Ársrit um starfsendurhæfingu - 2011, Qupperneq 58

58 www.virk.is
A
TV
IN
N
U
LÍ
F
ATVINNULÍF
komist á vinnustöð sína.
Útvega starfsmanni hækkanlegt
skrifborð eða stól.
Stytta vinnutíma eða breyta
verkefnum.
Fá aðstoð hjá öðrum við að lyfta
eða ýta ef slíkt veldur erfiðleikum.
Auka vinnuálag smám saman
eftir því sem heilsa og þrek
starfsmannsins leyfir.
Önnur vinnutengd úrræði geta meðal
annars verið fólgin í vinnuþjálfun,
vinnuprófun, tengilið á vinnustað og
atvinnu með stuðningi. Það er mikilvægt
að inn í endurkomuferlið sé byggt stöðugt
endurmat til að fyrirbyggja vandamál
og tryggja eðlilega framför (NIDMAR,
2009).
Almennt má segja að skortur sé á
vinnutengdum úrræðum hér á landi
og einnig á atvinnurekendum sem eru
tilbúnir að taka einstaklinga með skerta
starfsgetu í vinnu annaðhvort tímabundið
eða til langframa. Lokamarkmiðið með
vinnutengdri starfsendurhæfingu er alltaf
að gera starfsmanninum kleift að vera
virkur á vinnumarkaði, sinna sínu starfi
og vera sjálfbjarga um eigin framfærslu.
Hvað hefur forspárgildi um
endurkomu til vinnu?
Du Bois og Donceel (2008) rannsökuðu
hvaða þættir hefðu forspárgildi um
endurkomu til vinnu hjá fólki sem var
frá vinnu vegna bakverkja. Niðurstaðan
var sú að líkur á að einstaklingurinn
kæmi ekki aftur til vinnu innan þriggja
mánaða frá upphafi veikindafjarvistar
tengdust spá hans sjálfs um endurkomu
til vinnu, verkjum hans og áhrifum þeirra
á daglega virkni.
Aðrar rannsóknir hafa sýnt að þróun
langvinnra verkja og örorku tengist meira
einstaklingnum sjálfum og sálrænum
þáttum vinnunnar en líkamlegum eða
klínískum þáttum (Boersma, 2005).
Trú einstaklinga á að vinnan orsaki t.d.
verki í mjóbaki og mat þeirra á að þeir
geti ekki farið aftur í vinnu hafa mikilvægt
forspárgildi um endurkomu þeirra til
vinnu (Waddell, 2001; Esbjornsson,
1986). Í rannsókn Anema o.fl. (2009)
var talið að vinnutengd úrræði og eðli
starfsins hefðu marktækt meiri áhrif á
líkur á endurkomu til vinnu en heilsa
einstaklingsins, læknismeðferð og
persónulegir eiginleikar.
Brouwer og félagar (2009) rannsökuðu
hvaða þættir hefðu forspárgildi um
endurkomu til vinnu eftir langvarandi
veikindafjarvist og var niðurstaðan sú
að viðhorf til vinnunnar, félagslegur
stuðningur í veikindafjarvist og mikill
þátttökuvilji höfðu marktæk áhrif á
styttri tíma til endurkomu í vinnu.
Höfundar benda á að þó að fyrirætlan
einstaklingsins hafi áhrif á hegðun hans
í sambandi við endurkomu til vinnu þá
sé ekki hægt að horfa fram hjá því að
hindranir í umhverfi hans og þættir í
umhverfinu, sem auðvelda endurkomu,
hafi líka áhrif.
Hjá fólki með geðræn vandamál var
kannað hvaða þættir hefðu forspárgildi
um endurkomu til vinnu. Helstu þættir
voru alvarleiki sjúkdómseinkenna,
tímalengd einkenna áður en einstakl-
ingurinn fór í veikindafjarvist og
tímalengd frá því að einstaklingurinn fór
í veikindafjarvist þar til hann leitaði sér
hjálpar. Því lengri sem þessi tími var, því
minni líkur voru á að viðkomandi færi
aftur í vinnu innan þriggja til sex mánaða
(Brouwers o.fl, 2009).
