Morgunblaðið - 10.10.2019, Blaðsíða 37

og nánast útilokað fyrir fólk komið á
miðjan aldur að fá vinnu.
Khetam er eins og áður sagði frá
Aleppo og þurfti eins og flestir
borgarbúar að yfirgefa heimili sitt
þegar barist var um borgina. Hún er
menntuð á heilbrigðissviði og eftir að
stríðið hófst starfaði hún sem sjálf-
boðaliði í læknamiðstöð. Á þessum
tíma voru nánast allir læknar farnir
frá borginni.
Þegar dóttir hennar var fimm ára
missti hún hluta af annarri hendinni í
árás stjórnarhersins. Khetam segir
að þar sem enginn læknir var til stað-
ar þurfti hún að búa um sárið sjálf.
„Hún missti einn fingur og ég bjó um
sárið og annaðist það. Mér tókst að
bjarga hinum fjórum fingrunum en
hún missti mikið blóð og lófinn er
laskaður,“ segir Khetam.
Khetam og fjölskylda var á ver-
gangi víða í Aleppo og eftir að vopna-
hlé komst á fengu þau að yfirgefa
borgina með rútum skömmu fyrir
árslok 2016. Þaðan fóru þau til
bæjarins Herbel í norðurhluta
Aleppo-héraðs og svo í úthverfi Idlib-
borgar. Að sögn Khetam fékk hún að
fara ásamt dóttur sinni á sjúkrahús í
Tyrklandi þar sem dóttir hennar
komst í aðgerð. Eiginmaður hennar
fékk ásamt öðrum dætrum þeirra að
fara yfir landamærin hálfu ári síðar.
„Þegar við komum hingað var ekkert
hægt að gera frekar við lófann á
henni og fingurinn. Okkur var tjáð að
við yrðum að bíða eftir því að hún
kæmist til erlends sérfræðings sem
gæti gert betur. Að geta ekki að-
stoðað dóttur mína nístir hjarta
mitt,“ segir Khetam en hluti fjöl-
skyldu hennar býr enn í Aleppo og
aðrir í Idlib.
„Mamma mín er enn í Sýrlandi og
ég hef ekki hitt hana í fjögur ár. Idlib
er hryllingur og við getum ekki talað
um ástandið þar því það er of skelfi-
legt til að það sé hægt. Við treystum
okkur ekki til þess. Enginn möguleiki
að komast úr því helvíti og mamma
mín er orðin gömul og treystir sér
ekki í erfitt og hættulegt ferðalag.
Þeir íbúar Idlib sem vilja komast yfir
landamærin til Tyrklands þurfa að
greiða smyglurum háar fjárhæðir
fyrir og það á enginn pening lengur.
Allt fé er gengið til þurrðar. Það er
engin lögleg leið út úr helvíti aðeins
með aðstoð smyglara sem hagnast á
hörmungum okkar Sýrlendinga.
Ástandið er enn mjög slæmt í
Aleppo og þrátt fyrir að búið sé að
opna einhverja skóla eru þeir sára-
fáir og búa við þröngan kost.
Heilbrigðisþjónusta er nánast engin
og rafmagn af skornum skammti.
Fólk sveltur ekki lengur í borginni
líkt og var þegar umsátrið stóð yfir
en enga vinnu er að fá í Idlib og
Aleppo,“ segir Khetam.
Þær segja báðar að lífið sé erfitt
þrátt fyrir að vera komnar frá Sýr-
landi. Þær berjast í bökkum og fyrsta
árið hafi verið erfiðast. Þegar þú ert
á flótta ferðu yfirleitt án alls. Við átt-
um ekki neitt og það tók tíma að
komast inn í kerfið, segja þær.
Morgunblaðið/Gúna
Sýrland Hind Hammde er frá Homs og Khetam Alhamami er frá Aleppo.
Þær kynntust yfir tebolla í SADA-miðstöðinni í Gaziantep í Tyrklandi.
