Morgunblaðið - 10.10.2019, Blaðsíða 16

VIÐTAL
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
„Það er mikilvægt að muna að þó að
ákæruferlið til embættismissis byggi
á lagalegum grunni er ferlið á end-
anum rammpólitískt í eðli sínu,“
segir David Livingston, fræðimaður
frá bandarísku hugveitunni Atlantic
Council, en hann flutti í gær erindi á
vegum Amerísk-íslenska viðskipta-
ráðsins um stöðuna í bandarískum
stjórnmálum. Hann segir líklegustu
niðurstöðu þess rannsóknarferlis
sem fulltrúadeild Bandaríkjaþings
hóf nýlega gegn Trump vera þá að
fulltrúadeildin samþykki ákærur,
sem öldungadeildin muni hafna eftir
flokkslínum.
Livingston bendir á að Pelosi hafi
lengi verið treg til að hefja ákæru-
ferli á hendur Trump þrátt fyrir að
margir af samflokksmönnum hennar
hafi kallað eftir því um langa hríð.
Líklegast hafi það breytt stöðunni
verið að nú virðist sem öruggur
meirihluti sé í fulltrúadeildinni fyrir
ferlinu. „Hin hliðin er líklega sú til-
finning að ef Pelosi streittist á móti
vilja stórs hluta þingliðs síns væri
forysta hennar í hættu,“ segir
Livingston. „Þetta er eins og vatn
sem safnast saman fyrir aftan stíflu,
á endanum brestur hún og allt fer af
stað.“
Livingston segir að báðir flokkar
muni reyna að notfæra sér eða „víg-
væða“ ákæruferlið í ljósi þess að for-
setakosningar eru á næsta ári.
„Demókratar telja sig geta grætt á
ferlinu, sér í lagi ef rannsókn leiðir í
ljós eitthvert misferli sem fer illa of-
an í bandarískan almenning, og
repúblíkanar telja sig hafa ávinning
af ef almenningur fellst á að ákæru-
ferlið gegn Trump sé á einhvern hátt
ósanngjarnt.“ Hann bendir hins veg-
ar einnig á að kannanir bendi til þess
að Bandaríkjamenn séu skiptir í nán-
ast jafnstóra hópa hvað varðar af-
stöðuna til ákæruferlisins.
Livingston bendir hins vegar á að
vegna þess hversu pólitískt ferlið sé
séu þingmenn repúblíkana í öld-
ungadeildinni ólíklegir til þess að
snúast gegn Trump nema víst sé að
almenningsálitið í kjördæmum
þeirra sé með því að svipta Trump
embætti.
Flokkarnir að minnka
Um nokkurt skeið hefur virst sem
bilið milli flokkanna tveggja sé að
breikka, jafnvel svo mjög að það
verði ekki brúað. Livingston segir
það vera eina mikilvægustu spurn-
inguna hvert bandaríska stjórnkerf-
ið stefni þegar horft sé til lengri tíma
og hvað þessi aukna flokkaskipting
þýði fyrir þau mál þar sem Banda-
ríkin þurfa að taka sér forystuhlut-
verk, eins og loftslagsbreytingar eða
orkuskiptin.
„Það er freistandi að segja að
skipting samfélagsins sé búin að
ganga svo langt og að ekki verði snú-
ið til baka,“ segir Livingston og vísar
meðal annars í þá staðreynd að
bandarískir ljósvakamiðlar eru nú í
auknum mæli orðnir flokkspólitískir
í fréttaumfjöllun sinni. „Og það er
freistandi að álykta sem svo að nógu
mörg „norm“ hafi verið brotin og að
stjórnkerfið hafi ekki þá teygni sem
þurfi, þannig að það geti orðið á ný
líkt og var á eftirstríðsárunum,“
segir Livingston. „En ýmis gögn
benda til þess að við séum að horfa
allt of mikið á þessa auknu skiptingu,
að það séu í raun bara þeir Banda-
ríkjamenn sem taka virkan þátt í
stjórnmálum, þeir háværustu, sem
séu að fjarlægjast.“
Einn gallinn sé sá að það sé svo
auðvelt að festa hönd á þeim, því þeir
séu svo áberandi í umræðunni. „Og
því ályktum við að það endurspegli
samfélagið, en samkvæmt nýlegum
könnunum líta 42% Bandaríkja-
manna á sig sem utan flokka.“ Þeim
sem taki þátt í starfi flokkanna
tveggja hafi jafnframt fækkað jafnt
og þétt.