Fáir hafa kannað hvaða þættir í
starfsendurhæfingunni sjálfri hafa
áhrif á endurkomu til vinnu. Í
samanburðarrannsókn (Tschernetzki-
Neilson, 2007) á gögnum 13.428
einstaklinga í Kanada bentu niðurstöður
til þess að árangursríkara væri að gera
áætlun þar sem lögð er áhersla á árangur
frekar en ferli. Skoðað var hvaða áhrif
styttri tími, frá því að einstaklingur kom
fyrst í starfsendurhæfingu þar til hann fór
fyrst í heimsókn á vinnustaðinn, hafði.
Þegar tíminn var styttur úr 10 dögum í
5 til 7 daga skilaði það marktækt betri
árangri. Sama átti við um markvissari
notkun á ýmsum úrræðum, svo sem
þjónustu sálfræðinga þar sem tímum í
hópmeðferð var fjölgað á kostnað tíma
í einstaklingsmeðferð. Árangurstenging
greiðslna til úrræðaaðila skilaði einnig
marktækt betri árangri.
Ef áhersla var lögð á árangur frekar en ferli
og ef leitast var við að tengja einstaklinga
sem voru án ráðningarsambands strax
við þjónustu sem aðstoðaði þá við að
finna vinnu skilaði það marktækt betri
niðurstöðum. Hlutfall endurkomu til
vinnu fyrir og eftir breytingar fór úr
57,2% í 80,6% hjá þeim sem voru með
ráðningarsamband við upphaf ferlisins.
Þættir sem virtust hafa mikið forspárgildi
um endurkomu til vinnu voru; tími frá
fyrstu komu til ráðgjafa þar til einstaklingur
fór í fyrstu heimsókn á vinnustað, boð um
vinnuaðlögun af hálfu atvinnurekanda og
virk þátttaka einstaklingsins í áætlun um
endurkomu til vinnu. Aðrir þættir eins og
mat einstaklingsins á eigin skerðingu og
hindrunum gegn vinnu, mat á eigin heilsu
og verkjum höfðu einnig forspárgildi.
Lokaorð
Þrátt fyrir að flestir vilji frekar vinna en
að vera langtímum saman heima vegna
veikinda verður ýmislegt til þess að líkur
á endurkomu til vinnu eftir langvinn
veikindi eða slys minnka eftir því sem frá
líður. Ef atvinnurekendur nýta tækifærið
til að ná utan um fjarvistir vegna veikinda
og auðvelda starfsmönnum sínum
endurkomu til vinnu, þá er það fyrsta
skrefið til að breyta fjarvistaháttum
og viðhorfum. Veikindafjarvist þarf þá
ekki alltaf að vera fylgifiskur skertrar
starfsgetu.
Fjöldi einstaklinga á íslenskum vinnu-
markaði var um 185 þúsund manns
árið 2010 (Hagstofa Íslands, 2010).
Stofnun Starfsendurhæfingarsjóðs er
líklega eitt stærsta framfaraskref í
lýðheilsu á Íslandi á síðustu áratugum,
bæði vegna gríðarmikils lýðheilsuvanda
og samfélagslegs kostnaðar sem fylgir
skertri vinnugetu og örorku og vegna
þess hve stór áhættuhópurinn er. Á
vegum Starfsendurhæfingarsjóðs starfa
tugir ráðgjafa í starfsendurhæfingu í
samstarfi við stéttarfélög um allt land.
Þessir ráðgjafar hafa meðal annars það
hlutverk að aðstoða einstaklinga við að
komast aftur til vinnu í kjölfar veikinda
og slysa í samstarfi við atvinnurekendur,
heimilislækna, ýmsa úrræðaaðila og
annað heilbrigðisstarfsfólk.