Vinnan - 01.09.1946, Page 32

JAKOB ÁRNASON:
BorHeyrardeilan
Deila sú, er hófst á Borðeyri vorið 1934, er tvímæla-
laust einhver athyglisverðasta íiagsmunabarátta, sem
enn hefur verið háð hér á landi.
Tildrög hennar voru þau, að þegar Yerkalýðs- og
smábændafélag Hrútfirðinga, — sem hafði verið stofn-
að í febrúarbyrjun 1934 —, hækkaði taxtann við skipa-
vinnu, neituðu atvinnurekendur, með Verzlunarfélag
Hrútfirðinga (kaupfélagið) í broddi fylkingar, að fall-
ast á kröfur verkalýðsfélagsins. Kaupfélagsstj órnin
beitti ýmsum brögðum í því skyni að reyna að tvístra
Verkalýðsfélaginu, m. a. bauð hún sumum meðlimum
þess vinnu, en synjaði jafnframt öðrum um vinnuna.
Hún bauðst einnig til að greiða taxta félagsins, en neit-
aði hins vegar að skuldbinda sig til að láta meðlimi þess
sitja fyrir vinnu. Hugðist atvinnurekandinn þannig að
eyðileggja félagið og lækka því næst kaupið. Þessar
hugulsömu tilraunir báru engan árangur. Verkfalls-
menn vísuðu öllum sundrungartilraunum á bug, þó að
sumir þeirra væru fastir starfsmenn Kaupfélagsins og
ættu vísan brottrekstur fyrir að standa við hlið stéttar-
bræðra sinna í deilunni, héldu fast við taxta sinn og
kröfðust forgangsréttar við vinnu.
Þegar Lagarfoss kom til Borðeyrar 7. maí, setti
Verkalýðsfélagið afgreiðslubann á skipið. Kaupfélags-
stjórnin hafði smalað miklu liði úr nærsveitunum og
tókst að afgreiða „fossinn“ með aðstoð þess. Verkalýðs-
félagið, sem var í V.S.N. (Verkalýðssambandi Norður-
lands), leitaði nú aðstoðar samliandsins og samþykkti
stjórn V.S.N. þegar að setja afgreiðslubann á Lagar-
foss á Siglufirði, Akureyri, Húsavík og Eskifirði, unz
atvinnurekendur hefðu undirritað samning við verka-
lýðsfélagið á Borðeyri. Jafnframt gerði stjórn V.S.N.
ráðstafanir til að fá I.S.H. (Alþjóðasamband sjómanna
fyrsta áratugum verkalýðshreyfingarinnar hér á landi.
Það færði alþýðu manna heim sanninn um það, að hún
gæti, ef fórnfýsi og baráttuhugur fylgdi máli, brotið á
bak aftur alda gamla kúgun. Togarahásetarnir í Reykja-
vík og Hafnarfirði urðu fyrstir til að heyja stórorrustu
við atvinnurekendur. Þeir unnu hana að mestu og því
stendur öll alþýða þessa lands í þakkarskuld við togara-
hásetanna fyrir þrek þeirra og þor dagana 29. apríl til
11. maí 1916.
Jakob Arnason,
ritari V.S.N. 1934
og hafnarverkainanna) til að afgreiða ekki Lagarfoss
erlendis, ef hann færi út áður en kaupdeilunni væri
lokið.
Lagarfoss fór óafgreiddur frá Siglufirði. Á Akur-
eyri tókst að afgreiða hann í skióli fjölmennrar hvít-
liðasveitar, sem lögreglustjóri, K.E.A. og forustumenn
Alþýðuflokksins, höfðu safnað saman. Hvítliðasveitin
hafði síðla nætur, 10. maí, búið sér til varnarvegg á
hafnarbakkanum úr tjörutunnum og tekið sér stöðu í
skjóli þeirra áður en næturvakt verkfallsmanna kom á
vettvang. Urðu hörð átök milli verkfallsmanna og hvít-
liða, er lauk með því að verkfallsmenn voru ofurliði
bornir eftir 2—3 stunda viðureign. Lét atvinnurek-
endavaldið strax kné fylgja kviði eftir þennan stundar-
sigur sinn og voru þeir Jón Rafnsson og Jakob Arnason,
ritari V.S.N. og ritstjóri Verkamannsins, fangelsaðir.
Fangelsun þeirra vakti svo magnaða gremju og ólgu
meðal almennings í bænum, að atvinnurekendavaldið
þorði ekki annað en láta þá lausa síðla sama dags.
V.S.N. svaraði ofbeldisaðförum atvinnurekendavalds-
ins með því að leggja afgreiðslubann á öll skip Eim-
skipafélagsins á höfnum norðanlands.
Lagarfoss lá alllengi á Húsavík og fór þaðan án þess
að fá afgreiðslu. A Eskifirði fékk Lagarfoss ekki heldur
afgreiðslu.
Þegar fregnin um, að V.S.N. hefði lagt afgreiðslu-
bann á Lagarfoss, vegna kaupdeilu á Borðeyri, barst út,
222
VINNAN