Spássían - 2012, Side 21

21
MYNDIN í speglinum (2012) eftir Ragnheiði
Gestsdóttur er ein fárra íslenskra unglingabóka
sem hafa lystarstol að viðfangsefni.1 Þetta er
viðkvæmt viðfangsefni og skiptar skoðanir
eru um ágæti þess að unglingar lesi um aðra
unglinga, langoftast stúlkur, sem eru fárveikir
bæði á líkama og sál, og láta jafnvel lífið í
bókarlok í kjölfar sjúkdómsins. Þetta er þó
ekki aðeins saga lystarstolssjúklings heldur
saga aðstandanda; litlu systur sem ávallt hefur
staðið í skugga hinnar fögru og fullkomnu eldri
systur sinnar.
SVO SVÖNG
Lystarstol er erfiður, lífshættulegur og lúmskur
sjúkdómur. Engin tvö tilfelli eru eins, engir tveir
sjúklingar hegða sér með sama hætti og þrátt fyrir að
utanaðkomandi sýnist sjúklingurinn vera stjórnlaus
snýst lystarstol ekki hvað síst um stjórn, að hafa stjórn
á öllum aðstæðum – þar með talið líkamanum – og
stundum er líkaminn það eina sem sjúklingarnir ráða yfir.
Sjúklingurinn virðist fastur í spéspeglasal þar sem öllu
er snúið á haus. Í því að borða ekki og neita sér um mat
felst styrkur. Hungur, þreyta og sveltur líkami eru merki
þess að sjúklingurinn „standi sig vel“.2 Það að borða er
merki um veikleika og uppgjöf.
 Samkvæmt Carolyn Daniel, höfundi bókarinnar
Voracious Children, telja sumir að í bókum sem fjalla um
lystarstol sé að finna gagnrýni á viðhorf samfélagsins til
kvenleika og hlutgervingu kvenna og að þær geti hjálpað
sjúklingum og aðstandendum að horfast í augu við og
taka á sjúkdómnum. Því hefur hins vegar einnig verið
haldið fram að slíkar bækur geti virkað sem eins konar
leiðbeiningabæklingar fyrir lystarstolssjúklinga; þar sé
að finna ráð til að grennast, fela sjúkdóminn fyrir öðrum
og þar fram eftir götunum, en til eru dæmi þess að
lystarstolssjúklingar hafi tekið sögupersónur slíkra bóka
sér til fyrirmyndar.3
SVO FALLEG
Aðalpersóna Myndarinnar í speglinum er
fermingarstúlkan Rúna, en sjúklingurinn sem um ræðir
er Helga, sextán ára fegurðardrottning sem er allt það
sem tískublöðin og sjónarvarpsþættirnir segja okkur að
sé fallegt og eftirsóknarvert. Þetta blasir við þegar Rúna
lýsir ljósmynd af systur sinni þar sem sítt, ljóst hárið
ýfist í vindinum og kjóllinn leggst upp að löngum og
grönnum leggjunum. „Fullkomið“, hugsar Rúna (27) og
fegurð Helgu er endanlega staðfest þegar henni býðst að
taka þátt í módelkeppninni Andlit ársins, en aðeins 10
stúlkum hlotnast sá heiður.
 Helga er bæði elskuð og öfunduð vegna útlitsins en
hún skarar fram úr á fleiri sviðum. Hún stundar námið
af kappi og fær alltaf hæstu einkunn, herbergið hennar
er ákaflega snyrtilegt, fataskápurinn eins og flottasta
tískuvöruverslun og jafnvel innihald tölvunnar hennar
er skipulagt í þaula. Og hún hefur líka stjórn á útlitinu
og því sem hún lætur ofan í sig. Á yfirborðinu er allt
fullkomið.
 Sjálfri finnst Helgu fyrrnefnd ljósmynd „ömurleg“
og þótt Rúna telji það vera enn eina tilraunina til að fá
hrós rennur smám saman upp fyrir henni að ekki er allt
eins og það á að vera. Helga er föl og þreytuleg, borðar
varla neitt en segist alltaf vera nýbúin að borða og er
aldrei svöng. Helga er „alveg að verða að engu“ (35) og
áhyggjur Rúnu aukast sífellt og hana langar að „spyrja
[Helgu] af hverju hún borði ekki, af hverju hún þykist
bara borða, af hverju hún sjái ekki sjálf að hún er orðin
allt of mjó, að hún sé alveg að detta í sundur …“ (75).
Stuttu eftir að Helga sigrar í Andliti ársins líður yfir hana
í skólanum og hún er færð á spítala þar sem læknirinn
staðfestir grun Rúnu um að Helga sé með lystarstol. Sjálf
staðhæfir Helga að hún sé ekki „með neina andskotans
anorexíu“ (114).
SVO VENJULEG
Sagan er sögð frá sjónarhóli Rúnu sem er sannfærð um
að hún sjálf sé ekkert sérstök heldur ósköp venjuleg:
Svo hef ég heldur ekki neina sérstaka
hæfileika. Ég er bara sæmilega góð á
flautuna, ekkert framúrskarandi. Ég veit
alveg að ég verð aldrei flautuleikari í Sinfó
eða eitthvað svoleiðis. Það er eins með
skólann, ég er alveg sæmilega dugleg að
læra, en ég er samt ekki best í neinu. Bara
venjuleg (24).
Rúna er hvað eftir annað borin saman við Helgu
og sá samanburður er henni alla jafna í óhag. Í
fermingarveislunni hrósar gamall karl Helgu í hástert og
bætir við að Rúna sé „nú reyndar ósköp snotur líka“ (65).
Rúna finnst þetta óþægilegt:
Ég veit auðvitað að það kemur því ekkert
við hvernig ég er, að það er ekkert endilega
verið að bera okkur saman, en samt finnst
mér eins og það liggi í loftinu. Að í hvert sinn
Eftir Helgu Birgisdóttur
fullkomin
YFIRLESIÐ