Bændablaðið - 10.09.2020, Blaðsíða 16

Bændablaðið | Fimmtudagur 10. september 202016
Fiskiskipum sem fá úthlutað veiði­
heimildum á Íslandsmiðum heldur
áfram að fækka. Við upphaf nýs
fiskveiðiárs hinn 1. september
síðastliðinn var 421 skipi úthlutað
kvóta sem er 45 skipum færra en
ári áður. Þar af fækkaði smábátum
um 40 og stærri skipum um 9,
að undanskildum togurum sem
fjölgaði um fjóra. Til samanburðar
má nefna að fyrir 15 árum, eða
árið 2005, fengu 1.111 skip og
bátar úthlutað aflaheimildum á
Íslandsmiðum.
Samkvæmt þessum tölum hefur
fjöldi skipa með aflaheimildir
skroppið saman um næstum tvo
þriðju á aðeins einum og hálfum
áratug. Þetta segir þó litla sögu
um þróun afkastagetu flotans því
stærstur hluti samdráttarins stafar
af fækkun í smábátaflotanum. Fyrir
15 árum fengu 848 smábátar veiði-
heimildir en nú eru þeir 290 talsins.
Þar munar mestu um að sóknardaga-
kerfið var slegið af og þær aflaheim-
ildir söfnuðust á krókaaflamarksbáta
með tilheyrandi heildarfækkun smá-
báta. Þá hefur hámarksstærð báta í
krókaaflamarkskerfinu verið rýmk-
uð sem leitt hefur til sam þjöppunar
aflaheimilda í því kerfi í seinni tíð.
Stærri skipin
Á áðurnefndu 15 ára tímabili fækk-
aði skipum í öðrum útgerðarflokkum
einnig mikið með samþjöppun veiði-
heimilda. Þannig hefur togurunum
fækkað úr 66 í 41 og í flokknum skip
með aflamark (þ.e. önnur skip en
togarar og smábátar) hefur fækkað
um meira en helming eða úr 197 í 90.
Í þessari umfjöllun eru strand-
veiðarnar undanskildar enda er þar
veitt úr heildarpotti. Margir kvóta-
lausir bátar hafa leitað í það kerfi og
því stunda mun fleiri bátar veiðar við
Ísland en fyrrnefndar tölur gefa til
kynna, þótt aflamöguleikar í strand-
veiðunum séu takmarkaðir.
Samdráttur í úthlutun
Fiskistofa úthlutaði 359.000 tonnum
í þorskígildum að þessu sinni saman-
borið við 372.000 þorskígildistonn í
fyrra. Samdrátturinn skýrist fyrst og
fremst af minni þorskkvóta. Hann er
nú 202.000 tonn eða 13. 000 tonnum
minni en fyrir einu ári. Ýsukvótinn
jókst hins vegar um 3.000 tonn og
fer í rúm 35.000 tonn.
En hvernig skiptist kvótinn eftir
skipastærð? Á vef Fiskistofu kemur
fram að hlutur smærri báta (undir
15 metrum og undir 30 brúttótonn-
um) í heildarúthlutuninni í magni
nemur tæplega 14% eða um 51
þúsund tonnum af 419.000 tonna
heild. Hlutfallið er þó hærra þegar
kemur að helstu tegundum sem
smærri bátarnir veiða aðallega, eða
18% í þorski (37 þús. tonn), 15% í
ýsu (5.500 tonn) og 39% í steinbít
(2.900 tonn).
50 stærstu með 90% kvótans
Alls fengu 326 fyrirtæki eða
lögaðilar úthlutað kvóta í upphafi
þessa fiskveiðiárs og fækkaði um 20
milli ára, samkvæmt upplýsingum
Fiskistofu. Fimmtíu stærstu
fyrirtækin fengu úthlutað 90,04%
af heildarkvótanum samanborið við
88,9% fyrir einu ári. Sama þróun
hefur átt sér stað í smábátakerfinu.
