Íslenskt mál og almenn málfræði


Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Qupperneq 50

Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Qupperneq 50
Þegar skoðað er hvers konar orð og liðir stílfærast í íslensku kemur fram athyglisverður munur á setningagerðum. Í tilvísunarsetningum er lh.þt. í meirihluta stílfærðra orða en í að-setningum er langstærsti hluti stílfærðu orðanna atviksorð. Miðað við að a.m.k. sum atviksorð hafi frekar ein- kenni hámarksvarpana en hausa þarf ekki að koma á óvart að framfærsla þeirra sé frekar leyfð í þeim setningum sem leyfa helst kjarnafærslu heilla liða á borð við NL. Annað sem vekur athygli er að mörg dæmi um stíl- færslu hafa einkenni fastra orðasambanda og í sumum slíkum tilvikum er óstílfært tilbrigði vafasamt eða jafnvel ótækt. Stílfærsla fær almennt betri dóma í tilvísunarsetningum en skýringar- setningum, bæði í íslensku og færeysku. Í báðum málum er leppinnskot tekið fram yfir stílfærslu í skýringarsetningum, en í færeysku, ólíkt ís - lensku, fær leppinnskot betri dóma en stílfærsla í atviksetningum og einnig í tilvísunarsetningum. Í flestum tilvikum er auðvelt að stílfæra sagnir í lýsingarhætti þátíðar í færeysku, eins og í íslensku, en stílfærslu á ögn - um og forsetningum virðast settar miklar skorður í færeysku, ólíkt ís - lensku. Ef litið er sérstaklega á mun milli aldurshópa benda tölurnar úr íslensku könnuninni til þess að kjarnafærsla og stílfærsla séu á undanhaldi í málinu. Þó verður að hafa í huga að þessi tilbrigði eru að öllum líkindum mun algengari í ritmáli eða formlegu máli en í venjulegu talmáli og hugs- anlega eiga eldri þátttakendurnir auðveldara með að samþykkja „hátíð - legt“ orðalag, jafnvel þótt spurt sé um talmál. Niðurstöðurnar úr viðtöl- unum styðja þá hugmynd að þessi tilbrigði séu talin ritmálsleg og ritunar- verkefni nemenda í 10. bekk benda til að sumir málnotendur á þeim aldri noti stílfærslu til að fyrna mál sitt. Þá er nokkur munur á milli aldurshópa varðandi dóma á leppinnskoti og frumlagseyðum sem lýsir sér í því að yngri þátttakendurnir sýna dræmari viðbrögð en þeir eldri við slíkum eyðum og samþykkja frekar að fylla upp í þær með leppnum. Gögnin sem hér eru kynnt skapa tvenns konar vandamál fyrir grein- ingu sem gerir ráð fyrir að stílfærð orð og liðir af hvaða tagi sem er gegni sama hlutverki og leppurinn, þ.e.a.s. að gáta hljóðkerfisþætti í frumlags- plássinu (Holmberg 2000). Annars vegar höfum við séð að frumlags- plássið getur staðið autt (valfrjáls stílfærsla og leppinnskot). Hins vegar kemur í ljós að í sumum tilvikum er hægt að beita stílfærslu og leppinn- skoti jöfnum höndum en í öðrum tilvikum ekki. Niðurstöðurnar benda til að möguleikar stílfærslu ráðist annars vegar af tegund aukasetningar- innar og eðli þess sem stílfært er og hins vegar af orðasafnslegum og mál- venjubundnum þáttum. Hömlur á vissum tegundum stílfærslu í færeysku og þá staðreynd að yngsti aldurshópurinn í íslensku tilbrigðarannsókn- Ásgrímur Angantýsson50
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.