Þá bendir Livingston á að um 35%
Bandaríkjamanna, eða meir en þriðj-
ungur, líti á sig sem miðjumenn. „Og
það er heilbrigt merki sem fer í
gagnstæða átt og getur gefið færi til
þess að byggja upp á ný heilbrigðari
stjórnmálamenningu í Bandaríkj-
unum.“ Livingston segir að slík upp-
bygging þyrfti ekki að vera bundin á
klafa hinna hefðbundnu flokka, held-
ur gæti hverfst um afstöðu kjósenda
til sumra álitamála eins og til dæmis
loftslagsbreytinga, sem skera þvert
á flokkslínur.
Hægt að læra af Íslendingum
Orkumál eru ein helsta sérgrein
Livingstons. Hann segir Íslendinga
hafa gert nokkra hluti vel sem
Bandaríkjamenn geti lært af. „Eitt
af því var að íslensk stjórnvöld
treystu mjög á ýmsa lykiltækni sem
féll vel að loftslaginu og náttúruauð-
lindunum hérna, aðallega í vatnsafli
og jarðvarma.“ Þá hafi þau séð fyrir
aukna eftirspurn fyrir grænum og
áreiðanlegum orkugjöfum, sem
hægt var að nýta í vaxtargreinum
eins og til dæmis álbræðslu og
gagnaverum, þar sem Íslendingar
séu í fremstu röð.
„Þá skilst mér að hér hafi verið
mjög skynsamleg áætlanagerð varð-
andi innviði í raforkudreifingu, ekki
bara hvað varðar að tryggja nýja
orkugjafa heldur einnig að sjá fyrir
hvar mesta eftirspurnin verði, en það
þurfum við að gera betur í Banda-
ríkjunum.“ Livingston bætir við að
vestanhafs sé slík áætlanagerð oft í
höndum hinna einstöku ríkja, eða
jafnvel sett í hendur sveitarstjórna.
„Þannig að þótt við séum til dæmis
með einhverjar mestu vind-auðlindir
á landi í Miðvesturríkjunum, eða ein-
hverjar bestu aðstæður fyrir sólar-
orkuframleiðslu í Suður- eða Suð-
vesturríkjunum, er erfitt að færa
afrakstur þessara auðlinda þangað
sem eftirspurn er eftir orkunni.“
Hann segir eina ástæðuna vera þá
að það sé erfitt og flókið ferli að
leggja raforkustrengi sem nái þvert
yfir mörg lögsagnarumdæmi. Oft sé
fólk tregt til að hafa slíkt „í sínum
bakgarði“ og mjög auðvelt að leggja
lagalega steina í götu slíkra verk-
efna, alveg sama hversu brýn þau
eru.
Livingston segir að lokum að þessi
skortur á samræmdri orkustefnu
gæti vel komið niður á forystuhlut-
verki Bandaríkjanna í alþjóðamál-
um. Hann bendir á að Bandaríkin
hafi yfir miklum orkuauðlindum að
ráða, sérstaklega hvað varðar jarð-
efnaeldsneyti. Á seinni árum hafi til-
koma vökvabrots og olíu sem unnin
er úr leirsteini gert Bandaríkin að
útflytjanda á jarðgasi og nálægt því
að vera sjálfum sér nóg um olíufram-
leiðslu. „En góð staða Bandaríkj-
anna þar núna einangrar okkur ekki
frá hræringum í heiminum, eins og
árásin á olíustöðvar Sádi-Arabíu og
titringurinn í Bandaríkjunum vegna
hennar sýndi.“
Hættan er að mati Livingstons sú
að Bandaríkjamenn verði væru-
kærir, sem aftur muni leiða til þess
að þeir undirbúi sig síður fyrir þær
áskoranir í orkumálum sem koma
munu upp síðar á þessari öld. „Eins
og einn olíumálaráðherra Sáda sagði
eitt sinn tók steinöldin ekki enda
vegna skorts á steinum og olíuöldin
mun enda löngu áður en olían mun
þverra. Margar ástæður eru því fyrir
Bandaríkjamenn að sitja ekki á sér,
heldur fjárfesta í þeim orkugjöfum
sem munu ráða framtíðinni.“
Ákæruferlið er pólitískt í eðli sínu
 David Livingston flutti erindi á vegum Amerísk-íslenska viðskiptaráðsins  Líklegt að ákæruferlið
gegn Trump muni falla eftir flokkslínum  Sífellt fleiri Bandaríkjamenn standa utan flokkanna
Morgunblaðið/Hari
Bandaríkin Gerður var góður rómur að erindi Davids Livingston í gær.
