Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Side 111

Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Side 111
stuðlað hv-orð á móti h- þótt hitt komi líka fyrir. Þetta þarf svo sem ekki að koma á óvart því að blandaður framburður er vel þekktur á Íslandi eins og Björn Guðfinnsson (1946) var manna fyrstur til að lýsa í smáatriðum. Eins og Eysteinn bendir á gæti það þá verið mismunandi eftir orðum hvort menn hafa hv- eða kv-framburð í þeim. Breytilega stuðlun hv-orða þyrfti þá að skoða með það í huga.24 Nú myndi Haukur kannski segja að þessi tilbrigði í stuðlun væru ein- mitt það sem búast mætti við ef stuðlunin réðist að verulegu leyti af hefð sem menn gætu að einhverju leyti ráðið hvort þeir fylgdu (sjá t.d. umræðu hans 2013a:73–74). En ef þeir kjósa að fylgja henni ekki, eftir hverju fara þeir þá? Hlýtur það ekki að vera brageyrað? Og erum við þá ekki að segja að brageyrað sé til og hljóti að byggjast á hljóðkerfinu?25 Í öðru lagi segir Haukur (2013a:73): Hins vegar veit ég ekki til að neitt skáld hafi tekið upp á að stuðla <hl> aðeins við <hl>, <hj> aðeins við <hj> og svo framvegis. Hvers vegna breyt- ist ein hefð í takt við hljóðfræðilegar breytingar en önnur ekki? Þessi klausa er ekki alveg auðskilin svona án samhengis, en í því sem á undan fer gengur Haukur út frá því sem vísu að orð sem eru rituð með hl-, Stuðlar, hefðarreglur, hljóðkerfi 111 24 Ragnar Ingi Aðalsteinsson ræðir hv-stuðlun Jónasar Hallgrímssonar nokkuð (2010: 61–63). Þar segir hann að Jónas stuðli hv- „í örfá skipti“ á móti k- en annars á móti h-. Ragnar túlkar þetta þannig Jónas hafi í raun haft kv-framburð (uppalinn í Öxnadal snemma á 19. öld) en samt oftast stuðlað hv- á móti h- „til að fylgja hefðinni ... eða til að ganga ekki gegn málvitund þess hluta þjóðarinnar sem ekki hafði kv-framburð“. Mér sýnist aftur á móti alveg eins líklegt að Jónas hafi haft blandaðan hv-/kv-framburð og þá e.t.v. þannig að kv-framburðurinn hafi verið bundinn við tiltekin orð. Í því sambandi er athyglis - vert að einu dæmin sem Ragnar nefnir til stuðnings því að Jónas hafi haft kv-framburð innihalda orðmyndirnar hvur, hver og hvurt. Eysteinn Sigurðsson (1986:18–21) nefnir nokk ur fleiri dæmi um kv-stuðlun Jónasar (eða annan stuðlavitnisburð um kv-framburð) og þau innihalda flest orð eins og hver, hvergi, hvenær, hvort, hvað. Jónas gæti því hafa haft kv-framburð í þessum orðum (og öðrum álíka) en hv -framburð í hv-orðum af öðru tagi (t.d. hverfult, hvít sem Ragnar nefnir sem dæmi um hv-stuðlun Jónasar). 25 Ég þakka nafnlausum yfirlesara fyrir þessa ábendingu. — Hér má líka nefna að sé hefð og stafsetningu gefið eins mikið vægi og Haukur vill víða gera koma upp svipuð vandamál þegar litið er á þróun stuðlasetningar í orðum sem hefjast á sn- og sl- til dæmis, eins og sami yfirlesari bendir á. Slík orð stuðla stundum á móti orðum sem hefjast á st- (sbr. alþekktar línur eftir Matthías Jochumsson: Sturla kvað yfir styrjarhjarli/Snorri sjálfur á feigðarþorra og margt fleira) en ekki á móti orðum sem hefjast bara á s-. Þetta er stundum kallað sníkjuhljóðsstuðlun og er jafnan skýrt með því að þarna hafi [t] laumast inn á milli /s/ og /n, l/. Það er auðskilið ef miðað er við heyrandi brageyra en torskilið ef heyrnarlaus hefðarregla er veigamikið atriði í stuðlun. Sníkjuhljóðsstuðlun er rædd nokkuð ítarlega í doktorsriti Ragnars Inga Aðalsteinssonar (2010:191–194 og víðar).
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.