Morgunblaðið - 10.10.2019, Blaðsíða 74

74 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 2019
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Ég lít á þessa bók sem fjölskyldu-
bók, enda er hún aðgengileg fyrir
alla, gefur gott yfirlit yfir ævi Kjar-
vals og list auk þess sem myndirnar
leika stórt hlutverk. Við höfum hér-
lendis lítið séð af þessu bókmennta-
formi, þ.e. ævisögur fyrir krakka, en
þetta er hratt vaxandi form erlend-
is,“ segir Margrét Tryggvadóttir,
höfundur bókarinnar Kjarval: Mál-
arinn sem fór sínar eigin leiðir. Eins
og segir á bókarkápu er hún skrifuð
fyrir börn og unglinga, en hentar
ekki síður eldri lesendum sem vilja
vita meira um Jóhannes S. Kjarval
og íslenska myndlist.
Verkin fá að njóta sín
Talandi um myndefnið þá vekur
það strax athygli þegar bókin er
handfjötluð hversu hátt myndunum
er gert undir höfði og hönnun
bókarinnar falleg. Sástu strax fyrir
þegar þú hófst handa við að skrifa
bókina hvernig þú vildir hafa hana
sjónrænt?
„Já, ég gerði það. Þetta er sama
snið og Íslandsbók barnanna eftir
okkur Lindu Ólafsdóttur sem kom
út fyrir þremur árum. Mér fannst
mikilvægt að hafa bókina í stóru
broti til þess að myndefnið nyti sín
sem best. Ég óskaði sérstaklega eft-
ir því að vinna með Alexöndru Buhl
sem hannaði bókina. Ég kom með
ákveðnar hugmyndir sem hún
kjarnaði ótrúlega vel. Mig langaði að
bókin væri lífleg og langaði til að
nota þessa persónulegu muni sem
ég vissi að væru til og birtast á
myndum víðs vegar um bókina,“
segir Margrét og vísar þar til muna
sem Kolbrún Kjarval, barnabarn
listamannsins, hélt til haga og kom á
Minjasafn Austurlands þar sem er
Kjarvalsstofa. „Mig langaði líka að
verkin fengju að njóta sín, enda eru
þau aðalatriðið, og þess vegna eru
þau alltaf afmörkuð eða á sér
síðum.“
Hvar leitaðir þú fanga í nálgun
þinni á efnið og skrifin?
„Ég fór ekki í neinar frumheim-
ildir eða lagðist í frumrannsóknir á
honum, enda búið að vinna þá vinnu.
Það hafa verið skrifaðar margar frá-
bærar bækur um Kjarval í gegnum
tíðina og ég las þær og einnig viðtöl
sem við hann hafa birst. Bókin mín
byggist því á öðrum ritum.“
Hvað fannst þér mikilvægt að
draga fram um ævi og list Kjarvals
og kynna þínum lesendum?
„Mitt meginhlutverk er að mat-
reiða efniviðinn ofan í börn og ungt
fólk þannig að þetta verði spenn-
andi, aðgengilegt og skemmtilegt.
Það hefði verið mjög auðvelt að búa
til bók um Kjarval um goðsöguna
um þennan sprellikarl og leikrit sem
hann setti sjálfur svolítið á svið. Mig
langaði ekki að gera það. Mig lang-
aði að setja fókusinn á það hvernig
fátækur drengur sem býr eiginlega í
myndlausum heimi fær þá flugu í
höfuðið að verða listamaður og nær
að uppfylla sköpunarþrá sína sam-
tímis því sem hann stuðlar að því að
landið verði menningarland. Í gegn-
um það sem ég hef lesið upplifi ég
hann sem mann sem var ekki alltaf
mjög hamingjusamur og þess vegna
fannst mér mikilvægt að birta ekki
af honum einhverja trúðsmynd,“
segir Margrét.
Frumkvöðull í náttúruvernd
Hvað er það við Kjarval og list
hans sem gerir það að verkum að
hann lifir svona sterkt með þjóðinni?
