdeflingin sem
felst í að notendur taka allir þátt í
undirbúningi og ákvörðun um að sækja
starfsendurhæfinguna. Þeir hafa tekið
þátt í gerð endurhæfingaráætlunar
sinnar og þeir lýsa góðri samvinnu við
ráðgjafana. Samvinnan bendir til að
væntingar og vitneskja þátttakenda
um ferlið í heild sé meðvirkandi þáttur
í áhrifum starfsendurhæfingar SN (V.
Helga Valgeirsdóttir, 2010). Í þessu
sambandi vakna líka spurningar um
mikilvægi fyrirmynda, tengslamyndunar
og heildrænnar þjónustu í nærsam-
félaginu, þegar unnið er með viðkvæma
einstaklinga og hópa.
Í þessari rannsókn var ekki unnin sérstök
athugun á samfélagslegum ávinningi af
starfsendurhæfingu. Erlendar rannsóknir
og tillögur hér á landi, benda allar til
einstaklingsbundins og samfélagslegs
ávinnings af starfsendurhæfingu, hvort
sem reiknað er út frá kostnaðarhlið
eða ábata (Guðrún Hannesdóttir,
2010; V. Helga Valgeirsdóttir, 2010;
Heilbrigðisráðuneytið, 2005; Waddell,
Burton og Kendall, 2008).
Núverandi atvinnuleysi á Íslandi og
aukið langtímaatvinnuleysi vekur
upp spurningar um hvort samsetning
skjólstæðingahóps SN og annarra
starfsendurhæfinga á landinu muni
breytast í náinni framtíð. Líkindi eru til
að svo verði og að körlum muni fjölga.
Þá þurfa starfsendurhæfingar líklega
að takast á við meiri hegðunarerfiðleika
einstaklinga, en verið hefur í hópi
þátttakenda til þessa. Fari svo mun
þurfa að huga sérstaklega að brottfalli
og leiðum til að sporna gegn því.
Starfsendurhæfingar kunna að verða
það úrræði sem getur markvisst unnið
gegn nýrri „bylgju“ nýskráningar örorku
í kjölfar langtímaatvinnuleysis. Í þessu
samhengi má einnig velta því upp hvort
aukning starfsendurhæfingarúrræða á
síðasta áratug, hafi nú þegar náð að verða
einskonar „öldubrjótur“ í nýskráningu
örorku í kjölfar atvinnuleysis.

Líklegt er að niðurstöður þessarar rann-
sóknar eigi við um aðra þátttakendur í
starfsendurhæfingu sem byggja á sama
grunni og SN. Rannsóknin hefur vakið
upp spurningar um þátt fyrirmynda,
tengslamyndunar og hlutverks ráðgjafa í
árangri SN. Jafnframt hafa vaknað upp
spurningar um hvað það er í starfsemi
SN, einstök námskeið eða hópa- eða
einstaklingsstarf, sem skilar meiri eða
minni árangri. Það vekur athygli að
úrræði sem hefur í boði almennt tilboð
um einstaklingsmiðaða endurhæfingu
nái svo almennum árangri þátttakenda
sem eiga við ólíka erfiðleika að etja og
hafa ólíkar þarfir. Hér er tilefni til frekari
rannsókna á áhrifum einstakra þátta
innan starfsendurhæfingar sem og
langtímaáhrifum.
Þakkir
Starfsfólki og stjórn Starfsendurhæfingar
Norðurlands er þökkuð veitt aðstoð við
framkvæmd rannsóknarinnar. Velferðar-
ráðuneytinu f.h. Evrópuárs gegn fátækt
og félagslegri einangrun og VIRK,
Starfsendurhæfingarsjóði er þakkaður
fjárhagslegur stuðningur. Þátttakendum í
rannsókninni er þakkað sérstaklega.