Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Page 111

Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Page 111
stuðlað hv-orð á móti h- þótt hitt komi líka fyrir. Þetta þarf svo sem ekki að koma á óvart því að blandaður framburður er vel þekktur á Íslandi eins og Björn Guðfinnsson (1946) var manna fyrstur til að lýsa í smáatriðum. Eins og Eysteinn bendir á gæti það þá verið mismunandi eftir orðum hvort menn hafa hv- eða kv-framburð í þeim. Breytilega stuðlun hv-orða þyrfti þá að skoða með það í huga.24 Nú myndi Haukur kannski segja að þessi tilbrigði í stuðlun væru ein- mitt það sem búast mætti við ef stuðlunin réðist að verulegu leyti af hefð sem menn gætu að einhverju leyti ráðið hvort þeir fylgdu (sjá t.d. umræðu hans 2013a:73–74). En ef þeir kjósa að fylgja henni ekki, eftir hverju fara þeir þá? Hlýtur það ekki að vera brageyrað? Og erum við þá ekki að segja að brageyrað sé til og hljóti að byggjast á hljóðkerfinu?25 Í öðru lagi segir Haukur (2013a:73): Hins vegar veit ég ekki til að neitt skáld hafi tekið upp á að stuðla <hl> aðeins við <hl>, <hj> aðeins við <hj> og svo framvegis. Hvers vegna breyt- ist ein hefð í takt við hljóðfræðilegar breytingar en önnur ekki? Þessi klausa er ekki alveg auðskilin svona án samhengis, en í því sem á undan fer gengur Haukur út frá því sem vísu að orð sem eru rituð með hl-, Stuðlar, hefðarreglur, hljóðkerfi 111 24 Ragnar Ingi Aðalsteinsson ræðir hv-stuðlun Jónasar Hallgrímssonar nokkuð (2010: 61–63). Þar segir hann að Jónas stuðli hv- „í örfá skipti“ á móti k- en annars á móti h-. Ragnar túlkar þetta þannig Jónas hafi í raun haft kv-framburð (uppalinn í Öxnadal snemma á 19. öld) en samt oftast stuðlað hv- á móti h- „til að fylgja hefðinni ... eða til að ganga ekki gegn málvitund þess hluta þjóðarinnar sem ekki hafði kv-framburð“. Mér sýnist aftur á móti alveg eins líklegt að Jónas hafi haft blandaðan hv-/kv-framburð og þá e.t.v. þannig að kv-framburðurinn hafi verið bundinn við tiltekin orð. Í því sambandi er athyglis - vert að einu dæmin sem Ragnar nefnir til stuðnings því að Jónas hafi haft kv-framburð innihalda orðmyndirnar hvur, hver og hvurt. Eysteinn Sigurðsson (1986:18–21) nefnir nokk ur fleiri dæmi um kv-stuðlun Jónasar (eða annan stuðlavitnisburð um kv-framburð) og þau innihalda flest orð eins og hver, hvergi, hvenær, hvort, hvað. Jónas gæti því hafa haft kv-framburð í þessum orðum (og öðrum álíka) en hv -framburð í hv-orðum af öðru tagi (t.d. hverfult, hvít sem Ragnar nefnir sem dæmi um hv-stuðlun Jónasar). 25 Ég þakka nafnlausum yfirlesara fyrir þessa ábendingu. — Hér má líka nefna að sé hefð og stafsetningu gefið eins mikið vægi og Haukur vill víða gera koma upp svipuð vandamál þegar litið er á þróun stuðlasetningar í orðum sem hefjast á sn- og sl- til dæmis, eins og sami yfirlesari bendir á. Slík orð stuðla stundum á móti orðum sem hefjast á st- (sbr. alþekktar línur eftir Matthías Jochumsson: Sturla kvað yfir styrjarhjarli/Snorri sjálfur á feigðarþorra og margt fleira) en ekki á móti orðum sem hefjast bara á s-. Þetta er stundum kallað sníkjuhljóðsstuðlun og er jafnan skýrt með því að þarna hafi [t] laumast inn á milli /s/ og /n, l/. Það er auðskilið ef miðað er við heyrandi brageyra en torskilið ef heyrnarlaus hefðarregla er veigamikið atriði í stuðlun. Sníkjuhljóðsstuðlun er rædd nokkuð ítarlega í doktorsriti Ragnars Inga Aðalsteinssonar (2010:191–194 og víðar).
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.