Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.09.1998, Qupperneq 5

Réttarstaða fatlaðra
Einn af styrkþegum Sjóðs
Odds Ólafssonar á liðnu vori
var Lára Helga Sveinsdóttir
þá lögfræðinemi, nú lögfræðingur, en
hún lauk einmitt embættisprófi í
lögfræði í júní sl.
Lokaverkefni
hennar til emb-
ættisprófs var um
réttarstöðu fatl-
aðra, hin athyglis-
verðasta ritgerð.
I formála seg-
ir Lára Helga
Sveinsdóttir
orðrétt: “Ein-
kennandi fyrir
þróun löggjafar á tuttugustu öldinni á
þessu sviði er, að hún hefur breyst frá
því að litið var á hinn fatlaða sem
“óæðri” veru sem vegna líkamlegs
eða andlegs atgervis var sviptur nán-
ast öllum réttindum mannlegs sam-
félags, til þess viðhorfs sem nú er
ríkjandi að hinn fatlaði eigi jafnan rétt
og aðrir.”
Hér verður aðeins að kaflaheitum
vikið sem til kynna gefa um hvað rit-
gerð Láru Helgu fjallar í meginatrið-
um.
Varðandi lög og löggjöf þá rekur
Lára Helga þróunina - löggjöf fyrr á
öldum, löggjöf frá lokum “Jónsbókar-
tímabils” 1782 til 1936 - löggjöf frá
1936-1979- lög um aðstoð við þroska-
hefta og öryrkja 1979 og síðast lög
um málefni fatlaðra 1983. Er það
fróðleg lesning fyrir okkur nútímafólk
sem kvörtum stundum um of út af of
Hlerað í hornum
Prestur einn mætti ölkærum manni
alldrukknum en þann vantaði þó
drykkjarföng. Þá sagði sá ölkæri:
“Komdu nú fagnandi eins og Jesús
Kristur. Nú þarf ég á þér að halda.
Nú tekurðu mig rækilega til altaris”.
Eiginmaðurinn var haldinn ólæknandi
golfástríðu, á hverjum degi varð hann
að fara á golfvöllinn og leika sínar 18
holur, sama hvernig á stóð. Og nú átti
að fara að ferma hjá golfaranum og
margt sem gera þurfti því mikið stóð
til heima. Eiginkonan sá að golfarinn
var alveg friðlaus og hvergi nærri með
Ritgerð Láru Helgu
Sveinsdóttur
litlu. Hollt er að minnast réttleysis
niðursetninganna og því þá ekki
gleymt að þessi nú langt liðna öld átti
einnig sína niðursetninga.
Lára Helga minnir alveg sérstak-
lega á þýðingu laganna um almanna-
tryggingar eða alþýðutryggingar s.s.
þær hétu 1936.
Eins er gott að rifja upp hversu
skammt er síðan lögin um fávitastofn-
anir voru afnumin eða 1980 en hitt þá
rifjað upp að margt var allgott í þeim
lögum á þeirra tíma mælikvarða þrátt
fyrir nafnið.
/
Iöðru lagi tjallar Lára Helga um
þjóðréttarlegar skuldbindingar og
stefnumörk og hina almennu jafn-
ræðisreglu stjórnarskrárinnar. Þarna
er m.a. minnt á hina ýmsu mannrétt-
indasáttmála svo og alþjóðlegt sam-
starf og samþykktir. Er þar vissulega
minnt á fjölmörg atriði sem ættu að
minna stjórnvöld á ótvíræðar skyldur
sínar í þessum efnum.
Þá er ítarlegur kafli um lögin um
málefni fatlaðra og m.a. fjallað ræki-
lega um hið svokallaða Sæbrautarmál.
Við þessa umfjöllun Láru Helgu
vaknar enn sú áleitna spurn þess sem
í laganefnd ráðuneytis situr, hvort
takast megi að yfirfæra með góðu
móti öll mætagóð atriði þessara nú
nær tveggja áratuga laga að stofni til,
hugann við verkefni sín. Loks stundi
hann upp: “Eg skal bara fara níu hol-
ur,” og slapp með það. Hann stóð við
orð sín, lék sínar níu holur og hélt svo
heim. A leiðinni ókhann fram áunga
stúlku í vandræðum, sprungið var á
bfl hennar og hann vildi hjálpa henni
en þá var ekkert varadekk. Hann ók
svo ungu stúlkunni heim til að ná í
varadekkið, en þá fór sem fór og inni
í svefnherbergi hennar endaði leik-
urinn. Heim kominn ákvað hann að
segja konu sinni allt af létta, en hún
hvessti á hann augun að frásögn lok-
inni. “Vertu ekki að spinna svonaupp,
segðu heldur satt og rétt frá, þú hefur
sko leikið þínar 18 holur”.
yfirfæra þau í lög um félagsþjónustu
sveitarfélaga svo af verði betri löggjöf
í heildina tekið. Lára Helga fjallar svo
um önnur lög og reglugerðir sem á
einhvern veg taka til fatlaðra og þá
mest altæk lög um menntun, heil-
brigðismál, atvinnumál og félagsmál,
þar sem réttur hins fatlaðra á að vera
tryggður.
etta er í heild sinni afar vel unnin
ritgerð og dýrmætt að geta á ein-
um stað gengið að þessu efni öllu, þar
sem svo skýr og góð grein er gerð fyrir
öllu því helsta er meginmáli skiptir.
Lára Helga hefur látið ganga frá
ritgerð sinni í góðu bandi og geta þeir
sem eignast vilja haft við hana sam-
band eða þá okkur hér hjá Öryrkja-
bandalaginu.
Við skulum vona að Lára Helga
hafi rétt fyrir sér í lokaorðum sínum
eftir að hafa lagt á það áherslu að vel
þurfi að vanda til undirbúnings yfir-
færslu málefna fatlaðra frá ríki til
sveitarfélaga: “Löggjöf um málefni
fatlaðra er í sífelldri þróun og margt
hefur áunnist á stuttum tíma. Breyt-
ingar þær, sem í vændum eru, þ.e.
flutningur málaflokksins til sveitar-
félaganna, eru vafalítið enn eitt skref-
ið í þá átt að tryggja fötluðum réttindi
til jafns við aðra”.
Ritgerðin er læsileg hið besta þrátt
fyrir fjölmargar laga- og reglugerðar-
tilvísanir og ber í heild sinni höfundi
sínum hið besta vitni. Að henni er
því fjarska góður fengur.
H.S.
Prestur einn var að flytja líkræðu og
ræddi þá um börn hins látna, hversu
gott heimili þau hefðu átt og sagði
svo: “Þau vissu það börnin að þau
gátu alltaf flúið í móðurfaðm eða
föðurskaut”. Þó jarðarför væri munu
menn hafa kímt.
* * * *
Kona ein hafði verið að spyrjast fyrir
um skipakomu og sagðist svo frá:
“Það er alveg makalaust með þetta
skip. Það ber engum saman um það
hvenær það sé væntanlegt.
Einn segir eftir tvær vikur, annar eftir
hálfan mánuð og sá þriðji segir eftir
svona fjórtán daga. Eg veit svei mér
ekki hverju ég á að trúa”.
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
5