Spássían - 2010, Blaðsíða 12

12
Glæpasagnahöfundar leggja áherslu á að skapa trúverðugar
söguhetjur og einn liður í því er að gera ráð fyrir því að
þær eigi sér líf utan ráðgátunnar. Við fáum innsýn í þetta
persónulega líf og um leið er hversdeginum eins og við
þekkjum hann stefnt saman við skelfilegustu glæpi og
hrylling sem persónurnar rekast á við lausn gátunnar. Þetta
færir glæpina nær okkur og auðveldar okkur jafnvel að trúa
því að þeir séu hluti af veruleika okkar – sem er vitanlega
áhrifamikil og ógnvekjandi tilhugsun.
Dæmi um áherslu á hversdag sögupersóna eru ítarlegar
lýsingar á matreiðslu og matarneyslu, til dæmis í sögum
Lilju Sigurðardóttur og Ævars Arnar Jósepssonar:
Raunsær hversdagur mætir ævintýralegum hasar
Lilja Sigurðardóttir. Fyrirgefning. Bjartur. 2010.
Glæpasagan Fyrirgefning eftir Lilju Sigurðardóttur er
framhald af sögunni Spor sem fjallaði um íslenskan
fjöldamorðingja og söguhetju á kafi í tólf spora
kerfinu. Þeir lesendur Fyrirgefningar sem vita ekki
af því þegar lestur hefst komast fljótlega að því, þar
sem mikið er vísað til atburðanna í Sporum. Reyndar
ákveður höfundur, þegar líður tekur á seinni hluta
bókarinnar, að láta söguhetjuna beinlínis segja frá
fyrri bókinni svo enginn ætti að geta látið tilvist
hennar fram hjá sér fara: „Ég á líka tólf þéttskrifaðar
stílabækur frá sporavinnunni minni [...] Mér hefur
dottið í hug að nefna það við útgefandann að gefa
mína sögu sérstaklega út. Ég myndi kalla hana Spor
[...]“ (118). Eins og gefur að skilja verða AA-fundir
og eilíf baráttan við fíknina áfram mikilvægur þáttur í lífi aðalpersónunnar.
Meginþema Fyrirgefningar er hins vegar annars konar andleg átök; sú mikla
reiði sem fórnarlömb ofbeldis þurfa að kljást við og, eins og titillinn gefur til
kynna, fyrirgefningarferlið.
Lilju tekst vel að skapa sannfærandi og nokkuð áhugaverðar persónur. Hún
fylgir söguhetjunni Magna þétt eftir og eiga nákvæmar lýsingar á athöfnum
hans og hversdegi eflaust að gæða hann lífi í hugum lesenda. Nostur hans við
matargerðina endurspeglar til dæmis að einhverju leyti að hann er að reyna
að takast á við nýja ábyrgð í lífi sínu og breyta um lífsstíl. Það er þó spurning
hvort raunsæið þurfi að vera alveg svo mikið að hverri einustu máltíð sé lýst í
smáatriðum; aðdraganda hennar, innkaupum, matreiðslu og neyslu.
Þegar líður á bókina verður líka ljóst að raunsæið nær einungis til
persónanna, umhverfislýsinga og samfélagsaðstæðna. Söguþráðurinn minnir
helst á dæmigerða hasarmynd, með morði á morð ofan, flóknum samsærum
og ólíkindalegri atburðarás. Lilja sýnir það í fyrstu köflum Fyrirgefningar að
hún kann að byggja smám saman upp lúmska spennu. Hins vegar er lesandinn,
ásamt söguhetjunni, nokkurn veginn búinn að átta sig á því um miðja bók
hvernig landið liggur, og eftir það snýst aðalspennan um það hvernig flett
verður ofan af glæpunum – því þeir eru fleiri en einn. Helsti gallinn er einmitt
sá að plottið verður helst til yfirdrifið. Höfundur virðist ætla að viðhalda
spennunni með hliðarflækjum og með því að auka sífellt ofbeldið og hasarinn.
Samúð lesandans og innlifun fer hins vegar þverrandi við hvert dauðsfall þegar
mannfallið er orðið eins og í meðal Hollywood hasarmynd. Fyrir utan það hefur
höfundur góð tök á frásögninni og ég las bókina auðveldlega í einum rykk - eins
og helst á að lesa spennusögur.
Auður Aðalsteinsdóttir
Flutningur Laxdælu til nútímans
Þórunn Erlu- Valdimarsdóttir. Mörg eru ljónsins eyru.
JPV. 2010.
Í þessari skáldsögu heldur
Þórunn Erlu- Valdimars-
dóttir áfram að skrifa
rannsóknarlögreglumann-
inn Leó inn í söguþráð
Íslendingasagnanna eins og í
Kalt er annars blóð frá 2007.
Í þetta sinn er söguþráður
Laxdælu grunnurinn að
persónum og atburðarás
glæpasögunnar. Helsti
galli þessarar bókar sem
glæpasögu er sá að glæpafléttan virðist auka-
atriði í frásögninni: Forsagan og samsvaranir við
Laxdælu er í forgrunni. Þessi flutningur Laxdælu til
nútímans er sannarlega fullur af sniðugum lausnum
og hugvitsamlegum tengingum en að sama skapi
dregur þetta úr því að persónurnar verði áhugaverðar
í sjálfu sér. Upplifunin af þeim, sérstaklega framan af,
litast þannig full mikið af því að finna samsvaranir við
persónur Laxdælu. Persónurnar verða aldrei heilar,
þær eru einhvern veginn opnar í annan endann,
jafnvel þegar frásagnarstíllinn einkennist af innri
pælingum persónanna. Undantekningin er einna
helst Leó rannsóknarlögreglumaður enda er tenging
hans við söguþráð Laxdælu ekki eins skýr og annarra
persóna.
Stíllinn einkennist af stuttum setningum og að
því leyti kallast hann á við stíl Íslendingasagna, en
áherslan á innra líf persóna og hugrenningar þeirra
og sögumanns um lífið og tilveruna gera þá tengingu
aðeins yfirborðskennda. Þessar hugrenningar og
pælingar gera þetta verk að samtímaskáldsögu sem
fjallar um mótsagnir og fáránleika í nútímasamfélagi,
oft á frumlegan hátt. Þetta er því að sumu leyti
áhugaverð skáldsaga en vantar þó talsvert upp á að
úr verði góð glæpasaga.
Ásdís Sigmundsdóttir
Lúðubitar og morð