Morgunblaðið - 10.10.2019, Blaðsíða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 2019
Eikjuvogur 29 - 104 Rvk.
s: 781-5100
Opið: Mán-fim: 12-18
fös: 12-16
ÍTÖLSK
HÖNNUN
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
Ég get ekki sagt að ég sémjög handgenginn kind-um en mér finnst gamanað sögum af þeim. Ég
kynntist kindum vel í minni bernsku
því foreldrar mínir voru með sauð-
fjárbúskap í Kaldaðarnesi í Flóa, þar
sem ég ólst upp. Kindur voru því
hluti af hversdagslífi mínu en ég
hafði litla hæfileika sem fjárbóndi.
Mér hélst mjög illa á þeim kindum
sem ég átti sem krakki, ég var ein-
staklega óheppinn með mína fjár-
eign. Systur mínar þekktu allar kind-
ur á bænum en ég hafði ekki roð við
þeim, mínar þurftu að vera flekkóttar
ef ég átti að geta þekkt þær á færi,“
segir Aðalsteinn Eyþórsson, annar
höfunda bókarinnar Kindasögur,
sem nýlega kom út hjá bókaútgáf-
unni Sæmundi á Selfossi.
„Að segja sögur af kindum er
alveg sérstök grein í sagna-
skemmtun. Fólk þekkir líka sögur
af hestum og tófum en okkur lang-
aði til að hefja þessa grein sagna-
skemmtunar til vegs og virðingar og
koma með nýja persónulega hlið.
Við erum ekki að segja sögur af
sauðfé sem mælt er í fjölda eða kíló-
um af kjöti heldur af kindum með
sterkan persónuleika, en þær geta
verið skapharðar eða blíðar, rétt
eins og fólk,“ segir Aðalsteinn og
bætir við að margt í bókinni sé
vissulega ekki nýmæli en vert sé að
rifja upp og minna fólk á gáfur
kinda, klókindi og útsjónarsemi.
„Endurútgáfa á bókinni For-
ystufé, sem Guðjón átti þátt að,
gekk miklu betur en nokkurn óraði
fyrir og þá sáum við að þarna var
meiri áhugi en við höfðum áttað
okkur á. Við ákváðum því að safna
saman þessum sögum, en fáir
þekkja nú orðið kindur persónulega
og á stórum svæðum landsins sjást
varla kindur á sumrin. Fyrir vikið
verða þessar sögur forvitnilegar.
Kindur eru orðnar framandi verur.“
Flekka var jökulfari
Brennandi heimþrá er eitt af því
sem getur gert kindur óstöðvandi og
í bókinni segir af nokkrum frægum
flökkukindum. „Það er stórmerkilegt
hversu miklar hindranir, stórfljót,
jökla og varnargirðingar kind kemst
yfir ef hún er ákveðin. Það er ótrúleg
yfirferð sem þessi lágfætta og skref-
stutta skepna sauðkindin getur skil-
að og hún getur verið óskaplega
fylgin sér. Þær leggja mikið á sig.
Flekka frá Eyvindarmúla í Fljótshlíð
er dæmi um slíka kind, en hún kom
fram að hausti í Austur-Húnavatns-
sýlu. Það er mikil vegalengd og tálm-
uð fyrir kind að fara þannig þvert yf-
ir landið, enda var Flekka með
klaufarnar gengnar upp í kviku
þegar hún fannst. Hún var talin
jöklafari eftir þessa frægðarför,
sennilega fór hún yfir Hofsjökul.“
Aðalsteinn og Guðjón leituðu
ekki aðeins heimilda í bókum og
skjölum, heldur spjölluðu þeir líka
við fjölda fólks og fóru m.a. í sér-
stakan leiðangur vestur í Tálknafjörð
til að fræðast um villiféð í fjallinu
Tálkna. „Villiféð í Tálkna er talið
hafa verið þar frá því um 1960 þegar
Kristján bóndi á Lambeyri lét fé sitt
ganga úti. Kindur Kristjáns voru af
gömlum vestfirskum stofni, háfættar
og stórbeinóttar en ekki holdmiklar,
sem hefur komið sér vel í brattlend-
inu. Að öllum líkindum er enn villifé í
Tálkna. Það er talað um að síðastlið-
inn vetur hafi líklega verið tíu villtar
kindur í fjallinu. Ef ekki verður smal-
að núna í haust þá fjölgar því hratt.
Tálkni er manndrápsfjall, alveg þver-
hnípt og ekki auðvelt að smala þar.
