Spássían - 2010, Blaðsíða 23

23
Þetta er meðal þess sem kom fram
á málþingi um háskólastarf og
samfélagslegt hlutverk háskóla sem
EDDA - öndvegissetur og Ritið, tímarit
Hugvísindastofnunar HÍ, efndu til undir
yfirskriftinni „Háskólinn í Krísu?“ þann
20. nóvember síðastliðinn.
Á málþinginu var fjallað um hlutverk
háskóla fyrr á tímum og í samtímanum,
sem og vandamálin sem þeir standa nú
frammi fyrir, til dæmis stofnanavæðingu
og markaðsvæðingu. Því var haldið
fram að ytra og innra taumhald hefði
átt sinn þátt í því að háskólafólk
streittist lítið gegn markaðsvæðingunni.
Sumir töldu því að háskólafólk hefði
brugðist í aðdraganda hrunsins, að
hugmyndafræði markaðarins hefði
tekið yfir samfélagið og háskólinn hefði
smitast af henni. Aðrir bentu á að eitt
hlutverk háskóla væri að undirbúa
nemendur undir atvinnulífið og það færi
eftir deildum innan háskóla hvernig
gagnrýni væri sett fram. Þótt allir væru
sammála um að eðli háskólastarfs
gengi út á gagnrýna hugsun á öllum
fræðasviðum þjónuðu greinar
mismunandi samfélagshlutverki. Það
félli oft í skaut hugvísinda að viðra
andófskenndar hugmyndir og fannst
sumum það gerast á of afmörkuðum
vettvangi.
Predikun trúarbragða
Segja má að spurningin hvort íslenskir
háskólar séu í raun „vígi gagnrýninnar
hugsunar“ hafi verið meginviðfangs-
efni málþingsins. Í þessu samhengi
var eftirfarandi skilgreining Páls
Skúlasonar heimspekings dregin fram
í fleiri en einum fyrirlestri: „Gagnrýnin
er sú hugsun sem fellst ekki á neina
skoðun eða fullyrðingu nema hún hafi
fyrst rannsakað hvað í henni felst og
fundið fullnægjandi rök fyrir henni.“1
Páll Skúlason hélt sjálfur erindi og sagði
þar meðal annars að háskólar væru einu
stofnanirnar þar sem gagnrýnin hugsun
eigi að liggja allri starfseminni til
grundvallar. Hins vegar kom fram í máli
hans og annarra að sú væri ekki ávallt
raunin, háskólafólk prediki stundum
hugmyndafræði eins og það telji sig hafa
höndlað allan sannleikann.
Guðni Elísson bókmenntafræðingur
lýsti því þannig að trúfræðileg sjónar-
mið hafi verið ráðandi í kennslu
í viðskiptafræði og hagfræði við
íslenska háskóla undanfarin ár. Þetta
leiddi til þess að kennslan yrði eins
konar boðunarfræði þar sem kreddur
hagfræðinnar væru predikaðar. Þetta
eru dauð vísindi, sagði hann, og
kennisetningin um endalausan hagvöxt
er sérlega hættuleg, því hún felur í
sér rökvísi krabbameinsfrumunnar.
Og þrátt fyrir að íslenskt viðskiptalíf
hafi hrunið til grunna halda sömu
hagfræðingarnir áfram eins og ekkert
hafi í skorist; beita sömu aðferðum og
predika niðurstöðurnar í fjölmiðlum.
Viðar Hreinsson, bókmenntafræð-
ingur og framkvæmdastjóri Reykjavíkur-
Akademíunnar, benti einnig á að kirkjan
Háskólafólk
krefst
frelsis
Háskólafólki finnst mörgu hverju
að háskólasamfélaginu sé ógnað,
utan frá og innan, að frelsi þess
til rannsókna og tjáningar sé
skert og raunverulega gagnrýnin
hugsun eigi undir högg að sækja