16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 2019
Styrkir úr Lýðheilsusjóði 2020
Lýðheilsusjóður óskar eftir umsóknum um styrki úr sjóðnum til
heilsueflingar og forvarna.
Áhersla er lögð á eftirfarandi:
 Aðgerðir sem miða að því að efla geðheilsu.
 Verkefni sem tengjast geðrækt barna.
 Heilsuefling eldra fólks.
 Nýsköpun í heilsueflingu.
 Rafrettunotkun ungmenna.
 Aðgerðir sem miða að heilbrigðu mataræði, svefni og hreyfingu.
 Áfengis-, vímu- og tóbaksvarnir.
 Verkefni sem tengjast kynheilbrigði.
 Verkefni sem beinast að minnihlutahópum til að stuðla að jöfnuði til heilsu,
eða verkefni sem eru til þess fallin að stuðla að auknu jafnrétti kynjanna í
tengslum við heilsu
Við úthlutun verður tekið mið af eftirfarandi stefnum:
 Lýðheilsustefnu og aðgerðum sem stuðla að heilsueflandi samfélagi.
 Stefnu í áfengis- og vímuvörnum til 2020.
 Stefnu og aðgerðaráætlun í geðheilbrigðismálum til 2020.
Verkefni sem uppfylla eftirtalin skilyrði hafa forgang:
 Sem unnin eru í víðtæku samstarfi hagsmunaaðila.
 Eru með eigin fjármögnun eða aðra fjármögnun.
Verkefnin eiga að byggja á faglegum grunni og hafa raunhæf og skýr markmið. Gera
þarf grein fyrir því hvernig árangur verkefnis verður metinn og skal skila
framvinduskýrslu að verkefni loknu.
Opnað verður fyrir umsóknir þann 7. október en frestur til að sækja um rennur út
þann 4. nóvember 2019. Sótt er um á vefsvæði Lýðheilsusjóðs
http://lydheilsusjodur.sidan.is/pages/
Nánari upplýsingar í síma 510 1900 eða á vef embættis landlæknis.
Einungis er tekið á móti rafrænum umsóknum í gegnum vefsvæði sjóðsins.
Embætti landlæknis – Rauðarárstígur 10 - 105 Reykjavík - Sími 510 1900 - lydheilsusjodur@landlaeknir.is - www.landlaeknir.is
Albert Jónsson, fyrrverandi sendi-
herra, flutti einnig erindi á hádegis-
verðarfundi Amerísk-íslenska við-
skiptaráðsins í gær. Fór Albert þar
yfir stöðuna í alþjóðamálum eins og
hún sneri að samskiptum Íslands og
Bandaríkjanna. Sagði Albert það
meðal annars sitt mat að Donald
Trump Bandaríkjaforseti ætti raun-
hæfan möguleika á endurkjöri, svo
lengi sem efnahagur Bandaríkjanna
héldist góður og hann sjálfur héldi
áfram að höfða til kjarnans síns með
því að vera óvenjulegur stjórnmála-
maður.
Albert benti á að í mörg ár hefðu
öryggishagsmunir Íslands legið sam-
hliða öryggishagsmunum Bandaríkj-
anna, en að eftir fall Sovétríkjanna
hefði ógnin af átökum á Atlantshafi
svo gott sem horfið. Sagði Albert það
mjög ólíklegt að styrjöld brytist út á
milli Rússlands og Atlantshafs-
bandalagsins en það væri ljóst að
stefna Bandaríkjanna ef það yrði
væri að þrýsta á hánorðrið, verja
Noreg og sækja
gegn þeim kafbát-
um Rússa sem
bera kjarnorku-
vopn.
Albert vakti at-
hygli á því að auk-
inn áhugi Banda-
ríkjamanna hér á
landi virtist eink-
um beinast gegn
Kínverjum.
Nefndi hann í því samhengi að tveir
háttsettir bandarískir embættis-
menn, Mike Pompeo utanríkisráð-
herra og Mike Pence varaforseti,
hefðu heimsótt landið á árinu, sem
væri fáheyrt, og bætti við að báðir
hefðu með sínum hætti beint spjótum
sínum að Kínverjum, en hvorugur
nefndi Rússa.
Þá væri ljóst að á næstu áratugum
gæti þungamiðja alþjóðastjórnmála
færst aftur norður á bóginn, og því
þyrftu Íslendingar að fylgjast grannt
með áhuga stórveldanna þar.
Aukinn áhugi
Bandaríkjanna
Albert
Jónsson