„Það er ansi margt. Sem málari
og listamaður var hann algjörlega
magnaður. Samtímis því var hann
svo mikill frumkvöðull sem birti
okkur landið okkar með alveg nýjum
hætti og breytti sýn okkar á
íslenska náttúru. Mér finnst líka
mikilvægt að halda því til haga að
hann var frumkvöðull í náttúru-
vernd og mikill náttúruverndar-
sinni.“
Það vakti athygli mína að þú til-
einkar foreldrum þínum, Elínbjörtu
Jónsdóttur og Tryggva Páli Frið-
rikssyni, bókina með þeim orðum að
þau hafi farið með þig á mun fleiri
myndlistarsýningar en þér sjálfri
þótti hæfilegt þegar þú varst lítil
stelpa. Hversu mikilvægt finnst þér
að kynna listir fyrir börn?
„Foreldrar mínir eru forfallið
myndlistaráhugafólk. Þau hafa rekið
listagallerí í yfir 20 ár, en löngu fyrir
þann tíma fóru þau á allar mynd-
listarsýningar og drógu okkur börn-
in með. Okkur fannst þetta mis-
skemmtilegt. Söfn eru orðin miklu
barnvænlegri í dag en þau voru fyrir
40 árum,“ segir Margrét og bendir
sem dæmi á að yfirstandandi sýn-
ingar Listasafns Reykjavíkur séu
allar mjög áhugaverðar fyrir börn.
„Mér finnst gríðarlega mikilvægt
að halda menningu, hvort heldur
það er myndlist, bókmenntir, tónlist,
leiklist eða annað, að börnum. Það
er stór og mikilvæg jöfnunaraðgerð
að tryggja öllum börnum aðgengi að
menningu, helst í gegnum skóla-
kerfið, því þar getum við náð til allra
barna.“
Ekki minni vinna
Ertu farin að leggja drög að
næstu bók?
„Já, við Linda Ólafsdóttir sem
skrifuðum Íslandsbók barnanna er-
um núna að skrifa bók sem heitir
Reykjavík barnanna og er væntan-
leg á næsta ári. Þetta er mjög
spennandi verkefni sem unnið er í
sama anda og Íslandsbók barnanna,
þar sem við fléttum saman ýmsum
sögulegum staðreyndum.“
Er ekki ákveðin áskorun að tak-
marka textann í skrifum sínum fyrir
börn samtímis því sem lesefnið þarf
að vera upplýsandi?
„Við vinnslu bókanna skrifa ég
alltaf alltof mikið, því mér finnst ég
ekki ná utan um efnið nema skrifa
mig í gegnum það. Svo taka við
skærin og ruslatunnan þegar ég
byrja að skera niður. Það hljómar
mjög einfalt að skrifa fræðilegt efni
fyrir krakka, en maður þarf ekki að
vita minna heldur aðeins taka allan
fróðleikinn og þjappa honum á sama
tíma og dýptin þarf að vera til
staðar. Þó textinn verði styttri er
þetta ekki endilega minni vinna.“
Prófar þú texta þína á vinnslustigi
á börnum sem þú þekkir til að sjá
hvort og hvernig hann virki?
„Já, ég bæði les upphátt fyrir þau
og sýni þeim textann. Stundum þeg-
ar ég er að vinna efnið segi ég
krökkum frá og þá finn ég oft tóninn
sem ég þarf að nota í skrifunum.“
Áttu von á því að nýja bókin um
Kjarval verði þýdd, t.d. á ensku?
„Það hefur verið spurt um það
síðustu daga, en það er ekki á mínu
valdi. Íslandsbók barnanna var gefin
út á ensku og hefur gengið mjög vel.
Það væri mjög gaman ef bókin um
Kjarval kæmi út á öðrum málum.“
Morgunblaðið/Eggert
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Algjörlega magnaður listamaður
 Margrét Tryggvadóttir er höfundur bókarinnar Kjarval: Málarinn sem fór sínar eigin leiðir
 Hún segir það meginhlutverk sitt að gera efniviðinn spennandi, aðgengilegan og skemmtilegan
Listamaðurinn Jóhannes S. Kjarval í vinnustofu sinni við Sigtún 7.
Fluga„Mig langaði
að setja fókusinn á
það hvernig fátækur
drengur sem býr
eiginlega í mynd-
lausum heimi fær þá
flugu í höfuðið að
verða listamaður,“
segir Margrét
Tryggvadóttir.