Morgunblaðið - 10.10.2019, Blaðsíða 32

32 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 2019
Er vinnustaðurinn
þinn tilbúinn?
Vinnudagur félagsmanna VR
styttist um 9 mínútur 1. janúar 2020
verið stunduð sjósókn ásamt hefð-
bundnum búskap. Nálægð við góð
fiskimið gerði íbúum hverfisins
kleift að búa þétt, með lítinn bú-
stofn eða jafnvel í þurrabúðum.
„Þrátt fyrir að Þórkötlustaðahverfi
hafi verið þéttbýlt um aldir hefur
hverfið engu að síður mörg ein-
kenni dreifbýlis miðað við núver-
andi skilgreiningar. Það er þessi
þversögn sem markar svipmót
hverfisins meira en nokkuð annað,“
segir í greinargerðinni. Fólki fjölg-
aði mjög undir lok nítjándu aldar
og undir miðbik þeirrar tuttugustu
voru þar um 200 íbúar.
Aukin umsvif í Járngerðarstaða-
hverfi ásamt nýjum hafnarmann-
virkjum í Hópinu voru þá farin að
hafa áhrif á þróunina í Þórkötlu-
staðahverfi undir miðja 20. öld.
Þungamiðja athafnalífsins og
vaxtarbroddur fluttust til.
Til að bregðast við því stofnuðu
íbúar hverfisins Hraðfrystihúsið
Þórkötlu og skóli var stofnaður. Þá
var rekin verslun í hverfinu um
tíma.
Það dugði ekki til og fólki fækk-
aði. Það varð til þess að nokkur
íbúðarhús voru flutt yfir í Járn-
gerðarstaðahverfi og einhver til við-
bótar rifin. Meðal húsanna sem
voru flutt á milli hverfa var æsku-
heimili Guðbergs Bergssonar rit-
höfundar.
Nú er föst búseta í 11 húsum og
30 einstaklingar skráðir með fasta
búsetu. Á svæðinu eru skráð 56
standandi hús, þar af 22 íbúðarhús,
einn sumarbústaður og tvö iðn-
aðarhús og síðan 31 kofi. Síðast-
nefndu húsin hafa verið notuð sem
skepnuhús, skemmur og hjallar.
Margbreytileiki einkennandi
Svipmót Þórkötlustaðahverfis
mótast að miklu leyti af því þéttbýli
sem þar hefur verið um aldir. Menn
leituðust við að afmarka lóðarmörk
sín með hleðslu garða um túnskika
og kálgarða. Garðarnir eru eitt af
því sem gefur svæðinu afgerandi
svipmót þótt einhverjir hafi horfið í
umróti síðustu áratuga.
Vakin er athygli á því í skýrsl-
unni að húsagerð í hverfinu er fjöl-
breytt og margbreytileikinn ein-
kenni byggðina öðru fremur. Þrátt
fyrir þéttbýlið breyttist Þórkötlu-
staðahverfi aldrei í hefðbundið þorp
og ber enn talsverð einkenni dreif-
býlis. Dæmi um það eru stórar lóðir
og kofabyggingar við flest húsin.
Ekki eru mörg hús talin hafa
mikið varðveislugildi ein og sér en
saman gegna þau mikilvægu hlut-
verki fyrir heildarsvipmót hverfis-
ins og teljast mikilvæg í því sam-
hengi. Kofarnir skapi hverfinu
sérstöðu á sama hátt.
Skýrsluhöfundar meta það svo að
menningarsögulegt gildi hverfisins
vegi þyngst. Þar á eftir kemur um-
hverfisgildi þegar horft er á
heildarbrag hverfisins og samspil
þess við umhverfið.
Þéttbýli með einkenni dreifbýlis
 Lagt er til að Þórkötlustaðahverfi í Grindavík verði verndarsvæði í byggð  Þrátt fyrir mikið
þéttbýli fyrr á árum breyttist hverfið aldrei í hefðbundið þorp  Hefur menningarsögulegt gildi
Morgunblaðið/Eggert
Garðar Hlaðnir garðar úr hraungrjóti eru eitt af einkennum Þórkötlustaðahverfis. Þá á að vernda og helst laga.
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Bæjarstjórn Grindavíkur hefur
samþykkt að leggja til við forsætis-
ráðuneytið að Þórkötlustaðahverfi
verði verndarsvæði í byggð. Mark-
miðið er að stuðla að verndun sögu-
legrar byggðar.
Þórkötlustaðahverfi er eitt af
þremur svokölluðum hverfum í
Grindavík en þau mynduðust í
kringum útræði. Hin eru Járn-
gerðarstaðahverfi, þar sem megin-
byggðin í Grindavík er nú, og
Staðarhverfi. Þórkötlustaðahverfi
er austasta svæðið í þéttbýli
Grindavíkur og er verndarsvæðið
um 50 hektarar að stærð.
Unnið hefur verið að undirbún-
ingi tillögu um verndarsvæði í rúm
tvö ár. Það var gert með húsakönn-
un og fornleifaskráningu og gerð
skýrslu þar sem tillaga er gerð um
verndun. Haldnir voru tveir íbúa-
fundir. Tillagan er tilbúin ásamt
greinargerð og hefur verið sam-
þykkt í bæjarstjórn.
Miðjan færðist með hafnargerð
Í greinargerð kemur fram að lík-
legt er talið að Þórkötlustaðir séu
meðal elstu jarða í Grindavíkur-
hreppi hinum forna. Talið er að
kjarni Þórkötlustaða hafi frá upp-
hafi verið á svipuðum stað og Þór-
kötlustaðabæirnir standa enn á.
Svæðið hafi verið þéttbýlt á ís-
lenskan mælikvarða og þar hafi