37
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 2019
Seda Dolaner hefur stýrt SADA Center undanfarin
tvö ár en áður starfaði hún hjá Flóttamannamiðstöð
Sameinuðu þjóðanna. Seda segir að þegar henni
bauðst þetta starf hafi hún ákveðið að breyta til. Hún
sjái ekki eftir því enda sé unnið ótrúlegt starf innan
miðstöðvarinnar. Þar skipti öllu máli hvað allt starfs-
fólkið er ákveðið í að gera allt sem í þess valdi stend-
ur til þess að bæta líf þeirra kvenna sem þangað
koma. „Eins áhugi og vilji þeirra sem reka miðstöðina.
Þetta hefur allt áhrif. Ég lít ekki á þetta sem vinnu
heldur er ég þarna af áhuga og það sama á við um
fólkið sem starfar með mér. Allt frá upphafi hefur
þetta verið svona. Hvergi annars staðar í Tyrklandi er
konum boðin slík þjónusta. Það besta við starfið mitt
er að sjá þessar konur blómstra. Eitthvað sem ekki er
sjálfgefið en þegar konum eru gefin réttindi og vald
geta þær allt,“ segir Seda. Alls starfa 32 hjá miðstöð-
inni, allt konur fyrir utan bílstjóra og hluta af örygg-
isgæslunni. Enda á SADA að vera griðastaður kvenna,
segir Seda.
Miðstöðin er opnuð klukkan 9 á morgnana og er op-
in til 17.30. Að sögn Sedu byrja konur yfirleitt að
safnast saman fyrir utan á milli kl. 5 og 6 á morgnana
til þess að komast að í fyrsta viðtal. Því myndast oft
löng biðröð á fyrstu hæð miðstöðvarinnar og eru um
400 konur í þjónustu hjá SADA á sama tíma. Á nám-
skeiðum og í viðtölum. Flestar þeirra eru ungar því
námskeiðin byggjast á því að veita þeim stuðning við
að komast út á vinnumarkaðinn.
„Vegna ástandsins á vinnumarkaði verðum við því
miður að setja aldurshámark á þau námskeið. Aftur á
móti geta allar konur komið til okkar í ókeypis ráð-
gjöf, bæði hjá sálfræðingum, félagsráðgjöfum og lög-
fræðingi og eins í tyrkneskunám,“ segir Seda.
Að hennar sögn er mjög algengt að konur lokist
inni á heimilinu, ekki síst flóttakonur og þess vegna
heimsæki starfsmenn SADA þær og kynni miðstöðina
fyrir þeim og að hún sé öruggur staður fyrir þær. Þar
hafa þær aðgang að sálgæslu og úrvinnslu úr áfalla-
streituröskun. „Þegar þær koma í fyrsta skipti er oft
eins og þær séu að brjótast út úr búri. Þær hitta aðrar
konur sem tala sama tungumál, eða líkt tungumál og
þær, læra tyrknesku og eiga í samskiptum við tyrk-
neskar kynsystur sínar sem er gríðarlega mikilvægt
til þess að tengja hópa saman. Það verður til samstaða
og stuðningur sem þær kannski vissu ekki að væri til
þar sem þær voru einar heima og töldu að þeirra
vandi væri einstakur. Sem hann er alls ekki. Að hitta
aðrar öflugar konur sem eru komnar í vinnu og reyna
að hafa áhrif skiptir gríðarlega miklu máli. Þær hugsa
með sér; bíddu, af hverju ekki ég? Þess vegna er svo
stórkostlegt að sjá breytingarnar sem verða á
konum,“ segir Seda.
Innan raða hópsins Konur framtíðarinnar er mikið
rætt um barnahjónabönd. „Þarna eru konur að tala
saman sem þekkja aðstæður hver annarrar, koma úr
sama umhverfi og vita hvaða áhrif þetta hefur á fram-
tíð ungra stúlkna. Ein úr þessum hópi kvenna kom til
að mynda fyrst til okkar á námskeið og þar kom fram
að hún ætti 16 ára gamla dóttur sem gengi í hjóna-
band fljótlega. Við ræddum þetta fram og til baka við
hana. Hvaða hörmulegu afleiðingar þetta gæti haft á
dóttur hennar, ekki bara andlega heldur einnig heilsu-
farslega. Hún hlustaði á okkur en sannfærðist ekki.
