Vinnan - 01.09.1946, Page 41

GUÐJÓN BENEDIKTSSON:
Garnaslagnrínn 1930
Hinn 11. des. 1930 hlýtur lengi að verða talinn merk-
ur dagur í sögu íslenzkrar verkaiýðsbaráttu. Þann dag
var lögreglan í Reykjavík send á vettvang til þess að
reyna að brjóta á bak aftur með ofbeldi verkfall verka-
kvenna við Garnastöð S.I.S. og flutningabann Dags-
brúnar til stuðnings verkakonunum. Tilefni verkfallsins
var brot vinnuveitandans á gildandi kauptaxta verka-
kvenna. Dagsbrúnarmenn hrundu árás lögreglunnar.
í fyrstu verkföllum, sem við miðaldra menn og eldri
mununr vel eftir, var það mjög tiít, að atvinnurekendur
reyndu að láta vinnu halda áfram þrátt fyrir verkfallið.
Voru þá óstéttvísustu verkamennirnir fengnir með illu
eða góðu til að halda vinnunni áfram, og ýmsir úr öðr-
um stéttum fengnir til að vinna með þeim og standa
vörð um þá, til að verja þá fyrir verkfallsmönnunum,
sem oft urðu þá að beita harðfylgi, til þess að verkfallið
yrði ekki brotið á bak aftur, af þessum oft og einatt
óviðkomandi aðskotadýrum. Þetta leiddi oft til handa-
lögmáls, er gengið var að með kappi og ötulleik unz
sigur vannst og samkomulag náðist í deilunni. I slíkum
átökum kom það oft fyrir, að lögreglan var kölluð á
vettvang, til að stilla til friðar og koma í veg fyrir að
meiðsli hlytust af ,eins og það var kallað, þótt sjaldan
reyndist mikill friður stafa af nærveru hennar, enda
taldi hún sér oftast skyldara að vernda verkfallsbrjótana
en verkalýðssamtökin.
Algengustu verkföllin voru háð um launahækkun,
sem atvinnurekendur vildu ekki ganga að, eða kaup-
lækkanir, sem verkalýðsfélögin vildu ekki viðurkenna.
En garnadeilan svonefnda var af öðrum toga spunn-
in. Þar var ekki verið að knýja íram kauphækkun, því
kauptaxti Verkakvennafélagsins Framsóknar var viður-
kenndur af atvinnurekendum, og hvorki fóru atvinnu-
rekendur fram á kauplækkun, ns Verkakvennafélagið
fram á kauphækkun, heldur var hér um hreint taxtabrot
að ræða af hendi eins atvinnufvrirtækis, Garnahreins-
unarstöðvarinnar, sem var eign Sambands íslenzkra
samvinnufélaga. Ekki er ólíklegt að hér hafi átt að
þreifa fyrir sér um laUnalækkun almennt, og þá ekki
óhyggilega af stað farið að byrja á verkakonum, því
þeirra félag var ekki eins þjálfao í stéttabaráttunni og
Sjómannafélag Reykjavíkur og Verkamannafélagið
Dagsbrún; sömuleiðis var hyggilegt fyrir atvinnurek-
Guðjón Benediktsson
endur að láta S.I.S. hefja sóknina, því Framsóknar-
flokkurinn var þá í stjórnarsamvinnu við Alþýðuflokk-
inn, og mátti því búast við mildari tökum á S.Í.S. en
öðrum atvinnurekendum.
Þegar er vinna hófst í garnastöðinni um haustið, var
konunum greiddir kr. 0,70 um fimann, í stað kr. 0,80,
sem var gildandi taxti Verkakvennafélagsins. Verka-
kvennafélagið gerði fljótlega gangskör að því að fá
leiðréttingu á þessu taxtabroti, en fékk það svar, að
hærra yrði ekki greitt, og þær sem ekki vildu vinna
fyrir þetta kaup, mættu fara, því nógar væru til, sem
vildu vinna fyrir þennan taxta.
Var svo málinu vísað til Alþýðusambands íslands til
frekari aðgerða og leiðréttingar.
I þann tíð sat hér að völdum stjórn Framsóknar-
flokksins með hlutleysi Alþýðuflokksins eins og fyrr er
getið. Þeir þingmenn er Alþýðuflokkurinn átti þá á
þingi, voru flestir eða allir í stjórn Alþýðusambands
íslands, því þá var stjórn Alþýðuflokksins og Alþýðu-
sambandsins eitt og hið sama. Aítur á móti var stjórn
S.I.S. í höndum Framsóknarmanna eins og enn er. Var
því um raunverulega deilu að ræða milli stj órnarflokk-
anna. í fljótu bragði virtist ekki þurfa svo lengi að bíða
eftir lausn þessa máls og raun varð á, þar sem stjórnar-
flokkurinn gekk svo hatramlega gegn einu grundvallar-
stefnuskráratriði stuðningsflokksins. En þá sást greini-
lega, hve sú braut gat verið hál, að verkalýðssambandið
og stjórnmálaflokkurinn lytu sömu stjórn. Stjórn flokks-
ins hafði samningsbundizt öðrum flokki, sem sýndi
VINNAN
231