Þar hafa 50 stærstu útgerðirnar
undir höndum í kringum 90% af
aflaheimildunum í því kerfi.
Brim er með hæstu úthlutunina
eða 9,40% af heild í þorskígildum,
síðan kemur Samherji með 6,88%
og svo FISK-Seafood með 6,32%.
Þetta eru sömu fyrirtækin og voru
efst á listanum í fyrra. Fimm efstu
útgerðirnar í ár eru handhafar 32%
aflaheimildanna. Tíu efstu hafa 52%
kvótans til ráðstöfunar. Tuttugu efstu
eru með 73% aflaheimildanna undir
höndum.
Þegar rennt er
augum yfir list-
ann yfir 20 kvóta-
hæstu útgerðirnar
sést að í sumum
tilfellum eru
sömu eigendur
að fleiri en einu félagi. Þannig er
Útgerðar félag Akureyringa að fullu í
eigu Samherja og Bergur-Huginn að
fullu í eigu Síldarvinnslunnar. Þá má
nefna að Útgerðarfélag Reykjavíkur
og Ögurvík eru í eigu aðaleiganda
Brims.
Kvótaþak
Samkvæmt núgildandi lögum má
engin ein útgerð hafa meira en
12% heildarkvótans í þorskíg-
ildum til ráðstöfunar. Þetta er gert
til þess að hamla gegn of mikilli
samþjöppun aflaheimilda á fáar
hendur. Fiskistofa skal hafa eftirlit
með því að þessari reglu sé fram-
fylgt. Margsinnis hefur verið á það
bent að sum stærstu fyrirtækjanna
hafi eignast stóran hlut í öðrum
kvótaríkum útgerðum án þess að
það hafi verið talinn ráðandi hlutur
í túlkun laganna. Þar hefur tæplega
helmings eignarhlutur Samherja í
Síldarvinnslunni einkum verið
nefndur sem dæmi. Því má halda
því fram að samþjöppun aflaheim-
ilda sé á vissan hátt meiri en tölur
Fiskistofu um einstakar útgerðir
gefa til kynna.
Sama á
einnig við um
s a m þ j ö p p u n
aflaheimilda í
smábátaflotan-
um vegna rúmr-
ar túlkunar á
því hverjir teljist tengdir aðilar og
hverjir ekki. Lagafrumvarp sjávar-
útvegsráðherra til þess að skerpa
á þessum þáttum var til umfjöll-
unar síðastliðinn vetur en var ekki
afgreitt á því þingi.
Guðmundur í Nesi RE
kvótahæstur
Samkvæmt úthlutun Fiskistofu er
frystitogarinn Guðmundur í Nesi
RE í eigu Brims í Reykjavík það
skip sem er með mestan kvóta að
þessu sinni eða liðlega 14 þúsund
þorskígildistonn. Frystitogarinn
Sólberg ÓF í eigu Ramma á
Ólafsfirði/Siglufirði, sem var
kvótahæstur síðast, er nú í öðru sæti
með 11 þúsund þíg-tonn. Í þriðja og
fjórða sæti eru Samherjatogararnir
Björgúlfur EA frá Dalvík (9.149
þíg-tonn) og Björg EA frá Akureyri
(8.218 þíg-tonn).
Reykjavík kvótahæsta höfnin
Þegar heildarkvótanum er raðað eftir
heimahöfnum skipa eru þrjár hafnir
jafnan langefstar á lista en ekki
alltaf í sömu röð. Að þessu sinni
er Reykjavík kvótahæsta höfnin en
skip skráð þar fá úthlutað tæplega 41
þúsund tonnum í þorskígildum eða
11,33% af heild. Grindavík kemur
næst með 37 þúsund þíg-tonn eða
10,34% af heild. Vestmannaeyjar,
sem voru efstar síðast, eru nú í
þriðja sæti með 36.900 þíg-tonn
eða 10,29%.
