Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.09.1998, Blaðsíða 27

um framkvæmdina og þar segir m.a.:
“Nú nýtur annað hjóna elli- eða
örorkulífeyris, en hitt ekki, og skal þá
helmingur samanlagðra tekna þeirra
teljast tekjur lífeyrisþegans og að öðru
leyti farið með uppbót hans sem tekju-
tryggingu einstaklings.”.
Það er álit mitt að framkvæmd
Tryggingastofnunar ríkisins í sam-
ræmi við reglugerðina orki tvímælis
ef hún er ekki hreinlega brot á lögum,
því ákvæðið í lögunum segir: “Hafi
bótaþegi hinsvegar aðrar tekjur um-
fram 241.347,- kr. á ári skal skerða
uppbótina o.s.frv.” Það er því skýrt í
lögunum að átt er við tekjur bótaþeg-
ans. Þá getur reglugerð ekki gengið
lengra og þrengt það svo að farið er
að reikna með tekjum maka eða
sambúa.
Standist þessi framkvæmd lög er
hún a.m.k. í alla staði siðlaus og í
engum takti við nútímaþjóðfélag.
Þetta hefur það í för með sér að
örorkulífeyrisþegi sem lýtur slíkum
skerðingum vegna tekna maka eða
sambúa verður algjörlega ijárhagslega
háður maka eða sambúa sínum og
jafnvel lítur á sig sem ómaga á honum.
Þetta hefur líka í för með sér að
öryrkjar hika við og jafnvel
treysta sér ekki til að gifta sig eða fara
í sambúð. Auk þess sem nokkuð er
um að sambúðarfólk skráir sig á
sitthvort heimilisfangið og fer þannig
í kringum framkvæmd laganna.
Einnig eru þess dæmi að fólk hefur
skilið hreinlega vegna þessara fram-
kvæmda á reglugerðinni. í sumum til-
fellum hefur verið um raunverulegan
skilnað að ræða, en í öðrum um
“pappírsskilnað” að ræða og fólk býr
enn saman en skráir sig á sitthvort
lögheimilið.
Hverskonar þjóðfélagi og hvers-
konar siðferði er ríkisvaldið að stuðla
að með að halda til streitu slíkri fram-
kvæmd laga sem hvetur og neyðir fólk
til að fara á bak við lögin og öll hefð-
bundin gildi í þjóðfélaginu þar sem
hjónaband og eða sambúð fólks er
talinn einn af hornsteinum þjóð-
félagsins? Hvaða boðskap, skilning
og virðingu fyrir lögum ríkisvaldsins
og hefðbundnum gildum í þjóðfélag-
inu fá þau böm og unglingar sem alast
upp við þessar aðstæður?
Framkvæmdin jafngildir því að
laun fólks á almennum vinnumarkaði
væru reiknuð út
með tilliti til
launa maka eða
sambúa, sem má
lýsa með nær-
tækum dæmum:
Ætli ráðherra í
ríkisstjórn Is-
lands mundi
sætta sig við að
laun ráðherrans
væru reiknuð út
frá launum fram-
kvæmdastj óra
útgerðarfyrir-
tækis á Vesturlandi? Og ætli ráðherra
í ríkisstjórn Islands mundi sætta sig
við að laun hans væru reiknuð út frá
launum borgarfulltrúa í Reykjavík?
Tekjutengingar komnar í algjörar
öfgar og orðnar vinnuletjandi
I dag eru allar greiðslur frá Trygg-
ingastofnun tekjutengdar. Þessi tekju-
tenging er komin út í það miklar öfgar
að í mörgum tilfellum borgar sig ekki
fyrir öryrkja að vinna nokkuð þó hann
gæti. Greiðslur hans og það sem þeim
tengist s.s. hlutdeild Trygginga-
stofnunarí tannlæknakostnaði, lækna-
og lyfjakostnaði og ýmis þjónusta og
aðstoð frá sveitarfélagi skerðist eða
fellur niður við svo lágar tekjur að ef
öryrkja býðst hlutastarf getur hann
orðið fyrir það miklum skerðingum
að afkoma hans verður verri.
Öryrkjar hugsa sig því oft tvisvar
um áður en þeir taka vinnu þar sem
þeir geta ekki gengið að því vísu m.a.
vegna heilsu sinnar og vinnugetu
hvort það yrði starf til langframa. Það
styrkir sjálfsvirðingu og eykur allt
sjálfsöryggi og veitir andlega og
líkamlega vellíðan ef öryrki getur
tekið þátt í atvinnulífinu á einhvern
máta. Slfkt getur líka haft í för með
sér minni læknis- og sjúkrakostnað
hjá viðkomandi sem skilar sér aftur í
minni útgjöldum bæði hjá öryrkjanum
og Tryggingastofnun.
Þessu verður að breyta. Endur-
skoða verður frítekjumark og allar
tekjuviðmiðanir og það hækkað veru-
lega. Einnig er það grundvallar-
misskilningur ríkisvaldsins að slíkt
kalli á það mikil útgjöld að ríkissjóður
riði til falls. Á meðan skattleysismörk
eru aðeins tæplega 60.000,- kr. kemur
strax rúmlega 39% staðgreiðsla af
þeirri hækkun sem öryrkinn fær og
síðan nær ríkisvaldið rúmlega 24% af
því aftur til baka í formi virðisauka-
skatts.
Þjóðfélagsumræða á villigötum
Eg get ekki skilið umræðuna í
þjóðfélaginu og ummæli ráðherra,
þingmanna, hagfræðinga og annarra
ráðamanna öðruvísi en þannig: Það er
innan “ramma” þegar þeir sem meira
hafa og betur eru settir fá verulegar
launahækkanir, en þegar kemur að
öryrkjum og þeim sem minnst hafa
milli handanna, þá verða landsfeður
áhyggjufullir því þá verður að gæta
aðhalds og sparnaðar í ríkisútgjöldum
svo verðbólgan og skuldir ríkissjóðs
keyri ekki um þverbak.
Já, mikil er ábyrgð öryrkja að vera
að krefjast bættra kjara, en hann afi
minn heitinn sem aðeins gekk örfáa
mánuði í skóla mundi hafa kallað
þessar áhyggjur þeirra “hundalógik”
og ég geri slíkt hið sama.
Hvort, hvenær eða hvernig ríkis-
bankarnir eða önnur ríkisfyrirtæki
verða seld er ekki það sem skiptir
öryrkja máli. Það sem skiptir máli er
hvort þeir eiga fyrir salti í grautinn og
brýnustu nauðþurftum, en það eiga
þeir ekki í dag.
Að sama skapi geri ég þá kröfu til
landsfeðranna að þeir komi niður á
jörðina og geri sér grein fyrir að ef
öryrkjar eiga að fá tækifæri til að lifa
þó ekki sé krafist nema eðlilegu lífi
verða þeir að leiðrétta kjör þeirra til
muna. Við munum því fylgjast grannt
með hvað gerist á næstu vikum og
hvetja öryrkja, skyldmenni og
aðstandendur þeirra til að nota kjör-
seðil sinn í samræmi við það í kom-
andi prófkjörum flokkanna og
alþingiskosningum á næsta ári.
Arnór Pétursson
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
27