Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Síða 50

Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Síða 50
Þegar skoðað er hvers konar orð og liðir stílfærast í íslensku kemur fram athyglisverður munur á setningagerðum. Í tilvísunarsetningum er lh.þt. í meirihluta stílfærðra orða en í að-setningum er langstærsti hluti stílfærðu orðanna atviksorð. Miðað við að a.m.k. sum atviksorð hafi frekar ein- kenni hámarksvarpana en hausa þarf ekki að koma á óvart að framfærsla þeirra sé frekar leyfð í þeim setningum sem leyfa helst kjarnafærslu heilla liða á borð við NL. Annað sem vekur athygli er að mörg dæmi um stíl- færslu hafa einkenni fastra orðasambanda og í sumum slíkum tilvikum er óstílfært tilbrigði vafasamt eða jafnvel ótækt. Stílfærsla fær almennt betri dóma í tilvísunarsetningum en skýringar- setningum, bæði í íslensku og færeysku. Í báðum málum er leppinnskot tekið fram yfir stílfærslu í skýringarsetningum, en í færeysku, ólíkt ís - lensku, fær leppinnskot betri dóma en stílfærsla í atviksetningum og einnig í tilvísunarsetningum. Í flestum tilvikum er auðvelt að stílfæra sagnir í lýsingarhætti þátíðar í færeysku, eins og í íslensku, en stílfærslu á ögn - um og forsetningum virðast settar miklar skorður í færeysku, ólíkt ís - lensku. Ef litið er sérstaklega á mun milli aldurshópa benda tölurnar úr íslensku könnuninni til þess að kjarnafærsla og stílfærsla séu á undanhaldi í málinu. Þó verður að hafa í huga að þessi tilbrigði eru að öllum líkindum mun algengari í ritmáli eða formlegu máli en í venjulegu talmáli og hugs- anlega eiga eldri þátttakendurnir auðveldara með að samþykkja „hátíð - legt“ orðalag, jafnvel þótt spurt sé um talmál. Niðurstöðurnar úr viðtöl- unum styðja þá hugmynd að þessi tilbrigði séu talin ritmálsleg og ritunar- verkefni nemenda í 10. bekk benda til að sumir málnotendur á þeim aldri noti stílfærslu til að fyrna mál sitt. Þá er nokkur munur á milli aldurshópa varðandi dóma á leppinnskoti og frumlagseyðum sem lýsir sér í því að yngri þátttakendurnir sýna dræmari viðbrögð en þeir eldri við slíkum eyðum og samþykkja frekar að fylla upp í þær með leppnum. Gögnin sem hér eru kynnt skapa tvenns konar vandamál fyrir grein- ingu sem gerir ráð fyrir að stílfærð orð og liðir af hvaða tagi sem er gegni sama hlutverki og leppurinn, þ.e.a.s. að gáta hljóðkerfisþætti í frumlags- plássinu (Holmberg 2000). Annars vegar höfum við séð að frumlags- plássið getur staðið autt (valfrjáls stílfærsla og leppinnskot). Hins vegar kemur í ljós að í sumum tilvikum er hægt að beita stílfærslu og leppinn- skoti jöfnum höndum en í öðrum tilvikum ekki. Niðurstöðurnar benda til að möguleikar stílfærslu ráðist annars vegar af tegund aukasetningar- innar og eðli þess sem stílfært er og hins vegar af orðasafnslegum og mál- venjubundnum þáttum. Hömlur á vissum tegundum stílfærslu í færeysku og þá staðreynd að yngsti aldurshópurinn í íslensku tilbrigðarannsókn- Ásgrímur Angantýsson50
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.