Ekki öll sagan sögð
Rétt er að vekja athygli á því að
úthlutun Fiskistofu á aflaheim-
ildum í upphafi fiskveiðiárs 1.
september er ekki heildarúthlutun
ársins. Kvóti sem Íslendingar fá,
ýmist með samningum eða með
einhliða ákvörðun okkar sjálfra
úr fiskistofnum sem við deilum
með öðrum þjóðum, kemur til út-
hlutunar síðar. Það á við um makríl,
kolmunna og norsk-íslenska síld,
svo og þorsk í Barentshafi. Þá bíður
úthlutun loðnukvóta oft seinni tíma
og stundum fleiri tegunda. Því kann
heildaraflamark einstakra skipa og
hafna og innbyrðis hlutfall þeirra að
breytast í kjölfar frekari úthlutana
þegar líður á fiskveiðiárið. Þetta á
ekki hvað síst við um stórar upp-
sjávarútgerðir í Vestmannaeyjum
og á Austfjörðum.
Kvótaáramót 1. september
– hvers vegna?
Sú hefð að miða fiskveiðiárið
við 1. september til 31. ágúst
en ekki við almanaksárið er nú
orðin bráðum 30 ára gömul. Þetta
fyrirkomulag hefur ríkt frá haustinu
1991 að undangenginni umræðu á
Fiskiþingi. Rökin fyrir því að miða
kvótaúthlutun við 1. september voru
aðallega þau að eðlilegt væri að láta
fiskveiðiárið fylgja hefðbundnum
gangi bolfiskveiða sem hefjast
með haustvertíð, ná hámarki á
vetrarvertíð og fjara svo út eftir
hrygningu á vorin. Þótt veiðar hafi í
seinni tíð dreifst í auknum mæli yfir
allt árið er þetta enn veiðimynstrið
að verulegu leyti. Auk þess þótti
hentugt að búið væri að veiða megnið
af botnfiskkvóta ársins þegar sumar
gengi í garð og fiskvinnslufólk tæki
sér sumarfrí. Ekki sakaði heldur að
losna við að þurfa að hnýta alla enda
saman við kvótauppgjör í kringum
sjálfa jólahátíðina eins og áður var.
Breytingin mæltist strax vel fyrir
og engum hefur dottið í hug að færa
fiskveiðiárið aftur til fyrra horfs.
Á eftir hráolíu er kaffi verð­
mætasta varan í milliríkjavið­
skiptum í heiminum og því ljóst
að mikið er drukkið af kaffi í
heiminum og mikið af kaffi­
korki sem fellur til. Samfara
aukinni umhverfisvitund hefur
áhugi á endurvinnslu af öllu
tagi færst í aukana og ekki
síst á jarðgerð á því sem fellur
til úr eldhúsinu. Þar á meðal
kaffikorg.
Fyrir tveimur eða þremur
áratugum tóku kaffihús víða
um heim upp á því að gefa gefa
viðskipta vinum sínum og garð-
eigendum kaffikorg sem lífrænan
áburð. Með þessu átti að slá tvær
flugur í einu höggi. Kaffihúsin
losnuðu við kaffikorginn á ódýr-
an hátt og garðeigendur fengu
ókeypis lífrænan áburð.
Samfara aukinni endurvinnslu
hefur fjöldi garðeigenda komið
sér upp safnhaug í þeim tilgangi
að jarðgera matarúrgang og það
með kaffi.
Fljótlega eftir að kaffihúsin
fóru að gefa kaffikorginn komu
fram raddir sem fundu honum
allt til foráttu og fullyrtu að
korgurinn væri langt frá því að
vera góður fyrir plöntur og að í
raun gerði hann lítið gagn og þá
fremur ógagn. Til dæmis að hann
sýrði jarðveginn og að í kaffi
væru skaðleg efni, meðal annars
kaffín, sem drægju úr eðlilegum
vexti plantna. Þetta ætti þó ekki
að koma að sök hjá þeim sem
drekka kaffínlaust kaffi.
