Ársrit um starfsendurhæfingu - 2011, Qupperneq 57

57www.virk.is
ATVINNULÍF
að vinna gegn neikvæðum afleiðingum
veikinda eru notaðar aðferðir sem hafa
verið þrautreyndar og mælt er með við
áætlanir um endurkomu til vinnu.
Endurkoma til vinnu krefst samhæfingar
starfsmannsins, stjórnenda á vinnustað,
ráðgjafa í starfsendurhæfingu, meðferð-
araðila í heilbrigðiskerfinu, þeirra sem
greiða framfærslu og annarra hags-
munaaðila.
Þættir á vinnustað sem hafa
áhrif á endurkomu til vinnu
Þegar horft er til hlutverks vinnustaðarins
í endurkomu til vinnu eftir veikindi eða
slys sýna margar rannsóknir hvað er
sameiginlegt með vinnustöðum sem ná
góðum árangri í starfsendurhæfingu og
endurkomu til vinnu (Shrey, 2006).
Þessir þættir eru meðal annarra:
Samstarf milli atvinnurekenda og
starfsmanna/stéttarfélaga.
Snemmtæk íhlutun og áætlun um
endurkomu til vinnu eins fljótt og
auðið er.
Fjölfagleg samvinna.
Endurhæfingarráðgjafi sem stýrir
ferlinu.
Vinnuvernd og forvarnir á
vinnustað.
Fræðsla og þátttaka stjórnenda
og starfsmanna.
Notkun á gagnreyndum úrræðum
og aðferðum bæði á vinnustað og í
samfélaginu.
Mannauðsstefna fyrirtækis
og skilgreindar leiðir sem
auðvelda aðlögun í starfi og
vinnuaðstöðu.
Kerfi sem tryggir að allir axli
ábyrgð.
Upplýsingakerfi til að hægt sé að
meta árangur.
Grundvallarmarkmiðið er að auðvelda
fólki skjóta og örugga endurkomu til
vinnu, enda er vinnan mikilvægur þáttur
í því að ná aftur starfsþreki eftir veikindi.
Menning fyrirtækisins, stuðningur
stjórnenda og skýrir verkferlar varðandi
endurkomu til vinnu eftir veikindi eða
slys geta haft afgerandi áhrif á hversu
auðvelt er að fara aftur til vinnu þrátt
fyrir heilsufarsleg óþægindi eða einkenni
(Reijenga 2006). Stjórnendur gegna
lykilhlutverki í að auðvelda starfsfólki
endurkomu til vinnu en aðrir aðilar, svo
sem læknar, stéttarfélög og velferðarkerfið
allt, þurfa að taka virkan þátt í ferlinu eftir
því sem við á.
Í rannsókn Tompa (2008) kom í ljós að
leiðir, sem voru bæði árangursríkar
og fjárhagslega hagkvæmar, fólu í sér að:
Vinnustaður hafði fljótt samband
við starfsmanninn.
Starfsmaðurinn fékk boð um
vinnuaðlögun.
Vinnustaður og heilbrigðiskerfi
(meðferðaraðili/læknir) höfðu
með sér samvinnu.
Vinnuvistfræðilegt mat fór fram á
vinnustað starfsmannsins.
Raunhæf áætlun var gerð um
endurkomu til vinnu.
Traust og velvilji eru grundvallarþættir í
árangursríkri endurkomu til vinnu auk
þess að vinna gegn félagslegum og
samskiptalegum hindrunum.
Íslensk fyrirtæki virðast almennt ekki hafa
mótaða stefnu né skipulögð vinnuferli til
að auðvelda starfsmönnum endurkomu
til vinnu eftir veikindi eða slys. Í raun ætti
þetta að vera hluti af mannauðsstefnu
hvers fyrirtækis.
Vinnutengd
starfsendurhæfing
Á undanförnum árum hefur gagnrýni á
stofnanatengda starfsendurhæfingu án
tenginga við vinnumarkaðinn vaxið og
æ fleiri rannsóknir sýna að því fyrr sem
eintaklingur er tengdur við vinnu og
vinnustað því meiri líkur eru á að hann
snúi aftur til vinnu. Mat á starfshæfni,
sem fer eingöngu fram á stofnun eða í
hermiumhverfi, eykur ekki mikið líkurnar
á að starfsmaðurinn komi aftur til vinnu
(Gross og Battié, 2005).
Starfsendurhæfing er ferli sem starfs-
mönnum með skerta starfsgetu vegna
veikinda eða slysa er boðið að taka þátt
í svo að þeir geti komið aftur í vinnu
eða verið áfram í vinnu. Vinnutengd
starfsendurhæfing fer að mestu fram á
vinnustaðnum. Hún felst í skipulagðri
endurkomu til vinnu með stuðningi við
einstaklinga og þeirri aðlögun sem þarf til
að auðvelda einstaklingnum að yfirvinna
hindranir gegn því að hann komist aftur til
starfa. Hún getur falist í að starfsmaðurinn
eigi kost á hlutastarfi, breyttum vinnutíma,
breyttu vinnuumhverfi eða starfsskyld-
um í ákveðinn tíma, auk annarra úrræða,
sem sækja þarf út fyrir vinnustaðinn.
Slíkar aðgerðir auka líkur starfsmannsins
á að halda vinnu sinni og launum þrátt
fyrir langtímaveikindi eða slys. Fjöldi
rannsókna bendir til félagslegs og
fjárhagslegs ávinnings slíkra aðgerða,
jákvæðra áhrifa á starfsfólk og framleiðni
og kostnað fyrirtækisins, af því að slíkar
aðgerðir stytta þann tíma sem fólk er frá
vinnu vegna veikinda eða slysa.
Vinnutengd úrræði
Í starfsendurhæfingu á vinnustað er
mikilvægt að samræma kröfur sem gerðar
eru til einstaklingsins í vinnunni, við getu
hans og finna leiðir til að aðlaga vinnuna
þannig að hún henti honum. Aðferðir
við að gera þetta geta meðal annars
falist í vinnugreiningu (job analysis) og
vinnumátun (job matching).
Vinnugreining getur bæði falist í hlut-
lægum mælingum og huglægum lýsingum
á starfi og starfsgetu. Vinnugreining krefst
þess að sá sem hana gerir greini og lýsi
í smáatriðum þeim kröfum, skyldum og
viðurkenningum sem krafist er í starfinu
auk þess að áætla hlutfallslegt vægi hvers
þáttar (Blackwell o.fl., 1992; Hursh,
1995). Í sambandi við endurkomu til
vinnu er tilgangur vinnugreiningar sá
að fá upplýsingar sem nýtast við að
samræma getu starfsmannsins við kröfur
starfsins til að tryggja að starfsmaðurinn
geti leyst verkefni sín án þess að auka
áhættu hans.
Vinnuaðlögun felur meðal annars í sér,
tímabundið eða til lengri tíma að:
Aðlaga vinnutíma, álag eða áreiti
hjá starfsmanni sem þjáist af
streitu.
Aðlaga umhverfi, svo sem rennu
fyrir hjólastól svo að starfsmaður