Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Qupperneq 95

höskuldur þráinsson
Stuðlar, hefðarreglur, hljóðkerfi
1. Inngangur
Í 35. árgangi Íslensks máls er býsna ítarleg frásögn af doktorsvörn Hauks
Þorgeirssonar, en hann varði doktorsritgerð sína (Haukur Þorgeirsson
2013a) hinn 26. nóvember 2013. Inngangsorð Hauks við doktorsvörnina
(2013b) eru birt, svo og athugasemdir andmælendanna Gunnars Ólafs
Hanssonar (2013) og Michaels Schulte (2013), ásamt andsvörum Hauks.
Þetta er fróðleg umræða sem vekur áhuga lesandans á að kynna sér doktors -
ritið sjálft. Það er mikið rit (alls 409 bls.) sem fjallar um fjölbreytt efni.
Samspil bragfræði, hljóðfræði og hljóðkerfisfræði er ákaflega forvitni-
legt en um leið flókið viðfangsefni. Áherslur fræðimanna sem fást við það
eru líka mismunandi því þeir eru ýmist að nýta sér bragfræðileg fyrirbæri
til þess að varpa ljósi á framburð og hljóðkerfi viðkomandi máls á ýmsum
tímum, eða þá á hljóðkerfisfræðileg fyrirbæri almennt, ellegar að nota
hugmyndir um hljóðkerfi málsins til þess að gera grein fyrir bragfræðileg-
um lögmálum og skýra þau. Af heitinu á doktorsriti Hauks má ráða að
það falli fremur í síðari flokkinn, þ.e. að áhugi hans beinist einkum að því
að leysa „úrlausnarefni í íslenskri bragsögu“, eins og segir í titli ritsins,
frekar en að nýta sér stuðlasetningu, rím og önnur bragfræðileg fyrirbæri
til þess að leysa gátur í íslenskri og almennri hljóðkerfisfræði. Lesandan -
um finnst líka stundum að hjarta Hauks slái fyrst og fremst brag fræði -
megin, ef svo má segja. Af því leiðir að hljóðkerfisfræðingar myndu oft
vilja að hann ræddi ítarlegar um ýmis þau hljóðkerfislegu viðfangsefni
sem hann veltir upp. Um leið veldur þessi nálgun því að lesanda finnst
Haukur stundum gefast of fljótt upp í leit að hljóðfræðilegum eða hljóð -
kerfislegum lausnum og grípa í staðinn til frekar ósannfærandi lausna,
einkum áhrifa hefðarreglna og stafsetningar sem báðir andmælendur
gerðu athugasemdir við.1
Íslenskt mál 36 (2014), 95–120. © 2014 Íslenska málfræðifélagið, Reykjavík.
1 Svo allrar sanngirni sé gætt er þó rétt að benda á að í inngangi (2013a:15 o.áfr.) gefur
Haukur fróðlegt yfirlit yfir hugsanlegar leiðir til að skýra hvers vegna tiltekin hljóð séu
„meðhöndluð sem jafngild í kveðskap“ (sjá samantekt bls. 33), en sú spurning er einmitt
meginviðfangsefni eftirfarandi athugasemda.