Villt fé hegðar sér allt öðruvísi en
þær kindur sem eru húsvanar og það
þarf að vera harðgert og nægjusamt
til að komast af, en þetta eru einmitt
eiginleikar sem bændur sóttust eftir
fyrir 120 árum þegar beitarbúskapur
var og hét,“ segir Aðalsteinn og bæt-
ir við að einnig hafi verið villifé í
Núpsstaðaskógum í Vestur-
Skaftafellssýslu. „Það fé var hvorki
markað né rúið og kom aldrei á hús
en það var nytjað af bændum á
Núpsstað, rétt eins og önnur hlunn-
indi. Villiféð var þarna fram undir
1900, en það féll að mestu í harðind-
unum um 1880.“
Þekkti hvert mark í sex
sýslum
Kindur eru ekki eina viðfangs-
efni bókarinnar, heldur einnig ýmis-
legt sem tengist þeim, til dæmis segir
af nokkrum sauðamönnum og smöl-
um sem og fjárglöggu fólki. Á einum
stað er sagt frá Ásmundi Eysteins-
syni sem þurfti ekki að sjá skepnu
nema einu sinni til að þekkja hana
aftur. Sagan segir að hann hafi þekkt
hvert fjármark í sex sýslum landsins.
„Þó nokkuð var um sérlega fjár-
glöggt fólk, einn þeirra var Marka-
Leifi fæddur 1872, hét Hjörleifur
Sigfússon og bjó í Skagafirði. Slíkt
fólk var ómetanlegt í skilaréttum, því
það gat greitt úr öllum vafamálum.
Að vera fjárglöggur er sérhæfileiki,
rétt eins og fólk er misjafnlega
mannglöggt.“ Athygli vekur að í bók-
inni segir m.a. frá því að Guðmundur
Arason Hólabiskup hafi bannfært
tófu sem beit fé bónda nokkurs.
„Þetta er mjög sérstakt og stór-
merkilegt, en ég komst að því að það
var vel þekkt í Evrópu á þessum tíma
að bannfæra skepnur, skaðvalda og
meindýr eins og skordýr og mýs sem
spilltu uppskeru bænda. Þetta gæti
komið sér vel í nútímanum ef hægt
væri að leita til prests um að bann-
færa til dæmis myglu í húsum,“ segir
Aðalsteinn og hlær.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Aðalsteinn Hann vill minna á gáfur kinda, klókindi og útsjónarsemi.
Kindur orðnar framandi fyrirbæri
Aðalsteinn Eyþórsson og
Guðjón Jónasson eru
áhugamenn um sögur og
sauðfé og í bókinni sinni
Kindasögum rifja þeir
m.a. upp sögur af frækn-
um og ævintýragjörnum
kindum, villifé og kapps-
fullum smölum.
Sveitin Aðalsteinn á árum áður við æskuheimili sitt Kaldaðarnes í Flóa ásamt hundi og nokkrum kindum.
Ljósmynd/Birkir Fanndal Haraldsson
Kind Allar hafa þær sinn persónuleika.
Fjalla-Bensi, eða Benedikt
Sigurjónsson, var fæddur
í Mývatnssveit 1876.
Hann varð snemma kunn-
ur fyrir þrautseigju og þol
í eftirleitarferðum sínum
inn á Mývatnsöræfi.
Frægust er ferð hans inn í
Grafarlönd norðan við
Herðubreið í desember
1925, þegar hann, hund-
urinn Leó og forystusauð-
urinn Eitill fóru víða um
öræfin þrátt fyrir hregg
og hríðir og gisti hann
ýmist í gangnamannakofum eða
gróf sig í fönn. Alls fann Bensi 10
kindur en það var ekki áhlaupaverk
að þoka þeim í átt til byggða á móti
grenjandi stórhríðinni. Þar kom
mjög til kasta Eitils, hann fór á und-
an og ruddi slóð eða gætti hópsins
á meðan Bensi og Leó fóru að
sækja fleiri kindur. Að kvöldi annars
í jólum náði Bensi niður í Reykja-
hlíð, ókalinn en hrakinn og hungr-
aður. Eitill gætti kindanna við Krók-
mel en var hann þá orðinn svo
sárfættur að honum voru gerðir
skór úr leðri svo hann ætti hægara
með gang. Aðventa Gunnars Gunn-
arssonar er byggð á þessari fræknu
eftirleit Fjalla-Bensa.
Fjalla-Bensi, Eitill og Leó
SVAÐILFÖR Í DESEMBER 1925, BROT ÚR BÓKINNI KINDASÖGUR
Ljósmynd/Bárður Sigurðsson/Minjasafnið á Akureyri