Þá fengum við konur úr framtíðarhópnum til að sækja
hana heim. Konur sem höfðu skilning á stöðu hennar
en um leið höfðu þær sjálfar verið gefnar í hjónaband
á barnsaldri. Eftir þessa heimsókn fór hún að koma á
hverjum föstudegi á fundi hópsins hjá okkur og er
núna orðin ein þeirra sem stýra starfi hópsins,“ segir
Seda en vart þarf að taka fram að dóttir konunnar
gekk ekki í hjónaband 16 ára eins og til stóð.
Seda segir að margar kvennanna átti sig á því að
þær eiga leið út úr ömurlegum aðstæðum þegar þær
fara að sækja miðstöðina. Til að mynda konur sem eru
beittar heimilisofbeldi. Mikilvægt er að veita þessum
konum allan mögulegan stuðning. „Frá upphafi hefur
það verið eitt það erfiðasta að sannfæra konur um
þann rétt sem þær eiga. Eitthvað sem við ræðum allt-
af á öllum fundum. Oft verða þær fyrir áfalli á fyrstu
fundunum þar sem þær hafa ekki hugmynd um rétt-
indi sín. Að sjá konur styrkjast á þann hátt sem við
sjáum hér í SADA-miðstöðinni fyllir okkur gleði og
hamingju og sýnir að starf okkar skilar góðum ár-
angri. Því miður eru margar konur sem aldrei koma
til okkar þar sem þær búa við þannig aðstæður að þær
komast ekki. Vonandi eigum við eftir að ná til sem
flestra þeirra í framtíðinni,“ segir Seda Dolaner.
„Það besta við starfið er
að sjá konurnar blómstra“
 SADA-kvennamiðstöðin hefur sérstöðu í Tyrklandi
Morgunblaðið/Gúna
Samstaða Íris Björg Kristjánsdóttir og Seda Doloner hafa
starfað saman að uppbyggingu SADA-miðstöðvarinnar.
langan vinnudag til þess að aðstoða
við framfærslu fjölskyldunnar.
Ela segir að hjá SADA-miðstöð-
inni sé reynt að upplýsa og koma í
veg fyrir að brotið sé á konum og
börnum á vinnumarkaði. Ekki er
óalgengt að þeim sé gert að vinna
10-12 tíma á dag alla daga vikunnar
fyrir smánarlaun. Konur fá oft 50
lírur á dag og börn ekki nema 20
lírur fyrir dagsverkið. Það svarar til
þess að konurnar fái eitt þúsund
krónur í laun fyrir 10-12 tíma
vinnudag og börn 420 krónur.
Flestar kvennanna eru frá Sýr-
landi og þeim fer fjölgandi sem
koma hingað og þurfa mikla aðstoð,
segir Ezgt. „Oft svipuð vandamál
sem þær glíma við og hafa oft upp-
lifað skelfilega hluti. Ekki bætir úr
skák þegar þær hafa orðið fyrir
kynbundnu ofbeldi en því miður
gerist það oft á flóttanum, bæði í
heimalandinu og þegar komið er
hingað til Tyrklands. Sálrænn
stuðningur er því gríðarlega mikil-
vægur og oft eru þær ekki reiðu-
búnar til þess að fá slíka aðstoð fyrr
en eftir að nokkurn tíma. Þegar
þær fara að treysta okkur,“ segir
Ezgt Turgot, félagsráðgjafi hjá
SADA-miðstöðinni í Gaziantep.
Morgunblaðið/Gúna
Valdefling Ezgt Turgot og Ela Yigit segja starfið oft taka á en á sama tíma
sé gefandi að sjá konurnar styrkjast og eflast eftir því sem á líður.
 Næsta fimmtudag verður fjallað
um starfsemi Al Farah-miðstöðvar-
innar og rætt við sýrlensk börn
sem þar fá margvíslega aðstoð.