Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.2001, Blaðsíða 56

EINSEMD FATLAÐRA
Erindi flutt í Laugarneskirkju 24. mars 2001
Ég vil byrja á því að þakka fyrir
það tækifæri að fá að koma hér og
fjalla um einsemd, en starf mitt
sem djákni Öryrkjabandalagsins
felst m.a. í að rjúfa einangrun
þeirra sem eru félagslega einangr-
aðir og veita félagsmönnum ÖBÍ
persónulegan stuðning.
Djáknaþjónustan felur m.a. í sér að
veija rétt þeirra sem minna mega sín
og að styðja þá sem eru einmana,
sjúkir eða félagslega einangraðir.
Djákni er meðalgangari milli mis-
munandi hópa í samfélaginu; hann
veitir ífæðslu og leiðsögn og leitast
við að hughreysta og hjálpa.
Gagnrýnt hefur verið með réttu sú
staðhæfing að fatlaðir megi sín
minna en þeir sem ekki eru það enda
eru margir líkamlega fatlaðir afburða
konur og karlar og hreint ekki minni
máttar en almennt gerist. Samt sem
áður er það svo að ýmsir félagsmanna
innan ÖBI eru þannig settir að þeir
geta ekki sjálfir. borið hönd fyrir
höfuð sér. Oftast eru það þeir sem
þurfa á málsvara og hjálp annarra að
halda.
Eg má mín oft lítils þegar ég upplifi
vanlíðan eða höfnun í mínu per-
sónulega lífi eða starfi; þá þykir mér
vænt um og gott að traustur vinur tali
máli mínu þó svo ég sé fullfær um
það sjálf, en stuðningurinn er mikils
virði og það er það sem skiptir mestu
máli, það er að finna stuðning í ein-
semdinni.
Hvað er einmanaleiki?
Einangrun er að vera af eigin hvöt-
um eða aðstæðum sínum útilokaður
frá félagslegum samskiptum og eiga
lítið persónulegt samneyti við annað
fólk. Einmanaleiki er tilfinning ein-
staklings fyrir því að samskiptum
hans sé á einhvern máta áfátt og þau
ófullnægjandi.
Einangrun og einmanaleiki fara ekki
endilega saman, fólk getur verið ein-
mana í fjölmenni og liðið ágætlega í
langvarandi einveru. í raun er það eitt
einkennið á heilbrigðri persónu að
geta notið jafnt samvista sem einveru.
Þannig má segja að það sé mjög ein-
staklingsbundið hvernig manneskjan
upplifir einveruna.
Guðrún K. Þórsdóttir
Afleiðingar einangrunar
Sumir lenda í vítahring einangrunar
og afturfarar sem felst í eftirfarandi:
Sá sem fátt aðhefst, fáa hittir og fátt
reynir, honum hrakar fljótlega and-
lega af örvunarleysi, áhugasvið
þrengist uns það takmarkast að mestu
við hann sjálfan. Utanfrá séð sýnist
þetta sinnuleysi og eigingirni. Ein-
hæfni persónunnar, óþörf smámuna-
semi og tilefnislausar áhyggjur verða
þreytandi til lengdar fyrir aðstand-
endur og aðra nákomna. Einmana-
leikinn og einangrunin er eins og
gildra sem fólk kemst oft ekki út úr af
sjálfsdáðum og hjálparlaust, heldur
þarf að laða það með hægð og stund-
um jafnvel að toga það með afli.
Þegar við einangrum okkur, þá ótt-
umst við höfnun, erum feimin og
óframfærin, finnst að við bíðum ósig-
ur, sláum á frest hlutum og finnst að
við séum öðruvísi en aðrir.
Viðhorf annarra
Fatlaður einstaklingur sem þarf að
nota hjólastól, sagði við mig eitt sinn:
“Ég lít ekki á sjálfan mig sem fatl-
aðan fyrr en ég kemst að raun um að
fólkið umhverfis mig gerir það.”
I fyrsta Korintubréfi 12. kafla stend-
ur m.a.: “Augað getur ekki sagt við
höndina: “Ég þarfnast þín ekki!” né
heldur höfuðið við fæturna: “Ég
þarfnast ykkar ekki!” Nei, miklu
fremur eru þeir limir á líkamanum
nauðsynlegir, sem virðast vera í veik-
byggðara lagi. ... En Guð setti lík-
amann svo saman, að hann gaf þeim,
sem síðri var, því meiri sæmd, til þess
að ekki yrði ágreiningur í líkam-
anum, heldur skyldu limirnir bera
sameiginlega umhyggju hver fyrir
öðrum. Og hvort heldur einn limur
þjáist, þá þjást allir Iimirnir með hon-
um, eða einn limur er í hávegum
hafður, samgleðjast allir limirnir
honum.”
Ég ætla að vitna áfram í sama ein-
stakling:
“Hvarvetna rekst ég í einhveijum
mæli á fordóma og neikvæð viðhorf
til fatlaðra. Þegar ég var yngri sló ég
því einatt upp í grín, en nú orðið
stendur slíkt grín æ oftar í mér. Það er
erfitt að takast á við mörg af þessum
viðhorfum. Oft er það bara til-
finningin að fólk komi öðruvísi ffarn
við mig, sé óeðlilegt og með tilgerð.
En það eru líka áþreifanlegri atriði
eins og þegar fólk talar til mín í gegn-
um þann sem hjá mér stendur eins og
ég væri fjarstaddur eða þegar það
hrósar vinum mínum fyrir að taka
mig út með sér.
Ég vil að minnst sé á möguleika
mína, hlutverk mitt sem manneskju
og viðurkenningu á að ég hafi sömu
þörf fyrir eðlileg samskipti og ófötluð
manneskja, þó svo að ég sé bundinn
hjólastól.”
Margs konar fátækt
Það er til margs konar fátækt segir
kona á besta aldri, sem þarf að stríða
við sjúkdóm sem veldur henni líkam-
legri fötlun. Hún segir að fátækt geti
verið:
li. af veraldlegum auði.
2. á góðsemi og eðlilegum samskipt-
um.
3. hið innra, þ.e.a.s. af kærleika.
4. af gleði og brosum.
5. af hugmyndaauðgi.
Virkjum unga fólkið
Hún heldur áfram:
“Einsemdin er slæm og getur leitt til
þess að manneskjan taki sitt eigið líf
eða lendi í ofneyslu ýmissa efna.”
Þessi kjarkaða kona fór ekki nánar út
í einsemdina, en kemur með tillögur
um að rjúfa einangrunina og von-
leysið sem fylgir henni.
“Það ætti að virkja fermingarbörn og
56