Í sjálfu sér getur verið rétt að ef
kaffikorgur er notaður í óhóflegu
magni og hreinlega sturtað beint
úr mörgum kaffisíum í kringum
plöntur í einu. Einnig er mögulegt
að kaffikorgur hafi skaðleg
áhrif á vöxt sé mikið af honum í
safnhaugnum og ekki hugað að
þeim hlutföllum lífrænna efna
sem æskilegt er að blanda saman
til jarðgerðar.
Talsverð umræða hefur verið
um gagn eða ógagn kaffikorgs
til ræktunar á netinu og, eins
og oft vill verða, ýmis rök með
eða á móti. Nei-menn segja
hann gersamlega ónothæfan og
nánast eitraðan, en aðrir segjast
hafa notað kaffikorg með góðum
árangri.
Ástæða þessa getur verið sú
að mismunandi plöntur vilja
næringarefni í mismiklu magni
og sú staðreynd að kaffikorgur
sýrir jarðveginn og ólíkar plöntur
kjósa ólíkt sýrustig. Vegna þessa
ætti því ekki að setja kaffikorg
í kringum eða gefa plöntum
sem kjósa kalkríkan jarðveg
moltu sem búin hefur verið til
með miklum korgi. Aftur á móti
ættu plöntur sem kjósa súran
jarðveg að dafna vel fái þær
korgblandaða moltu og jafnvel
ef stráð er kaffikorgi í hæfilegu
magni í kringum þær.
Malað kaffi brotnar tiltölulega
hratt niður og næringarefnin losna
því hratt úr korginum og það telst
kostur í jarðgerð og korgurinn er
ríkur af köfnunarefni, fosfór, kalí
og snefilefnum sem nýtast sem
næringarefni.
Ekkert mælir gegn því að nota
kaffikorg til jarðgerðar sé það
gert í hófi og þess gætt að blanda
hann vel með öðrum lífrænum
efnum á meðan niðurbrotið á
sér stað. Einnig mælir ekkert
gegn því að strá kaffikorgi í
litlu magni yfir beð hjá plöntum
sem kjósa súrt og raka því niður
í jarðveginn.
Um notkun á kaffikorgi í
garðinum gildir því það sama
og um kaffidrykkju. Allt er best
í hófi. /VH
STEKKUR
Enn fækkar skipum með kvóta
NYTJAR HAFSINS
Guðjón Einarsson
gudjone3@gmail.com
Kaffi er best
í hófi
Skipum með aflaheimildir hefur fækkað um næstum
tvo þriðju á síðustu 15 árum.
20 kvótahæstu útgerðir 1. sept. 2020
Hlutfall
í þorskígildum
1 Brim Reykjavík 9,40%
2 Samherji Ísland Akureyri 6,88%
3 FISK-Seafood Sauðárkrókur 6,32%
4 Þorbjörn Grindavík 5,49%
5 Rammi Siglufjörður 4,33%
6 Vísir Grindavík 4,16%
7 Vinnslustöðin Vestmannaeyjar 4,11%
8 Skinney-Þinganes Hornafjörður 4,09%
9 Útgerðafél. Rvíkur Reykjavík 3,92%
10 Nesfiskur Garður 3,39%
11 Síldarvinnslan Neskaupstaður 3,38%
12 Hraðfr. Gunnvör Hnífsdal 3,26%
13 Ísfélag Vestm.eyja Vestmannaeyjar 2,43%'
14 Útg.fél. Akureyringa Akureyri 2,00%
15 Gjögur Reykjavík 1,97%
16 Jakob Valgeir Bolungarvík 1,80%
17 Ögurvík Reykjavík 1,63%
18 Bergur-Huginn Vestmannaeyjar 1,54%
19 Loðnuvinnslan Fáskrúðsfjörður 1,39%
20 KG Fiskverkun Hellissandur 1,21%
Samtals 72,7%
Röð Útgerð Staður
Ísafjarðarhöfn. Mynd / HKr.